رئیس اتحادیه مرغداران استان کرمان می‌گوید دلیل آن خروج بی‌رویه مرغ به استان‌های همجوار است چراکه «قیمت در استان کرمان ارزان‌تر است و توجیه اقتصادی دارد.» ممنوع‌الخروجی مرغ از استان تهران اما داستان دیگری دارد.
بازار تهران بازاری مصرفی است و بخش عمده‌ای از مرغ آن توسط استان‌های شمالی و حتی اصفهان تامین می‌شود؛ پس دلیل ممنوع‌الخروجی آن چیست؟ این درحالی است که ورود مرغ به این استان آزاد است چراکه بازار شهر ۱۰میلیونی تهران با تمامی شهرهای دیگر متفاوت است. متولیان منکر کاهش تولید نیستند اما نسبت به بازار شب عید به مردم اطمینان‌خاطر می‌دهند.
افزایش هزینه تمام‌شده تولید مرغ
مرغ که کالای پر سروصدای این روزها است در ۶ ماهه دوم سال نوسان قیمت شدیدی را تجربه کرد. واحدهای مرغداری می‌گویند به سبب افزایش تورم تولید قیمت مصوب دولت که ۱۲ هزار تومان در مرغداری بود زیر قیمت تمام‌شده است و مرغ روی ۱۷ هزار تومان تمام می‌شود. دولت هم به سبب اینکه مسوولیت تامین نهاده‌های دامی را به عهده گرفته اجازه افزایش قیمت نمی‌داد؛ البته هفته گذشته قیمت مصوب مرغ در مرغداری از ۱۲ هزار تومان به ۱۳ هزار و ۱۰۰ تومان افزایش یافت.
بهمن‌ماه که مرغ تا ۳۵ هزار تومان هم فروخته شد دولت با عرضه مرغ ۲۰ هزار تومانی سعی در تنظیم بازار داشت که موفق هم شد اما ثبات قیمت روی نرخ مصوب یک ماه بیشتر دوام نیاورد. همین‌طور با عرضه دولت در میادین میوه‌وتره‌بار مرغ با اختلافی که بین ۵ تا ۱۰ هزار تومان نوسان دارد دونرخی شد و صف‌های طویل خرید مرغ در میادین ایجاد شد. واقعیت این است که سیاست‌های دستوری بدون درنظر گرفتن مکانیزم عرضه و تقاضای بازار دوام چندانی ندارد و پس از مدتی بازار راه خودش را می‌رود؛ دقیقا اتفاقی که الان افتاده است. به سبب کمبود و همین‌طور فروش مرغ در استان‌هایی مثل هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان خروج مرغ از استان کرمان افزایش یافت به‌گونه‌ای که به گفته رئیس اتحادیه مرغداران این استان تا ۵۰ درصد تولید به سمت استان‌های همجوار خارج می‌شد.
بازار تهران هم که مصرفی است تقاضای خود را از استان‌های شمالی تامین می‌کند و دلیل ممنوعیت خروج مرغ از این استان مشخص نیست اما باتوجه به اینکه ورود این کالا به تهران آزاد است و همین‌طور با توجه به تفاوت نرخ مرغ در استان‌های مختلف به‌نظر می‌رسد ممنوعیت خروج برای جلوگیری از کمبود و افزایش قیمت در بازار این شهر ۱۰میلیونی است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران شاخص قیمت تولیدکننده در تابستان امسال برای مرغدارها در حالی عدد ۵۳ ثبت شده که تابستان سال گذشته ۵/ ۱۸ درج شده بود که نشان از افزایش هزینه‌های تولید در عرض یک سال دارد.
خروج بی‌رویه و ممنوع‌الخروجی
سیدحسن مهدی مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی کشاورزی مرغداران استان کرمان دلیل ممنوعیت خروج مرغ از این استان را خروج بی‌رویه مرغ به استان‌های همجوار اعلام کرد. او به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «خروج مرغ از استان کرمان ممنوع نبود و مثل همه‌جای کشور بخشی از مرغ استان‌های همجوار را کرمان تامین می‌کرد که به سبب خروج بی‌رویه با کمبود مرغ در استان روبه‌رو شدیم.»
به گفته مهدی بخش قابل‌توجهی از تقاضای بازار از استان‌هایی مثل هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان تامین می‌شود و «در هفته‌های اخیر چون قیمت مرغ در این استان‌ها افزایش پیدا کرد خرید از استان کرمان صرفه زیادی داشت. نهادهای نظارتی در استان کرمان موفق شدند از گران‌فروشی مرغ جلوگیری کنند اما عدم‌رعایت نرخ مصوب توسط همکاران در استان‌های همجوار باعث شد میزان خروجی مرغ از استان کرمان تا ۵۰ درصد تولید افزایش پیدا کند در حالی‌که پیش از این نهایتا ۲۰ درصد خروجی داشتیم.»
مهدی می‌گوید: «ستاد تنظیم بازار استانداری کرمان درخواست کرد وزارت جهاد‌کشاورزی به تخلفات استان‌های همجوار ورود کند چراکه عملا بازار استان کرمان آشفته شده بود. شرایط برای مصرف‌کنندگان کرمانی به‌قدری تنگ شد که چندین روز در کرمان مرغ پیدا نمی‌شد چون همان‌طور که گفتم نزدیک به ۵۰ درصد از تولید مرغ گوشتی استان خارج می‌شد. قبلا از در کشتارگاه مرغ می‌گرفتند یا مرغ زنده را به استان‌های دیگر می‌بردند اما در هفته‌های پیش حتی شاهد خروج مرغ بسته‌بندی هم از استان بودیم.»
واحدهای مرغداری استان کرمان ماهانه نزدیک به ۲میلیون و ۹۰۰هزار قطعه جوجه‌ریزی دارند در حالی‌که سال گذشته این عدد ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار قطعه بود. مهدی درباره افزایش قیمت با وجود افزایش تولید می‌گوید: «مرغ بیش از پیش در سفره مردم جا خوش کرده است و گرانی نهاده‌های دامی باعث‌شده بسیاری از استان‌ها کاهش تولید داشته باشند یا خارج از نرخ مصوب عمل کنند. شرایط بازار کرمان به‌حدی خراب شد که همچنان با عرضه در حال مدیریت و برگرداندن بازار به شرایط قبلی هستیم.»
مهدی درباره وضعیت تامین خوراک طیور مرغداران کرمانی می‌گوید: «نه‌تنها مرغداران کرمانی بلکه همه کشور با مشکل تامین نهاده‌ها روبه‌رواست. وزارت جهاد‌کشاورزی برای هر قطعه مرغ ۴ کیلو نهاده درنظر گرفته که خروجی آن می‌شود ۲کیلو و ۲۰۰ گرم مرغ، در حالی‌که پیش از این مرغ با وزن نزدیک به ۳ کیلو به بازار عرضه می‌شد.
این موضوع باعث شد عملا افزایش جوجه‌ریزی خنثی شود چراکه میزان وزن عرضه به بازار کاهش پیدا کرد. البته کمتر از یک هفته پیش وزارت جهاد‌کشاورزی میزان دان برای هر قطعه مرغ را تا ۴ کیلو و ۹۰۰ گرم افزایش داد که می‌تواند میزان کمبود بازار را جبران کند. البته بازگشت آرامش به بازار مرغ کرمان نزدیک به یک ماه طول می‌کشد.»
به گفته مهدی مشکل دیگر در رابطه با نهاده‌های طیور تاخیر در تحویل خوراک دام است: «دان مرغ پیش از جوجه‌ریزی باید آمده باشد اما متاسفانه وقتی دان به‌دست مرغداران می‌رسد که عملا نصف دوره ۴۵روزه پرورش مرغ گذشته است. طبیعتا مرغدار هم در این مدت باید دان خود را تامین کند و نمی‌تواند جوجه را گرسنه رها کند. این موضوع باعث‌شده قیمت تمام‌شده کالا بالا برود که البته برای این مشکل هم تدابیری اندیشیده شده و به نظر می‌رسد در سال جدید مشکلی نداشته باشیم.»
مهدی درباره شرایط تولید مرغ برای بازار شب عید گفت: «تمام تلاش همکاران و همین‌طور ستاد تنظیم بازار استان تامین بازار شب عید استان است و افزایش تولید هم در همین راستا صورت گرفته است. اگر شرایط تولید و جوجه‌ریزی خوب پیش برود حتی می‌توانیم به میزانی که ستاد تنظیم بازار تعیین کند مرغ به استان‌های همجوار هم عرضه کنیم.»
اگر قیمت‌ها آزاد شود
دولت از ابتدای سال تا دی‌ماه ۴.۴ میلیارد دلار ارز دولتی به واردات نهاده‌های دامی اختصاص داده است. بسیاری از مرغداران همچنان به دلیل عدم دسترسی به نهاده دولتی یا حتی تاخیر در رسیدن خوراک طیور مجبور به تامین از بازار آزاد هستند؛ بازاری که همان سویای کنجاله‌ای که ۳ هزار و ۲۲۰ تومان نرخ مصوب آن است ۱۰ هزار تومان فروخته می‌شود که نشان از اختلاف ۲۰۰ درصدی دارد؛ شکافی که آنقدر جذاب است که پای هر واسطه و دلالی را به بازار نهاده‌ها باز می‌کند .
با فرض اینکه مبلغ کلان یارانه ارزی که در مبدا واردات نهاده‌ها هزینه می‌شود از دستورکار خارج شود و به‌صورت آزاد واردات صورت گیرد و مرغ هم به‌صورت آزاد و خارج از نرخ‌گذاری دولتی عرضه شود؛ کیلویی بین ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان تمام می‌شود. دقیقا قیمتی که با وجود اصرار دولت بر نرخ‌گذاری دستوری در حال حاضر در بازار زیست می‌کند.