اهمیت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی زمانی نمود پیدا می‌کند که بعد از صنایع سنگین این صنعت از نظر وسعت و گستردگی، دومین مقام را در جهان دارا است چرا که امروزه با به میدان آمدن تکنولوژی پیشرفته صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی به عنوان تنها فرآوری کننده محصولات کشاورزی به شمار می‌رود.
صنایع غذایی، بیش از ۸۵ درصد صنایع تبدیلی و تکمیلی مربوط به بخش کشاورزی را تشکیل می‌دهد و با توجه به آثار مستقیم و غیرمستقیم این صنایع از نظر تولید و اشتغال که در بخش کشاورزی بر جای می‌گذارد موجب رشد و شکوفایی در سطح کلان اقتصادی می‌شود و در راستای تأمین امنیت غذایی، صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی به عنوان فرآوری کننده، نگهدارنده و حافظ مواد غذایی با حفظ ریز و درشتِ مُغذی‌ها نقش مهمی دارد.
استان قم در منطقه دشتی، کوهستانی قرار گرفته که با وسعت حدود ۱۱ هزار و ۲۳۸ کیلومتر مربع، ۶۸ صدم درصد کل مساحت کشور را دارا است و از مجموع جمعیت استان قم، ۹۵ درصد در مناطق شهری و ۵ درصد در مناطق روستایی ساکن می‌باشند.
عمده محصولات زراعی استان شامل جو، گندم، پنبه، صیفی‌جات، یونجه، کلزا و مهم‌ترین محصولات باغی استان نیز شامل انار، انگور، گیلاس، زردآلو و قیسی، گردو، بادام، فندق، انجیر، هلو و پسته و زیتون است.
طی سال‌های اخیر حمایت‌های ویژه‌ای از صنایع تبدیلی و فرآوری از سوی جهاد کشاورزی صورت گرفته که این صنایع علاوه بر توسعه صنایع وابسته غذایی این بخش در اشتغال‌زایی و درآمدزایی کشاورزان و جهش تولید مؤثر بوده است.
برای بررسی اقدامات مؤثر جهاد کشاورزی و سیاست‌گذاری این نهاد برای توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی و هم‌چنین بررسی نقش این صنایع در توسعه اشتغال‌زایی و جهش تولید در قم با حسین طاهری فرد، مدیر صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان قم گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که بدین شرح است:
* صنایع تبدیلی و فرآوری کشاورزی چیست و فلسفه ایجاد این صنایع را بیان کنید؟
تاریخ پیدایش کشاورزی و دامداری ۹ هزار سال قبل از میلاد ذکر شده است. به هر حال انسان تلاش کرده تا با توسعه کشاورزی و آشنایی با محصولات جدید مانند انواع غلات و سیب زمینی و میوه‌هایی مانند خرما، انگور، انجیر و زیتون و پسته کمبود مواد غذایی را از بین ببرد.
مسئله نگهداری محصول مازاد، انگیزه‌ای برای تبدیل آنها به محصولات پایدارتر شده و امروزه با به میدان آمدن تکنولوژی پیشرفته به نام صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی به عنوان تنها فراوری کننده محصولات کشاورزی جایگاه ویژه‌ای در بخش کشاورزی یافته است.
فلسفه و نقش صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی را می‌توان تأمین امنیت غذایی و تأمین کننده فرآوری کننده و نگهدارنده هم‌چنین حافظ مواد غذایی با حفظ ریز مغذی‌ها برای انسان نام برد
فلسفه و نقش این صنایع در بخش کشاورزی را می‌توان تأمین امنیت غذایی و تأمین کننده فرآوری کننده و نگهدارنده هم‌چنین حافظ مواد غذایی با حفظ ریز مغذی‌ها برای انسان نام برد.
از دیگر اهمیت و جایگاه مهم این صنایع را می‌توان به افزایش ضریب تبدیل و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، زمینه‌سازی جهت بهره‌مندی بهینه از امکانات و قابلیت‌های موجود در بخش کشاورزی در راستای تنوع بخشی به فعالیت‌های اقتصادی عنوان کرد.
* در این زمینه جهاد کشاورزی برای پشتیبانی از این نوع صنایع در قم چه حمایت‌ها و سیاست‌گذاری‌هایی را اتخاذ کرده است؟
جهاد کشاورزی با افزایش ضریب تبدیل و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، زمینه‌سازی برای بهره‌مندی بهینه از امکانات و قابلیت‌های اقتصادی و ایجاد اشتغال مولد و دائم برای جمعیت مازاد بر فعالیت‌های کشاورزی، ایجاد اشتغال فصلی برای شاغلین بخش کشاورزی، ایجاد توازن نسبی درآمد به منظور رفاه خانوار شهری و روستایی از این بخش حمایت کرده است.
هم‌چنین بخش کشاورزی استان قم سیاست‌های دیگری از جمله کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، بالا بردن درآمد و بهبود زندگی خانوار روستایی، افزایش و تقویت بنیه اقتصادی و کشاورزی مناطق روستایی با افزایش درآمد روستانشینان از طریق بازگشت ارزش افزوده محصولات کشاورزی را انجام داده است.
* این صنایع در خودکفایی صنایع هم نقش داشته است؟
بخش کشاورزی استان قم با هدف کمک به تأمین و تولید بخشی از کالاها و تولیدات مورد نیاز کشور و پایه‌گذاری صنعتی خودکفا و مستقل اقدام به ایجاد فضا و محیط مناسب جهت رشد ابتکارات، خلاقیت‌ها و شکوفایی استعدادهای روستائیان کرده است و علاوه بر آن برای کمک به کاهش مشکلات شهرها از طریق ایجاد اشتغال در روستاها اقداماتی را انجام داده است.
هم‌چنین اضافه بر همه این اقدامات؛ در راستای اشتغال و افزایش درآمد کشاورزان و تحقق اهداف بخش و بازگشت ارزش افزوده محصولات به بهره‌برداران، تولید و تأمین بخشی از کالاهای موردنیاز کشور گام برداشته است.
جهاد کشاورزی در زمینه دستیابی به امنیت غذایی، ارتقای دانش فنی و مهارت‌های شاغلین در صنایع تبدیلی به منظور افزایش بهره‌وری نیروی انسانی، شناخت فرصت‌های نسبی و منطقه‌ای و امکان‌سنجی استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی، کمک به افزایش صادرات کالاهای غیرنفتی بر اساس مزیت‌های نسبی و رقابتی، تمرکز سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای حمایت از صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی را جزو اهداف خود قرار داده است.
* ضایعات بخش کشاورزی در چه بخش‌هایی بیشتر دیده می‌شود؟
ضایعات بخش کشاورزی در ۷ بخش و گروه دسته‌بندی می‌شود که شامل: ضایعات مربوط به تولید مازاد، ضایعات مربوط به تأخیرهای زمانی عملیات پس از برداشت، ضایعات مربوط به موجودی انبار، ضایعات مربوط به تولید محصولات معیوب و هم‌چنین ضایعات مربوط به فرآیند و ضایعات مربوط به حمل و نقل و علاوه بر آن ضایعات مربوط به فرهنگ تغذیه و الگوی مصرف خواهد بود.
* برای توسعه این صنایع جهاد کشاورزی اخیراً چه قدم‌ها و اقدامات اساسی را انجام داده است؟
با توجه به اهمیت صنایع تبدیلی و غذایی بخش کشاورزی، مدیریت صنایع کشاورزی استان قم نیز تاکنون در زمینه انواع فرآورده‌های بخش کشاورزی ازجمله فرآورده‌های لبنی، شیر، ماست، دوغ، کشک مایع، کره، انواع پنیر، شیر خشک و پودر بررسی‌هایی را انجام داده است.
در راستای رفع نیازهای مالی و اعتباری صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی با ارائه تسهیلات ارزان قیمت گام‌های اساسی برداشته شده است
علاوه بر آن در راستای رفع نیازهای مالی و اعتباری صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی با ارائه تسهیلات ارزان قیمت گام‌های اساسی برداشته شده است.
اخیراً هم در زمینه بسته‌بندی گوشت سفید و قرمز، سوسیس و کالباس، خوراک دام و طیور و آبزیان، واحدهای بسته‌بندی مواد غذایی، پسته، خرما، بذر، خشکبار، کشمش، آبمیوه از کنستانتره، شیره انگور، بسته بندی انواع روغن‌ها و چربی‌های گیاهی و حیوانی و روغن خام تخم آفتابگردان و زیتون، کنجاله پنبه دانه و کلزا، بسته‌بندی قهوه و چای، پفک و چیپس سیب‌زمینی، بسته‌بندی آجیل، درجه‌بندی و بسته‌بندی خرما، بسته‌بندی عسل هم اقداماتی را انجام داده است.
علاوه بر آن در بخش کود بیولوژیک، کود آلی از فضولات دامی و کمپوست حیوانی، کود حیوانی غنی‌شده طیور و گیاهی و ترکیبی، بسته‌بندی سمنو و جوانه گندم و... مجوزهای لازم صادر کرده است.
* در این زمینه چند فقره جواز تأسیس تاکنون صادر شده است؟
مدیریت صنایع تبدیلی و غذایی در حال حاضر ۱۱۰ فقره جواز تأسیس دارای اعتبار در قم صادر کرده است که این میزان جواز تأسیس پتانسیل اشتغال ۲ هزار ۳۶۰ نفر و جذب مواد خام ۸۵۰ هزار تن محصول هم‌چنین ظرفیت تولید ۶۸۴ هزار تن را ایجاد کرده که زمینه سرمایه‌گذاری به میزان ۴۳۷۰ میلیارد ریال را رقم خواهد زد.
هم‌چنین تا کنون ۱۲۶ پروانه بهره‌برداری دارای اعتبار که با ایجاد اشتغال ۳ هزار و ۲۴۰ نفر و جذب مواد خام یک هزار و ۱۵۹ هزار تن و ظرفیت تولید ۹۱۰ هزار تن، سرمایه ثابتی به میزان ۳۳۶۵ میلیارد ریال را شامل و علاوه بر آن صدور مجوزهای توسعه، بازسازی و نوسازی و تمدید پروانه بهره‌برداری و جواز تأسیس، معرفی واحدهای تولیدی جهت اخذ تسهیلات بانکی به صورت ساری و جاری در مدیریت انجام می‌شود.
* برای تحقق جهش تولید در بخش صنایع تبدیلی و فرآوری بخش کشاورزی چه اقدامات و حمایت‌هایی صورت گرفته است؟
در سال جهش تولید، مدیریت صنایع تبدیلی و غذایی قم با انجام مستمر مکاتبات و استعلامات در خصوص متقاضیان صنایع تبدیلی، تهیه آمار و اطلاعات واحدهای صنایع تبدیلی، بازدید مستمر از واحدها و نواحی صنعتی اقدام نموده و پرونده و تخصیص تسهیلات بانکی، اطلاع‌رسانی و معرفی واحدها جهت شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، رقابت و معرفی واحد نمونه تولیدی ملی در سال جهش تولید از استان قم تشکیل داده است.
گفتنی است؛ طی امسال مدیریت صنایع تبدیلی و غذایی با توجه به شرایط خاص اقتصادی موجود و شیوع بیماری کرونا ۲۵ فقره جواز تأسیس دارای اعتبار دارد که این میزان جواز تأسیس ظرفیت اشتغال ۳۸۶ نفر و جذب مواد خام ۵۲ هزار تن محصول و هم‌چنین ظرفیت تولید ۴۵ هزار تن را ایجاد که حجم سرمایه‌گذاری آن به میزان ۸۴۰ میلیارد ریال می‌باشد.