بر اساس ماده ۱۸ قانون امور گمرکی، ضوابط خاصی برای محموله‌های ورودی به قلمرو گمرکی جمهوری اسلامی ایران، از جمله بندر شهید رجایی به عنوان یکی از مناطق ویژه اقتصادی، وجود دارد. متن کامل و توضیح این ماده به شرح زیر است:
ماده ۱۸ قانون امور گمرکی:
وظایف شرکت‌های حمل و نقل در ورود به قلمرو گمرکی
اظهارنامه اجمالی:
شرکت‌های حمل و نقل موظفند هنگام ورود وسیله نقلیه به قلمرو گمرکی کشور (مانند بندر شهید رجایی)، دو نسخه اظهارنامه اجمالی تنظیم و به گمرک و مرجع تحویل گیرنده کالا ارائه کنند.
به هر یک از این اظهارنامه‌ها باید نسخه‌ای از فهرست کل بار (مانفیست) ضمیمه گردد و در صورت نیاز، بارنامه‌های (راهنامه‌های) هر ردیف از فهرست کل بار نیز باید پیوست شود.
اگر وسیله نقلیه خالی باشد، باید اظهارنامه‌ای اجمالی همراه با ذکر خالی بودن ارائه گردد.
ویژگی‌های اظهارنامه اجمالی:
اظهارنامه باید به زبان فارسی و مطابق با نمونه‌ای که گمرک ایران با هماهنگی مراجع تحویل گیرنده تعیین می‌کند، بدون حک، اصلاح یا قلم‌خوردگی تنظیم شود.
محدوده مسئولیت شرکت‌های حمل و نقل (تبصره 1):
شرکت‌های حمل و نقل، فقط در حد مندرجات بارنامه‌های مربوطه نسبت به محتویات بسته‌های آکبند مسئولیت دارند.
کانتینرهای بارگیری و مهر و موم شده توسط فرستنده کالا، در حکم بسته آکبند تلقی می‌شوند.
قلمرو شمول (تبصره 2):
(مهم) مقررات گفته‌شده در این ماده، شامل کالاهای ورودی از مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی به قلمرو گمرکی نمی‌شود.
یعنی اگر محموله‌ای از منطقه ویژه اقتصادی (مانند بندر شهید رجایی) به قلمرو اصلی گمرکی کشور وارد می‌شود، این مقررات ماده ۱۸ درباره آن اجرا نخواهد شد و تابع قواعد و روال‌های دیگری است.
بنابراین، کالاهایی که از خارج کشور به منطقه ویژه اقتصادی (مانند بندر شهید رجایی) وارد می‌شوند، تابع مقررات و تسهیلات مناطق ویژه اقتصادی هستند و تا زمانی که به قلمرو گمرکی وارد نشده‌اند، الزاماً مشمول همه تشریفات عمومی ماده ۱۸ نیستند.
نتیجه و جمع‌بندی مقررات برای بندر شهید رجایی
هنگام ورود کالا از خارج کشور به منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی: از تسهیلات و مقررات مناطق ویژه اقتصادی بهره‌مند است و تابع قوانین عمومی قلمرو اصلی گمرکی نیست.
اگر کالا قرار است از منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی وارد قلمرو گمرکی کشور شود: باید تشریفات خاص ورود از منطقه ویژه به قلمرو اصلی گمرکی طی شود و مقررات ماده ۱۸ درباره آن صراحتاً اجرا نمی‌شود (بر اساس تبصره ۲).
وظیفه شرکت‌های حمل و نقل: هنگام ورود به منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی، اظهارنامه اجمالی و اسناد مربوطه باید طبق قوانین و هماهنگی با گمرک آماده شود، اما اگر همین محموله بخواهد به داخل کشور (قلمرو گمرکی) ترخیص شود، روند جداگانه و مشمول قوانین خاص آن است.
مسئولیت‌پذیری شرکت‌های حمل و نقل: فقط تا حد مستندات بارنامه و بسته‌بندی آکبند مسئول‌اند و کانتینر پلمب‌شده همچنان به عنوان بسته‌بندی آکبند تلقی می‌شود.
خلاصه کاربردی:
ورود کالا به منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی، مشمول مقررات عمومی ماده ۱۸ قانون امور گمرکی نیست (طبق تبصره ۲).
روال‌های خاص و تسهیلاتی برای ورود محموله‌ها به این مناطق اجرا می‌شود؛ اما با تصمیم به انتقال به داخل (قلمرو گمرکی کشور)، تشریفات جداگانه و خاص گمرک ایران الزامی است.
منبع: ماده ۱۸ قانون امور گمرکی جمهوری اسلامی ایران