صنعت لبنیات کشور از جمله صنایعی است که بحث ها و حواشی بسیاری پیرامون خود دارد به طوری که شنیده ها حاکی است با کاهش قدرت خرید مردم محصولات لبنی به تدریج از سبد غذایی خانوارها در حال خارج شدن است که این خود زنگ خطری برای سلامت کشور محسوب می شود. در راستای بررسی وضعیت صنعت لبنیات کشور در سالی که گذشت گفتگویی با سید محمد رضا بنی طبا، سخنگوی انجمن صنایع لبنی کشور انجام داده است که در ادامه می خوانید.
قیمت گذاری دستوری نه تنها مهمترین مانع تولید در صنعت لبنیات است بلکه بسیاری از صنایع دیگر نیز درگیر آن هستند اما مسئولان شجاعت تصمیم گیری درباره آن را ندارند
*به عنوان سوال اول کمی در خصوص آنچه در سال ۹۹ بر صنعت لبنیات کشور گذشت توضیحاتی بدهید.
یکی از مسائل مهم در صنعت لبنیات قیمت شیر خام است که قیمت شیر خام کماکان بالاتر از قیمت مصوب است. با گرم شدن هوا به سمت کاهش تولید شیر خام و به تبع آن افزایش قیمت شیر خام توسط دامداری ها خواهیم رفت که این امر باز هم به هزینه های تولید محصولات لبنی اضافه خواهد کرد.
از ابتدای سال جاری نیز با افزایش حقوق و دستمزد روبه رو هستیم و به شکل رسمی حدود ۴۰ درصد به دستمزدها افزوده می شود که این خود جزو افزایش هزینه های تولید محسوب می شود. این افزایش هزینه های تولید در حالی است که از یک سو با توجه به در پیش بودن ماه رمضان کارخانجات سعی می کنند در این ایام افزایش قیمت نداشته باشند و از سوی دیگر چون در ادامه انتخابات ریاست جمهوری را در پیش رو داریم لذا دولت مستقر و دولت آینده تمایل دارند که هیچ افزایش قیمتی صورت نگیرد. در شرایطی که هزینه های تولید افزایش یافته است و این یعنی کارخانه ها ماه ها ضرر در تولید را تحمل کنند و بر خلاف اصول بدیهی اقتصاد و بنگاه داری حق افزایش قیمت محصولات خود را هم نداشته باشند. در واقع قیمت گذاری دستوری نه تنها مهمترین مانع تولید در صنعت لبنیات است بلکه بسیاری از صنایع دیگر نیز درگیر آن هستند اما مسئولان شجاعت تصمیم گیری درباره آن را ندارند.
*الان قیمت شیر خام چند است و تفاوت قیمت مصوب و آزاد را چه کسی پرداخت می کند؟
قیمت مصوب شیر خام ۴هزار و ۵۰۰ تومان است اما الان درب کارخانه حدود ۵ هزار تومان تمام می شود و مسلما تفاوت قیمت ها بخصوص در محصولات مشمول قیمت گذاری دولتی از جیب کارخانه داران پرداخت می شود. در واقع مسئولان از جیب تولیدکنندگان به مردم یارانه میدهند.
قیمت شیرخام مصوب از ظرف یکسال ۸۸ درصد رشد داشته است اما میانگین رشد قیمت محصولات لبنی حدود ۴۰ درصد بوده است
*با این تفاسیر در سال ۹۹ کدام محصول لبنی بیشترین نوسان قیمتی را تجربه کرد؟
سال گذشته همه محصولات لبنی نوسان قیمت داشتند. با این وجود قیمت شیر خام بیشترین نوسان و افزایش را داشته است به طوری که از خرداد سال ۹۸ تا آذر ماه سال ۹۹ شیر خام با کیفیت، فقط در قیمت مصوب حدود ۸۸ درصد رشد داشته است. با این حال میانگین رشد قیمت محصولات لبنی حدود ۴۰ درصد بوده است. به عبارت ساده تر در حالی که شیر خام به عنوان اصلی ترین ماده این صنعت ۸۸ درصد رشد داشته است میانگین افزایش قیمت محصولات لبنی ۴۰ درصد بوده است و این یعنی اینکه حاشیه سودی برای صنعت لبنیات وجود ندارد. گزارش های شرکت های لبنی حاضر در بورس هم نشان میدهد حاشیه سود این صنعت به حدود ۳ درصد رسیده که پائین ترین میزان حاشیه سود در میان همه صنایع کشور است و این به معنی کاهش جذابیت سرمایه گذاری در این صنعت و تهدید امنیت غذایی کشور در سالهای آتی خواهد بود.
*شنیده ها حاکی است لبنیات به تدریج از سبد خانوارها خارج می شود. این گفته چقدر صحت دارد؟
نه تنها لبنیات بلکه نسبت وجود کلیه کالاهای ضروری سبد خانوار با نسبت تورم معکوس است؛ یعنی هر چقدر تورم افزایش یابد و کالاها گرانتر شود خرید مردم هم کمتر می شود و بالعکس.
تصمیماتی که در سطح کلان گرفته شده منجر به این شده است که طی ۱۶ سال گذشته همزمان با تحمیل افزایش هزینه های تولید به تولید کننده، قدرت خرید مردم هم کاهش پیدا کند
*با این تفاسیر برای پیشگیری از خروج محصولات لبنی از سبد خانوارها تولیدکنندگان چه اقدامی می توانند انجام بدهند؟
توقع و انتظار اصلی را باید از نظام سیاست گذاری کشور و مسئولان امر داشته باشیم نه تولیدکنندگان. مسئولیتی که از تولید کننده باید توقع داشته باشیم آن است که کالای با کیفیت و با سلامت به دست مردم برسانند و حق انتخاب مشتری را با تنوع قیمتی و تنوع کالایی برای مصرف کننده پاسداری کنند. همچنین باید توقع داشته باشیم که در هر جای کشور که مصرف کننده به محصولات لبنی سالم نیاز داشت دسترسی داشته باشد. همه این موارد از سمت تولیدکنندگان انجام می شود.
اما مساله اینجا است که مردم به هر دلیلی در ۱۶ سال گذشته با کاهش قدرت خرید مواجه بودند و به هر دلیل تصمیماتی که در سطح کلان گرفته شده منجر به این شده است که همزمان با تحمیل افزایش هزینه های تولید به تولید کننده، قدرت خرید مردم هم کاهش پیدا کند. نتیجه امر این است که مردم محصولات لبنی را کمتر مصرف می کنند که برای سلامت جامعه ما به شدت آسیب زا است و هزینه های سنگین درمان را در آینده به خانوارها تحمیل خواهد کرد. حل مسئله کاهش توان خرید مردم موضوعی نیست که حل آن را بشود از تولیدکننده انتظار داشت و حل این موضوع بر عهده نظام سیاست گذاری کشور اعم از مجلس، دولت و سایر مسئولان امر است.
در صورت بی توجهی به صنعتی مانند صنایع لبنی در سال های آینده خانوارها مجبور خواهند شد هزینه های سنگینی در حوزه درمان بپردازند
*شما گفتید از یک طرف هزینه تولید بالا رفته و از سوی دیگر قدرت خرید کاهش یافته است. با این تفاسیر چه سیاستی باید به کار گرفته شود تا نه به مصرف کننده فشار بیاید نه به تولید کننده؟
در سطح کلان دو راهکار داریم؛ یک راهکارش خارج از اراده تولیدکنندگان است و در اراده نظام سیاستگذاری است و آن این است که سیاست گذاری هایشان منجر به تنش با دنیا نشود که در نتیجه آن قیمت مواد اولیه ای که وارد کشور می شود و همچنین قیمت دلار افزایش پیدا نکند و شرایط قابل پیش بینی برای سرمایه گذاری و حفاظت از معیشت مردم وجود داشته باشد. جالب است بدانید اگر بخواهیم به قدرت خرید ۴ سال قبل برگردیم باید حدود ۶ سال رشد ۸ درصد مداوم داشته باشیم چون همانطور که می دانید قرار بر این بود که در سال ۱۴۰۴ بزرگترین و پیشرفته ترین کشور منطقه باشیم و لازمه تحقق این هدف نیز این بود که در ۱۵ سال گذشته یعنی از زمانی که سیاست های اصل ۴۴ مصوب شد هر سال رشد ۸ درصد را داشته باشیم. اما این رشد ۸ درصد فقط در بازه زمانی میانه دهه ۷۰ تا ۱۳۸۴ محقق شده است و پس از آن دائما در کسری بودیم.
روش تولید کالاهایی که امروز به عنوان کالاهای لبنی شناخته می شود اینگونه است که بخشی از منابع عمومی با ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات نهاده های دامی اختصاص داده می شود تا به این ترتیب قیمت شیر خام هم کمتر تمام شود. اما ما معتقدیم تخصیص چنین یارانه ای تاثیری برای حمایت از اقشار نیازمند ندارد چون مانند بنزین همه از این یارانه استفاده می کنند و چه بسا کسی که قدرت خرید کمتری دارد کمتر از این یارانه استفاده می کند. بنابراین راهکار بعدی این است که این منابع آزاد شود و به جای اینکه به ابتدای زنجیره یعنی همان نهاده های دامی اختصاص داده شود مستقیم به ۵ دهک محروم اختصاص دهند. اگر چنین اقدامی صورت بگیرد حدود ۵ میلیون خانوار و به عبارتی ۲۰ تا ۲۵ میلیون نفر مشمول آن می شوند. این در شرایطی است که صنایع لبنی می تواند کالاهای مورد نیاز لبنی این ۵ میلیون خانوار را از شیر پاستوریزه گرفته تا ماست پاستوریزه و پنیر را با حداکثر ۳ درصد سود تامین کند و در اختیار دولت قرار دهد تا بین اقشار هدف توزیع شود و مابقی هم بر اساس عرضه و تقاضا و نظام بازار عرضه گردد. نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که صنعت لبنی ما مانند صنعت خودروسازی نیست که تنها دو برند با هم رقابت کنند بلکه در صنعت لبنی۴۰۰ برند وجود دارد که در بازار با هم رقابت می کنند. لذا اگرچه با آزاد سازی قیمت ها در ابتدا یک شوک قیمتی را تجربه خواهیم کرد اما بلافاصله بازار تنظیم می شود چون تولیدکنندگان این صنعت قطعا برای فروش بیشتر تخفیفات بیشتر می دهند و بازار بدهی شان را گسترش می دهند.
اقدام و راهکار دیگری که می توان در پیش گرفت این است که شیر رایگان مدارس را احیا کنیم چرا که که در جامعه هیچ کسی بیشتر از کودکانی که در سن رشد قرار دارند نیازمند دریافت کلسیم و مواد مغذی شیر نیستند بخصوص اگر در مناطق محروم باشند.
حتی اگر مدارس هم به دلیل شرایط همه گیری امکان بازگشایی نداشته باشد ما می توانیم شیر رایگان خانوار را تامین کنیم و این ظرفیت در صنعت وجود دارد البته به شرطی که در حوزه تصمیم گیری ها و زمانی که بودجه را می بندند در این خصوص فکر کنند و این موارد را نیز لحاظ کنند.
آقایان مجلس و دولت باید توجه داشته باشند که صنعت فقط فولاد، پتروشیمی و خودروسازی نیست و در صورت بی توجهی به صنعتی مانند صنایع لبنی در سال های آینده خانوارها مجبور خواهند شد هزینه های سنگینی در حوزه درمان بپردازند. اگر بخواهیم مثال ملموسی بزنیم سالمندانی که پوکی استخوان دارند چندین برابر هزینه های بیشتری نسبت به یک سالمند سالم برای خانوارهای خود ایجاد می کنند. بنابراین باید امروز باید برای سلامت خانوارها هزینه کنیم تا ۱۰ سال آینده کشور مجبور به پرداخت هزینه های گزاف درمانی نشود.
متاسفانه نگاه وزارت بهداشت پیشگیری نیست و غالبا درمان محور است در غیر این صورت به کمیسیون های مجلس فشار می آورد که روی شیر خانوارها تاکید و سبد خانوارها را تکمیل کنند.