یکی از آفات خطرناک برای مزارع گندم و جو در کشور و به خصوص استان همدان آفت سن غلات است؛ آفت سن آفتی مهاجر است که بعد از سپری کردن زمستان و در فصل بهار ارتفاعات را به سمت مزارع ترک می کند.
حشره سن غلات در مرحله شیری و خمیری بیشترین خسارت را به دانه های گندم و جو می زند تا جایی که در صورت عدم مبارزه محصول تولیدی از نظر کمیت و کیفیت تاثیر منفی می گیرد؛ گذشته از این براساس استانداردها گندمی که دو یا سه درصد سن زدگی داشته باشد ارزش برای آرد شدن و استفاده از نانوایی ها را ندارد چراکه آرد و نان گندم سن زده بی کیفیت خواهد بود.
داستان آنجا دشواری خود را نشان می دهد که در صورت عدم مبارزه با سن مادر یا مبارزه نا مناسب با سن مادر، سن پوره وارد کار می شود که می تواند آسیب زیادی به مزارع وارد کند؛ همین موضوع سبب شد تا بررسی کنیم وضعیت مبارزه با آفات گندم و دیگر مزارع در استان همدان چگونه است و برای توجه به موضوع مبارزه با سن چه اقداماتی نیاز است که در پیش گرفته شود؟ در این زمینه پای صحبت های شهرام پیشه ور؛ مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان همدان و در ادامه، شهرام پرورش؛ معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان همدان نشستیم که در ادامه آن را می خوانید:
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان همدان در رابطه با عوامل خسارت زای گندم و جو با بیان اینکه در استان همدان سطح قابل توجهی از مزارع گندم وجود کشور دارد، اظهار کرد: در استان همدان ۵۳۰ هزار هکتار اراضی دیم و آبی گندم و جو کشت می شود و استان همدان رتبه خوبی در تولید گندم و جو در کشور دارد.
شهرام پیشه ور با اشاره به اینکه برای تولید محصول خوب از نظر کیفیت و کمیت باید شرایط خاصی را برای محصول ایجاد کنیم تا بهترین عملکرد کمی و کیفی ایجاد شود، ادامه داد: گندم و جو در استان به صورت پاییزه کشت می شود.
همدان خاستگاه اصلی یکسری آفات و بیماری ها است
وی با تاکید بر اینکه گندم یک محصول استراتژیک است و باید از گندم در برابر بیماری، آفات و علف های هرز حفاظت کنیم، افزود: استان همدان خاستگاه اصلی یکسری آفات و بیماری ها است.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه در مزارع گندم و جو آفت سن غلات یکی از آفات خسارت زا است، اضافه کرد: سن غلات، آفتی است که زمستان ها را به صورت حشره بالغ و کامل به سر می برد و همزمان با گرم شدن هوا از خواب بیدار شده و از ارتفاعات به سمت مزارع حرکت می کند.
وی با بیان اینکه در مرحله ریزش سن غلات به اراضی با توجه به اینکه محصولات جوان و آسیب پذیر هستند، می توانند دچار خسارات زیادی شوند، بیان کرد: در صورتی که تراکم آفت در واحد سطح زیاد باشد می تواند باعث نابودی محصول شود.
پیشه ور تاکید کرد: به کشاورزان توصیه می کنیم که با تهیه سموم مجاز و به کارگیری سمپاش تنظیم شده با آفت سن غلات مبارزه کنند چراکه اگر مبارزه به موقع نباشد محصول خود را از دست خواهند داد.
وی با بیان اینکه از اوایل فروردین تا اواخر اردیبهشت فصل مبارزه با آفت سن مادر است، ادامه داد: فصل مبارزه با افت سن مادر یک ماه تا چهل روز طول می کشد.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان همدان در ادامه با بیان اینکه کشاورزان باید سموم مورد نیاز خود را از فروشندگی های مجاز تهیه کنند و از افراد دوره گرد تهیه نکنند، افزود: کشاورزان قبل از هرگونه عملیات سم پاشی باید مطمئن باشند که سمپاش آنها تنظیم شده است تا میزان سمی که در واحد سطح به کار می بریم رعایت شود.
وی با تاکید بر اینکه کشاورزان باید نکات ایمنی و بهداشتی را رعایت کنند تا بهترین نتیجه را بگیرند، عنوان کرد: هر کس که به عنوان فرد سمپاش وارد مزرعه می شود باید پوشش مناسب داشته باشد تا از تماس مواد سمی با بدن او جلوگیری شود.
پیشه ور با اشاره به اهمیت زمان سمپاشی اضافه کرد: کشاورزان باید زمانی اقدام به سمپاشی کنند که وزش باد در مزرعه وجود نداشته باشد و یا هوا خیلی گرم نباشد.
وی با بیان اینکه در فصل بهار بارندگی وجود دارد، اطلاعات هواشناسی کشاورزان باید قوی باشد تا بعد از سمپاشی بارندگی انجام نشود، ادامه داد: در صورتی که کشاورزان در مرحله سن مادر به خوبی مبارزه انجام داده باشند نیازی به مبارزه در مرحله بعدی یعنی سن پوره وجود ندارد.
نباید به سن مادر، اجازه زاد آوری داد
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان همدان از کشاورزان خواست تا جای ممکن تمرکز خود را بر مبارزه با سن مادر بگذارند و افزود: نباید به سن مادر، اجازه زاد آوری داد.
وی عنوان کرد: زمانی که مبارزه با سن مادر انجام نشود در ادامه تکثیر خود، تخم ریزی می کند و هر سن مادر می تواند هشت دسته تخم تولید کند و هر دسته تخم ۱۴ مورد است که هر کدام به پوره سن تبدیل می شوند.
پیشه ور با بیان اینکه اگر کشاورزان موفق به مبارزه درمرحله سن مادر مبارزه نشدند، باید حتما عملیات مبارزه را در مرحله پوره سن تجدید کنند، ادامه داد: یک نوزاد سن از زمانی که از تخم خارج می شود تا زمانی که به سن بالغ تبدیل شود، پنج مرحله را طی می کند که به آن سنین پورگی گفته می شود.
وی یاد آور شد: بالغ شدن سن با زمانی مصادف می شود که خوشه های گندم و جو می رسند و مبارزه با سن باید زمانی باشد که حداکثر پوره سن انجام شود.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه کشاورزان باید در مرحله سن پوره حتماً وارد کار شوند و با تهیه سم و انجام سمپاشی مبارزه را انجام دهند، افزود: اگر کشاورزان عملیات خوبی داشته باشند گندم های تولیدی پاک و عاری از سن زدگی خواهد بود.
وی با بیان اینکه با توجه به اینکه گندم برای تولید نان استفاده می شود، کارخانه های آرد گندم های خوب و دارای کیفیت خریداری می کنند، تاکید کرد: گندم های دارای سن زدگی خرید نمی شوند و اگر مبارزه با سن در مزارع انجام نشود، حتما محصول تولیدی دچار سن زدگی می شود و کشاورزان از نظر کیفیت و کمیت متضرر می شوند.
سالانه بین ۴۵۰ تا ۴۸۰ تن سم در استان استفاده می شود
پیشه ور با اشاره به اینکه در استان همدان تعداد واحد های عرضه کننده سموم مجاز مشخص و دارای پروانه تاسیس و بهره برداری هستند، اضافه کرد: ۱۵۰ فروشنده مجاز سموم در استان همدان فعالیت دارند.
وی با اشاره به اینکه سالانه بین ۴۵۰ تا ۴۸۰ تن سم در استان استفاده می شود و استان همدان جزو استان های ایمن محسوب می شود، بیان کرد: میزان سرانه مصرف سم در استان حدود ۶ دهم لیتر در هکتار است که این آمار در کشور بیشتر است.
وی در ادامه به علف های هرز به عنوان یک عامل خسارت زای دیگر در مزارع گندم و جو اشاره کرد و افزود: علف های هرز به گیاهی اطلاق می شود که با صورت ناخواسته در هر مزرعه و باغی رشد کند.
پیشه ور با اشاره به اینکه علف های هرز رشد محصول اصلی را به خاطر می اندازد، عنوان کرد: باید با علف های هرز هم مبارزه شود ضمن اینکه مبارزه با علف های هرز در بسیاری از شهرستان های استان خوب جا افتاده است.
وی با تاکید بر اینکه برخی غافل از خسارت علف های هرز هستند درحالی که خسارت علف های هرز به صورت پنهانی است و باعث کاهش تولید محصول می شود، افزود: علف های هرز به دو دسته علف هرز پهن برگ و علف هرز باریک برگ دسته بندی می شود که هر کدام سم مخصوص خود را می خواهد.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه در زمینه علف های هرز امسال نسبت به سال گذشته دو برابر عملیات سمپاشی انجام شده است، اضافه کرد: سال گذشته، بالغ بر ۴۰ هزار هکتار مبارزه با علف هرز انجام شده که امسال به ۸۰ هزار هکتار رسیده است.
وی با تاکید بر اینکه هر قدر بتوان عوامل خسارت زا را کنترل کرد باعث حفظ محصول خواهیم شد، ادامه داد: با کنترل عوامل خسارت زا تولید و درآمد کشاورزان افزایش پیدا می کند.
پیشه ور با بیان اینکه سازمان غذا و خواروبار جهانی اعلام کرده در صورت عدم مبارزه با عوامل خسارت زا ممکن است ۳۰ تا ۴۰ درصد محصول از بین برود، افزود: آفت سن غلات می تواند ۸۰ تا ۹۰ درصد محصول را از بین ببرد، در نتیجه هرگونه عملیات سم پاشی مقرون به صرفه است.
وی با اشاره به اینکه کشاورزان باید از انجام عملیات سمپاشی به صورت خود سرانه روی هر محصولی پرهیز کنند، بیان کرد: کشاورزان حتماً قبل سمپاشی با کارشناسان کشاورزی مشورت کنند.
فعالیت ستاد سن غلات و ستاد تغذیه استان همدان
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه ستاد سن غلات و ستاد تغذیه استان را فعال کردیم، اظهار کرد: همدان استانی سن خیز است و سالانه برای تولید گندم و جو مناسب از نظر کمی و کیفی باید در زمان های مبارزه اقدامات به خوبی انجام شود.
شهرام پرورش با اشاره به اینکه در استان همدان در حال مبارزه با سن مادر هستیم، ادامه داد: مبارزه با سن غلات از ۱۴ فروردین ماه سال جاری و از شهرستان جنوبی نهاوند آغاز شده و تداوم دارد.
وی عنوان کرد: به کشاورزان توصیه می کنیم مبارزه با آفات به ویژه آفت سن غلات را با سن مادر به اتمام برسانند و تمام امکانات را به کار بگیرند تا در مبارزه با آفت سن مادر موفق باشند.
پرورش با تاکید بر اینکه گندم در هر کشوری یک محصول استراتژیک محسوب می‌شود و در ایران نیز به سبب نوع فرهنگ غذایی و تنوع محصولات آرد و نان، یک کالای پرمصرف است، افزود: به همین جهت تولید و فرآوری گندم در کشور اهمیت بسزایی دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان همدان با تاکید بر اینکه این محصول مهم و استراتژیک کشاورزی با نقش بی‌بدیلش در این عرصه از سوی کشورهای مختلف جهان با سیاست‌گذاری‌های دقیق و حمایت گرایانه‌ای همراه است و تولید آن در داخل کشورها انجام می‌شود، گفت: در کشور ما نیز رهبر انقلاب بارها بر ضرورت خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک کشاورزی در جهت تضمین امنیت غذایی مردم تأکید و این خودکفایی را در مسیر اقتصاد مقاومتی، پیش‌نیاز بی‌اثر شدن تحریم‌ها معرفی کرده‌اند.
با این تفاسیر آنچه مسلم است؛ حال اگر مبارزه با سن در مزارع به روش استاندارد و مناسب انجام نشود، حتماً محصول تولیدی دچار سن زدگی می شود و کشاورزان از نظر کیفیت و کمیت متضرر و دچار خسارت هایی گاه تا ۹۰ درصد هم، خواهند شد چراکه آفت سن غلات می تواند ۸۰ تا ۹۰ درصد محصول را از بین ببرد در نتیجه هرگونه عملیات سم پاشی مقرون به صرفه است.
ناگفته پیداست گندم و غلات به عنوان محصولات کشاورزی استراتژیکی مطرح هستند و در صورتی که با خسارت های ناشی از سن زدگی، کمبود بارش ها، افزایش دمای هوا و مواردی از این دست روبرو شود، امنیت غذایی و تامین غذای سالم مردم نیز دچار مشکل می شود بدین سان امید است تا با آموزش های مناسب و همراهی هر چه بیشتر کشاورزان همدانی بتوان آفت سن را که در کمین دسترنج کشاورزان همدانی است، از بین برد.