به عنوان مثال اگر بدون هیچ دلیلی و صرفاً به خاطر یک فاز روانی ایجاد شده در جامعه تقاضا از یک کالا افزایش یابد، تولیدکننده جنس در صورت انصاف نباید کالا خود را گران‌تر بفروشد. همچنین اگر زمانی مواد اولیه گران شود، واسطه حق افزایش درصد سود خود را ندارد.
اما نبود نظارت کافی بر مسیر تولید تا عرضه بسیاری از محصولات، باعث شده گاهی تولیدکننده به شدت ضرر کند و اکثر اوقات نیز مصرف کننده متضرر شود؛ در این بین آن‌هایی که همواره با کمترین زحمت بیشترین سود را به جیب زده‌اند دلالان و واسطه‌ها هستند؛ از همین رو است که بسیاری از اقشار کار تولیدی خود را رها کرده و وارد فاز واسطه‌گری می‌شوند. اقدامی که اگر جلوی آن گرفته نشود دیر یا زود اثر نامطلوب خود در بخش‌های مختلف اقتصادی را خواهد گذاشت.
این بار به سراغ تولید و پرورش دام، فروش، ذبح و عرضه آن در بجنورد رفتیم تا ببینیم علت گرانی آن چیست و آیا قیمت فعلی متناسب با میزان هزینه‌ها بوده یا خیر؟ ابتدا به بازار سطح شهر رفته و با خریداران گفتگو می‌کنیم. عموم افراد از عدم تناسب دخل و خرج زندگی خود با قیمت‌های بالا کالاها گلایه دارند.
گوشتی که گران است
یکی از شهروندان بجنوردی اظهار کرد: گوشت گوسفند اکنون نزدیک به ۱۵۰ هزار تومان فروخته می‌شود در حالی که تا چند ماه پیش حدود ۱۱۰ هزار تومان بود؛ در واقع بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد فقط و فقط طی دو یا سه ماه اخیر گران شده است.
وی افزود: وقتی یک نوع گوشت گران می‌شود طبیعتاً جای خود را در سبد کالا خانوار به گوشت دیگری می‌دهد؛ اما اکنون تمام گوشت‌های موجود در حال گران شدن هستند لذا مجبور به کاهش مصرف هستیم.
این شهروند با تاکید بر اینکه یک خانواده ۴ نفره برای یک ماه نیازمند حداقل ۲ تا ۳ کیلو گوشت گوسفند است، گفت: تنها هزینه گوشت قرمز بالای ۴۰۰ هزار تومان می‌شود که با توجه به دیگر هزینه‌ها و دخل و خرج‌ها توان خرید وجود ندارد.
خرید دام به صرفه است
اما یکی دیگر از شهروندان بجنوردی خرید گوشت از قصابی‌ها را به صرفه نمی‌داند و می‌گوید: گوشت قرمز را نباید از قصابی خرید بلکه باید مستقیم از دامدار گوسفند خرید و آن را ذبح کرد.
وی افزود: این طور علاوه بر ارزان‌تر شدن قیمت گوشت، از دیگر بخش‌های گوسفند مانند جگر و کله پاچه آن، که قیمت بسیار بالایی دارند می‌شود بهره برد.
این شهروند تاکید کرد: در صورتی که یک بره برای یک خانواده زیاد است می‌توانند دو یا سه خانواده دور هم جمع شده و به صورت شریکی گوسفندی را خریداری کنند.
وی در انتها گفت: طی دفعاتی که این برنامه را اجرا کرده‌ام حداقل قیمت گوشت ۳۰ درصد ارزان‌تر تمام شده است لذا خانواده‌های بجنوردی می‌توانند این مسیر را طی کنند.
با این گفته به سمت دامداران می‌رویم تا نظر آنان را جویا شویم؛ آیا دامداران نیز با فروش دام خود با قیمت‌های فعلی سود خوبی به دست می‌آورند؟
باز هم پای دلالان در میان است
رضا ریحانی، یکی از دامداران بجنورد با اشاره به اینکه ۸۰ درصد هزینه‌های دام مربوط به خوراک آن است، اظهار کرد: طی یک سال اخیر قیمت خوراک دام تا ۳ برابر افزایش یافته است و از کیلویی ۲ هزار تومان به ۶ هزار تومان رسیده در حالی که قیمت خود دام نهایتاً ۲۰ درصد رشد داشته است.
وی افزود: به دلیل اطلاع رسانی‌های نامناسب مردم قیمت دام و قیمت گوشت را به یک میزان می‌دانند در حالی که کاملاً متفاوت بوده و در این بین پای واسطه‌ها، دلالان و قصاب‌ها در میان است.
ریحانی تاکید کرد: دامداران تولیدکننده هستند اما هیچیک از قصابان تولیدکننده نیستند لذا باید در شرایط معمول ۱۰ درصد سود کنند در حالی که اکنون شرایط کاملاً متفاوت است.
این دامدار با اشاره به قیمت فعلی گوشت قرمز آن را عادلانه دانست و تصریح کرد: مشکل آنجا است که اکنون دامدار کاملاً با ضرر دام خود را می‌فروشد اما صنف واسطه از قبال همین دام ۵۰ درصد سود نصیبش می‌شود.
وی افزود: یک بره تقریباً ۵۰ درصد وزن خود را گوشت می‌دهد؛ همچنین قیمت بره زنده بین ۵۰ تا ۵۵ هزار تومان است لذا گوشت قرمز این دام کیلویی ۱۰۰ هزار تومان در می‌آید اما قصاب آن را ۱۵۰ هزار تومان می‌فروشد؛ البته در کنار آن کله پاچه، پوست، جگر و… گوسفند نیز ارزش مناسبی برای قصاب دارد که از آن هم سود خواهد برد.
قیمت دام زنده افزایش یابد / باید قیمت گوشت ثابت بماند
ریحانی با تاکید بر اینکه اگر قیمت گوسفند زنده تا ۷۰ هزار تومان افزایش یابد برخی از ضررهای دامداران حل خواهد شد، بیان داشت: البته این افزایش قیمت نباید منجر به افزایش قیمت نهایی گوشت شود زیرا اکنون واسطه‌ها بیش از حد نرمال سود می‌برند.
این دامدار بجنوردی ادامه داد: قشر دامدار یک مرجع امور صنفی و افراد تحصیل کرده ندارند زیرا عموماً روستایی هستند لذا تعیین کننده قیمت دام، دلالان میدان دام هستند و به این ترتیب برای دامدار به راحتی نرخ‌های پایین تعیین می‌کنند.
وی افزود: سال گذشته دامدار برای تولید مثل، یک میش را ۳ میلیون تومان می‌خرید اما اکنون مجبور است همان میش به همراه بره را فقط یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بفروشد و این یعنی ضرر مطلق.
ریحانی بیان داشت: امروز اگر خانواده‌ها نیز مستقیم از دامدار گوسفند بخرند باز هم با قیمت دلال می‌خرند لذا دامدار همچنان متضرر است لذا می‌بایست قیمت دام زنده افزایش پیدا کند اما نباید قیمت گوشت مصرفی مردم افزوده شود.
پلاک‌کوبی که بیشتر نمایشی است
از سوی دیگر خشکسالی‌هایی که تاکنون اتفاق افتاد مسیر پرورش دام را بیش از پیش با مشکل مواجه کرده است و دامدار مجبور به خرید نهاده‌ها می‌شود. نهاده‌هایی که ضمن اجرای طرح پلاک‌کوبی همچنان شرایط نامطلوبی را دنبال می‌کند.
علی سلطانی، یکی دیگر از دامداران بجنوردی گفت: خوراک دام هر روز قیمت جدیدی دارد و هیچ نظارتی بر قیمت‌ها نیست و از سوی دیگر قیمت داروها نیز به شدت نوسان داشته و گران می‌شود به طوری که گاهی درمان دام به صرفه نیست.
وی با اشاره به بارش‌های چند روز اخیر، گفت: بارش‌ها قطعاً بی تأثیر نیست اما دامدار را نجات نمی‌دهد زیرا گندم و جو که باید در ارتفاع ۵۰ سانتی محصول دهند اکنون در ارتفاع ۳۰ سانتی متری خوشه داده است و بارش فعلی تأثیری بر آن ندارد لذا قیمت نهاده‌ها تغییر خاصی نخواهد کرد.
سلطانی اضافه کرد: بارش‌ها تنفسی به دامداران داد اما همچنان مشکل اصلی پا بر جا است و ضرر گذشته جبران نخواهد شد.
این دامدار گفت: نرخ نهاده دولتی در حد خبر بوده و در بازار یافت نمی‌شود.
وی با اشاره به اجرای طرح پلاک‌کوبی افزود: میزان نهاده اختصاصی به دام‌هایی که پلاک‌کوبی شده‌اند، کفاف خوراک ۵ روز دام را می‌دهد. همین سهمیه ۵ روز نیز به کسانی که زودتر صف بایستند و یا ارتباطاتی داشته باشند داده خواهد شد.
سلطانی در انتها گفت: نباید نرخ خوراک دولتی را مبنای محاسبه قیمت دام گذاشت زیرا عموم خوراک با نرخ آزاد تهیه می‌شود.
در چنین شرایطی وظیفه مسئولان نظارت بیشتر بر چرخه تولید تا توزیع گوشت است زیرا اکنون دامدار که وظیفه تولید را بر دوش دارد با ضرر مواجه شده و سود فعالیت به جیب واسطه‌ها می‌رود.