روبه‌روشدن با ضایعات محصولات کشاورزی از یک‌سو و نبودن حلقه واسطه برای متصل کردن کشاورزی به صنعت، همواره از دغدغه‌های اصلی در زمینه کشاورزی محسوب شده و می‌شود چراکه امنیت غذا و کاهش ضایعات کشاورزی در پناه صنایع تبدیلی امکان‌پذیر می‌شود.
در توضیح بیشتر صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به صنایعی گفته می شود که به فرآوری و عمل آوری محصولات نباتی و حیوانی اعم از زراعی، باغی، شیلاتی، دام و طیور، جنگل و مرتع می پردازند و در مجموع فرآوری دربرگیرنده تغییرات فیزیکی، شیمیایی، ارگانولپتیکی، نگهداری، بسته بندی و توزیع است.
به عبارت دیگر صنایع تبدیلی و تکمیلی به صنایعی گفته می شود که با زیرمجموعه این بخش ارتباط مستقیم دارد و به عبارت بهتر این صنایع، فرآیند تولید مواد کشاورزی را کامل کرده و آن ها را به صورت بهینه آماده ورود به بازار مصرف می سازد.
با ایجاد صنایع تبدیلی کشاورزی می‌توان شاهد رونق گرفتن طرح‌های راکد کشاورزی بود به نحوی که راهکار ایجاد و تثبیت اشتغال در بخش کشاورزی، توسعه صنایع تبدیلی است
بارها عنوان شده که با ایجاد صنایع تبدیلی کشاورزی می‌توان شاهد رونق گرفتن طرح‌های راکد کشاورزی بود به نحوی که راهکار ایجاد و تثبیت اشتغال در بخش کشاورزی، توسعه صنایع تبدیلی است.
با این حال در بخش کشاورزی اگرچه ظرفیت ممتاز توسعه‌ای در کشور داریم اما به‌رغم بالا بودن ارزش افزوده در تولید و عرضه محصولات این بخش، چرخه معیوب صنایع تبدیلی و تکمیلی سبب‌شده تا شاهد خام‌فروشی محصولات باشیم به گونه ای که بزرگترین آسیب و تهدید را برای فعالان بخش کشاورزی رقم می‌زند حال آنکه صنایع تبدیلی از میزان بیکاری‌های دائمی و فصلی کم کرده و زمینه مناسب برای توسعه بخش کشاورزی را فراهم می‌کند.
کارشناسان صنایع تبدیلی را پیش‌نیاز راهبرد صنعتی شدن و تأمین‌کننده امنیت غذایی در کشور می‌دانند زیرا این صنایع می‌تواند از نقش تأمینی مواد غذایی و نیز امنیت غذایی بالایی برخوردار باشد.
حال که قریب به دو ماه و نیم از سال ۱۴۰۰ و تاکیدات بر توجه به تولید، پشتیبانی و حمایت از آن را پشت سر گذاشته ایم برآن شدیم تا جویای اقدامات انجام شده در این زمینه باشم و در این راستا پای صحبت های حسن محمدی؛ مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان نشستیم که در ادامه متن این گفتگو را می خوانید:
لزوم توجه به فرآوری و بسته بندی محصولات باغی و کشاورزی همدان
حسن محمدی با اشاره به موضوع سرمایه گذاری و نحوه صدور مجوزها در عرصه صنایع تبدیلی و غذایی مطرح کرد: اولویت هایی در این راستا وجود دارد و باید در این مسیر، قدم های مناسبی برداریم.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه اولویت اول در بحث صنایع تبدیلی در استان همدان مربوط به فرآوری سیب زمینی است، اظهار کرد: استان همدان در زمینه تولید سیب زمینی، یکی از استان های پیشرو است و باید در این مسیر در موضوع های مختلف ورود مناسب داشته باشیم.
وی افزود: باید ذخیره سازی و فرآوری سیب زمینی را در دستور کار داشته باشیم تا با قدم نهادن در این عرصه، کاهش ۳۰ درصدی ضایعات این محصول را نیز شاهد باشیم.
محمدی ادامه داد: درجه بندی سیب زمینی نه تنها در فروش مناسب محصول در داخل کشور موثر است بلکه می تواند زمینه را برای صادرات مناسب آن نیز مهیّا کند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه هم اکنون پنج فقره واحد در این زمینه با ظرفیت ۷۵ هزار تن ایجاد شده است، مطرح کرد: اولویت بعدی استان همدان ورود به عرصه قطعه بندی و بسته بندی گوشت است.
وی با بیان اینکه باید در زمینه فرآوری انواع میوه و سبزی نیز برنامه ریزی های مناسبی داشته باشیم، گفت: در استان همدان انواع محصولات باغی تولید می شود که سهم شهرستان نهاوند در این مسیر، بسیار زیاد است به نوعی که ۱۲۰ هزار تن از انواع محصولات باغی استان در این شهرستان تولید می شود.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در ادامه با اشاره به محصول سیر و میزان تولید آن در استان همدان مطرح کرد: سیر یکی از محصولات استراتژیک و مهم استان همدان است که باید فرآوری و بسته بندی آن مورد توجه قرار گیرد.
وی اولویت های بعدی برای استان همدان در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولات کشاورزی را ورود به عرصه اسانس گیری و عرقیات گیاهی، تولید انواع سالاد، تولید و بسته بندی تخم مرغ، درجه بندی و بسته بندی انواع میوه، تولید پودرهای آلی و مواردی از این دست دانست.
محمدی در ادامه گفتگو با بیان اینکه استان همدان در غرب کشور قرار گرفته است و بدین ترتیب دسترسی مناسبی به مرزهای غربی دارد، اضافه کرد: سرمایه گذاری مناسبی را می توان در صنایع تبدیلی در استان همدان شاهد بود و در این مسیر، پایین بودن هزینه های ترانزیت کالا می تواند یکی از زمینه های مناسب باشد.
وی در ادامه یکی دیگر از توانمندی های استان همدان و زمینه های ورود آن به حوزه صنایع تبدیلی و غذایی را کیفیت برتر بسیاری از محصولات کشاورزی مانند سیر، سیب زمینی، انگور و یونجه اعلام کرد و گفت: از سویی، در استان همدان تولیدکنندگان باسابقه ای در زمینه کشمش، سیر و خیارشور فعالیت دارند که در سطح کشوری نیز مطرح هستند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان عنوان کرد: هم چنین همدان به راه های مواصلاتی، راه آهن و بزرگراه ها دسترسی دارد و زیرساخت های مناسبی برای نگهداری محصولات کشاورزی در استان همدان وجود دارد.
محمدی به عنوان یکی دیگر از زمینه ها و توانمندی های استان همدان در این مسیر، به وجود صادرکنندگان و تشکل های فعال در این عرصه اشاره کرد و در ادامه صحبت های خود از چالش های پیش روی صنایع تبدیلی و غذایی استان سخن گفت.
وی با بیان اینکه در این زمینه می توان به عدم وجود ردیف های اعتباری در زمینه صنایع تبدیلی، کمبود زمین در برخی از شهرک ها چون شهرک صنعتی بوعلی، شهرک صنعتی بهاران، شهرک صنایع غذایی بهار اشاره کرد؛ افزود: هیچ ردیف اعتباری خاصی در بودجه های سال های مختلف به این حوزه اختصاص نیافته و بودجه ها تنها در قالب صنعت تعریف می شوند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان عنوان کرد: از سویی، لازم است تا شرکت شهرک های صنعتی همدان به فوریت توسعه شهرک های صنعتی همدان و بهار را در اولویت قرار دهد چرا که اکثر سرمایه گذاران برای ورود به حوزه صنایع تبدیلی و غذایی استان همدان تمایل به حضور در شهرک های صنعتی دارند اما شاهدیم که در این شهرک ها، کمبود زمین وجود دارد.
محمدی در ادامه صحبت های خود به بالا بودن قیمت زمین در همدان اشاره کرد و گفت: از سویی دیگر، لازم است تا در طرح های توجیهی بانک ها به موضوع های برندسازی و تبلیغات نیز توجه شود چراکه ایجاد يک واحد تنها ۲۵ درصد ماجرا است و بحث بازار، اصلی ترین موضوع در این زمینه است.
وی با بیان اینکه بایستی افراد و سرمایه گذاران برای ورود مناسب به بازار، با مشاورین و متخصصان آن عرصه صحبت و از نظرات آن ها استفاده کنند، گفت: یکی دیگر از چالش های پیش روی صنایع تبدیلی و غذایی را می توان مراحل ثبت برند و تحمیل هزینه های بالا به سرمایه گذاران دانست.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در این زمینه مطرح کرد: متاسفانه، هم اکنون یک شعبه ثبت برند در تهران وجود دارد که فرآیند ثبت بند در آن مشکل و راهی طولانی پیش پای سرمایه گذاران است.
محمدی در ادامه به تشریح مهم ترین اقدامات و عملکرد حوزه صنایع تبدیلی و غذایی محصولات کشاورزی استان همدان در سال ۹۹ پرداخت و گفت: از ۲۴ واحد با ظرفیت ۸۶ هزار تن و توان تولیدی ۱۵۸ هزار تنی با اشتغالزایی ۴۲۹ نفر و سرمایه گذاری ۱۵۴ میلیارد تومانی در این زمینه در سال گذشته بهره برداری شد.
وی، با بیان اینکه طبق برنامه های در نظر گرفته شده، عملکرد مناسبی داشته ایم، اضافه کرد: میزان تحقق برنامه ها در زمینه فرآوری ۱۵۸ درصد، در زمینه نوسازی ۱۰۰ درصد، در زمینه ایجاد اشتغال مستقیم ۱۵۶ درصد و در زمینه میزان تحقق سرمایه گذاری برابر ۱۳۵ درصد اعلام شده است.
محمدی با بیان اینکه رشد ۲۵ درصدی را در زمینه میزان سرمایه گذاری در این حوزه و رشد ۸.۲ درصدی را در زمینه ایجاد واحدهای جدید نسبت به سال ۹۸ شاهد بوده ایم، گفت: سال گذشته بالغ بر ۷۰ فقره واحد با پیش بینی ۱۸۶ هزار تن تولید و اشتغال زایی یک هزار و ۳۵۱ نفر با سرمایه گذاری ۵۰۱ میلیارد تومانی و ۱۲ فقره طرح توسعه در این زمینه داشته ایم.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان ادامه داد: در سال ۹۹ بالغ بر ۹۵ فقره طرح نیز به سیستم بانکی استان همدان با رقمی در حدود ۹۱۵ میلیارد تومان معرفی شد که از این میزان ۲۳ فقره با اشتغال زایی ۳۷۵ نفری موفق به اخذ قرارداد با سیستم بانکی شد.
وی، با بیان اینکه امیدواریم در سال ۱۴۰۰ شاهد رشد عقد قراردادها باشیم، گفت: با توجه به نرخ تورم بالا، نیاز به مشارکت بیشتر بانک ها وجود دارد بدین ترتیب، بانک ها باید با تزریق سرمایه و مساعدت های لازم به کمک بخش صنایع تولیدی و تکمیلی غذایی در استان همدان بیایند.
محمدی عنوان کرد: برخی بانک ها همکاری مناسبی با حوزه تولید ندارند به گونه ای که در سال جهش تولید شاهد بودیم با عناوین مختلفی، طرح ها را برگشت می دادند.
وی اضافه کرد: بسیاری از طرح ها توجیه اقتصادی داشتند و باید کار آن ها توسط بانک ها تسهیل می شد اما دچار این روند نشدند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان از کسب عنوان نمونه ملی توسط یکی از واحدهای صنایع تبدیلی در حوزه لبنی سخن گفت و افزود: در حال حاضر ۴۲۸ واحد صنایع با توان تولید چهار میلیون و ۲۰۰ هزار تن محصول در استان همدان پروانه بهره برداری کسب کرده اند که از این میزان به ترتیب، در زمینه صنایع تبدیلی، صنایع باغی و صنایع دامی فعالیت دارند.
محمدی با اشاره به اینکه میزان اشتغال زایی این واحدها برابر هشت هزار و ۸۰۰ نفر است، اظهار کرد: بیشترین این واحدها در شهرستان های ملایر با ۱۳۷ واحد، بهار با ۱۱۵ واحد، همدان با ۵۷ واحد، کبودراهنگ با ۴۳ واحد مستقر هستند.
وی با بیان اینکه این واحدها هم اکنون مشغول به فعالیت هستند، اظهار کرد: تامین مرغ شهروندان اولویت ما است و ۶ واحد کشتارگاه در استان همدان فعال است که پیش بینی می شود تا پایان سال یک واحد دیگر نیز به بهره برداری برسد.
بهره برداری از بزرگترین کارخانه خوراک دام و آبزیان با اشتغالزایی ۵۰ نفر در شهرستان نهاوند
محمدی به وضعیت تولید ترشی و شور و بسته بندی کشمش ملایر و گشنیز نهاوند و پروژه های شاخص صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در سال ۱۴۰۰ اشاره کرد و گفت: انتظار می رود شهریورماه سال جاری بهره برداری از بزرگترین کارخانه خوراک دام و آبزیان با اشتغالزایی ۵۰ نفر در شهرستان نهاوند را شاهد باشیم.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان عنوان کرد: هم چنین، تعداد ۶۷ واحد سردخانه در حال احداث در سطح استان همدان وجود دارد که پیشرفتی بالای ۳۰ درصد دارند که پیش روی آن ها جز پروژه های شاخص ما در سال جاری است.
وی با اشاره به دیگر پروژه ها از بهره برداری از سیلوی ۷۰ هزار تنی شهرستان کبودرآهنگ با اشتغال زایی مستقیم ۴۰ نفر در شهریورماه ۱۴۰۰ و سیلوی ۳۰ هزارتنی در این شهرستان با پیشرفت ۷۰ درصدی و اشتغالزایی ۲۰ نفر در پاییز ۱۴۰۰ سخن گفت و افزود: با این روند می توان در زمینه ذخیره سازی گندم مشکلات موجود را تاحدی رفع کرد.
محمدی از ایجاد کارخانه بستنی در استان همدان و بهره برداری از یک واحد دیگر در این راستا در سال جاری خبر داد و گفت: هم اکنون این واحد پیشرفت فیزیکی ۶۰ درصدی دارد و در دست ایجاد است.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در بخش پایانی سخنان خود در پاسخ به اینکه موقعیت فعلی شهرک سیر همدان چگونه است و آیا برنامه ها در این زمینه در حال به انجام رسیدن است یا خیر؟ گفت: احداث شهرک صنعتی سیر همدان دو سالی است که در دست پیگیری و هم اکنون در مراحل پیش روی است ضمن اینکه اقدامات و بحث های ارزیابی زیست محیطی آن نیز در حال انجام است و امید است با کمک نمایندگان مجلس و مسئولین استانی و شهرستانی شاهد بهره برداری و به نتیجه رسیدن این واحد در آینده ای نزدیک باشیم.
صنایع تبدیلی کشاورزی محرک اشتغال و تولید پایدار هستند و با خود ارمغان هایی چون افزایش ارزش افزوده، قطع وابستگی، صادرات، درآمدزایی، اشتغالزایی، رونق اقتصادی، کاهش ضایعات کشاورزی و افزایش سطح تولید و مواردی از این دست را به همراه دارند.
در مجموع می توان گفت صنایع تبدیلی و تکمیلی می توانند در کنار اشتغالزایی و درآمدزایی پایانی بر درد خام فروشی باشند اما در این مسیر نیاز است تا بانک ها، سد راه تولید نباشند تا شاهد دلسردی سرمایه گذاران نباشیم.
بدین سان، امید است تا با بانک‌ها از صنایع تبدیلی در بخش‌های کشاورزی حمایت و مسیر برای ورود سرمایه گذار، جلب نظر و مشارکت هموار شود و شاهد پشتیبانی از تولید به ویژه در عرصه صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولات کشاورزی باشیم.