گلستان یکی از استان‌های تولید دانه‌های روغنی و صنعت روغن کشی کشور است. هر ساله محصولاتی چون سویا، کلزا، آفتابگردان و ... در گلستان کشت می‌شود تا نیاز صنایع را برطرف کند اما طبق بررسی‌ها تولیدات دانه‌های کشور سهم اندکی در صنعت روغن دارد و تنها حدود ۱۰ درصد از نیاز روغن کشور توسط داخل تامین می‌شود.
وابستگی به خارج در شرایطی که کشور تحت تاثیر تحریم هاست چالش‌هایی را برای صنایع تولیدی و حتی مصرف‌کنندگان ایجاد کرد و به طوری که ماه‌های گذشته شاهد خالی شدن قفسه فروشگاه‌ها و تعطیلی بعضی کارخانه‌های روغن بودیم.
در همین رابطه و برای بررسی بیشتر چالش‌های حوزه صنعت با میثم دومهری، مدیرعامل شرکت بهاردانه پارس که بازرگانی غلات و دانه‌های روغنی را انجام می‌دهد گفتگویی داشتیم. او که رئیس هیات مدیره شرکت روغن کشی توسکا هم هست و در سابقه خود بازرسی انجمن روغن کشی کشور را هم دارد معقتد است دولت باید به جای واردات روغن، فرآیند واردات دانه‌های روغنی را تسهیل کند. مشروح گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
* وضعیت صنعت روغن و مصرف آن در کشور به چه صورت است؟
حدود ۴۰ کارخانه روغن نباتی داریم که کارشان تصفیه روغن است و حدود ۲۵ کارخانه روغن کشی هم داریم که دانه را تبدیل به روغن خام و کنجاله می‌کنند.
با این حال ۹۰ درصد روغن کشور وارداتی است و حدود ۱۰ درصد آن توسط تولیدات داخلی تامین می‌شود.
سرانه مصرف روغن کشور ۱۵۰ هزار تن در ماه است که شامل خانوار و صنعت می‌شود که مصرف سالانه حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن خواهد شد. ۹۰ درصد این عدد یعنی حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن روغن، از خارج وارد می‌شود.
* تولیدات داخل نیاز کشور را تامین نمی‌کند که مجبور به واردات هستیم؟
سویا داخلی حداکثر ۱۷ درصد و خارجی‌ها تا ۱۹ درصد هم روغن می‌دهد؛ کلزا هم حدود ۳۷ درصد روغن می‌دهد و به طور میانگین ۲۷ درصد دانه‌های تولید داخل تبدیل به روغن می‌شود.
اگر در کشور ۶۰۰ هزار تن دانه روغنی کشت شود ۲۰۰ هزار تن روغن خواهیم داشت که باز هم تامین‌کننده نیاز داخل نیست و مجبور به واردات هستیم.
* با این وابستگی دلیل کمبود روغن در مقاطعی از سال چیست؟
یک چالش اینجاست که اکثر واردات به صورت روغن است. این باعث شده سرمایه‌های ملی و کارخانه‌های روغن کشی یا بیکار باشند یا با حداقل ظرفیت کار کنند.
دولت می‌گوید اگر می‌خواهید دانه وارد کنید خودتان اقدام کرده و دنبال ارز آن باشید در صورتی که واردات دانه به دلیل ظرفیت کشتی‌ها حجم عظیمی می‌شود و توان مالی بالایی برای آن نیاز است. هر کسی از عهده واردات این حجم از دانه به دلیل مشکلات واردات و ارزی برنمی آید.
دانه را باید دلار آزاد خرید و هر خن کشتی ۶۰ هزار تنی حداقل ۱۰ هزار تن می‌شود و که این عدد را محاسبه کنید واقعا درتوان هر کسی نیست و رقم درشتی می‌شود؛ به همین دلیل اکثرا سمت خرید روغن می‌روند تا نیاز خود را تامین کند.
* راهکار برطرف کردن این چالش چیست؟
پیشنهاد دادیم دولت با توان خود دانه وارد کند و در اختیار کارخانه‌ها قرار دهد تا هم کارخانه‌های روغن کشیِ تعطیل شده فعال شوند و هم ظرفیت سایر کارخانه‌ها تکمیل شود تا شاهد رونق تولید و اشتغال باشیم.
دولت با بودجه‌های خود کارخانه‌هایی ایجاد کرده که اکنون تعطیل شده اند و این بهترین روش برای حیات مجدد آن هاست.
در گلستان حدود پنج کارخانه روغن کشی داریم که ظرفیت آن‌ها تکمیل نیست.
* تاثیر تحریم‌ها بر کدام بخش صنعت روغن بیشتر بود؟
تحریم‌های ظالمانه باعث شده جابجایی پول به سختی انجام شود و رقم مورد نیاز برای واردات دانه هم بسیار سنگین تمام شود.
قبل از تحریم خودمان وارد می‌کردیم و حتی چند شرکت ترکیب می‌شدیم تا حجم بیشتری وارد کنیم زیرا ال سی باز می‌شد و تبادلات مالی و ارز به راحتی انجام می‌دادیم.
* علت کمبود روغن در ماه‌های گذشته که چالش جدی ایجاد کرد هم تحریم بود؟
در آن مقطع، واردکننده‌های خصوصی خودشان را به دلیل مشکلات کنار کشیدند. تحریم‌ها باعث دشواری نقل و انتقال پول شد و شرکت‌های خصوصی دیگر توان انجام واردات نداشتند به همین دلیل در تامین روغن با چالش رو به رو شدیم.
یک کشتی حداقل دو ماه طول می‌کشد تا سفارش را تحویل دهد و گاهی تا ۶ ماه هم زمان می‌برد که بار ثبت سفارش، تحویل و تخلیه شود. این گپی که مشکلات نقل و انتقال پول و تحریم ایجاد کرد باعث کاهش واردکننده‌ها شد ولی اکنون خدا را شکر مشکل حل شده است.
حتی به جایی رسیده که عرضه از تقاضا پیشی گرفته و بعضی کارخانه‌ها ظرفیت‌ها را کاهش داده اند.
دولت در آن مقطع از طریق منابع خودش واردات کرد و بیش از نیاز وارد شد و به همین دلیل مشتری‌ها کاهش یافته و تولیدات کارخانه‌ها فروش نمی‌رود.
* آیا امکان تکرار شرایط فوق هست؟
این وضعیت حداقل چند ماه پایدار است و برای محرم هم که شاهد افزایش مصرف هستیم، مشکل خاصی نداریم. ولی اگر تدبیری اندیشیده نشود و دولت ذخایر خود را در نظر نگیرد ممکن است دوباره با چالش رو به رو شویم. قبلا شرکت ما ثبت سفارش می‌کرد ولی اکنون در توان مالی شرکت ما نیست.
بخش خصوصی باید سیاست کاهش تولید را پیش رو بگیرد و در مقابل دولت هم باید ورودی و خروجی را کنترل کند تا تعادل و نیاز بازار بهم نخورد.
* پیشنهاد شما برای تعادل بازار و واردات بدون چالش دانه چیست؟
دولت می‌تواند فرآیند و چرخه‌ای را ایجاد کند تا با کمک انجمنها دانه وارد شود. باید ظرفیت کارخانه‌ها را در نظر گرفت و سپس متناسب با نیاز آن‌ها واردات انجام داد؛ باید به صورت ریالی نیاز آن‌ها تامین کرد تا کارخانه‌های روغن کشی فعال شوند.
با این روش هم ثبت سفارش داخلی خواهیم داشت، هم کارخانه‌ها فعال می‌شود و هم نیاز بازار تامین می‌شود.
راه برون رفت از این کار واردات جنسی است که برای کشور ارزش افزوده داشته باشد و واردات دانه رمزگشای مشکل روغن است زیرا هم باعث رونق کارخانه‌ها شده و هم ایجاد اشتغال می‌کند.
همچنین برداشتن ارز ۴۲۰۰ تومان راهکاری بهتری برای ساماندهی بازار است. دولت باید کم کم به فکر برداشتن ارز ۴۲۰۰ تومانی باشد. نباید یکباره باشد زیرا باعث شوک می‌شود.
* تاثیر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی روی بازار چیست؟
این کار هم هجمه روی دولت برداشته می‌شود، هم به صنعت فشار نمی‌آید، هم چرخ صنعت می‌شد و هم نهادهای نظارتی دیگر درگیر قیمتگذاری نخواهند شد زیرا عرضه و تقاضا خودش را پیدا می‌کند.
الان روغن زیتون و کنجد به دلیل آزاد بودن مشکل خاصی نداشتند.
* نوسانات قیمت در یکسال گذشته چگونه بود؟
طی یک سال گذشته حدود ۶۰ درصد افزایش قیمت را شاهد بودیم که عوامل مختلف مثل قیمت جهانی و کرایه روی آن تاثیرگذار است.
کشتی که بار را از جنوب می‌آورد تنی ۶۰ دلار بود ولی اکنون به حدود ۸۰ دلار رسیده است.
* آیا محصولات خارجی اختلافی با دانه‌های داخلی دارند؟
کیفیت محصولات خارجی قطعا بیشتر است. زیرا هم خشک شده و هم بوجار شده است. رطوبت خارجی‌ها کمتر است و نیازی به دوباره کاری هم ندارد. همچنین مواد اضافی هم ندارند.
دانه داخلی ولی هم بد جمع می‌شود و هم کیفیت کمتری دارد و عملا چند مرحله باید اضافه‌تر انجام دهیم.
کل دانه‌های روغنی کشور بیش از ۶۰۰ هزار تن نمی‌شود که حدود ۲۷ درصد روغن بگیریم خوشبینانه ۲۰۰ هزار تن روغن می‌دهد و بخش کوچکی از نیاز کشور را تامین می‌کند.
* اگر تحریم برداشته شود چه تاثیری در بازار روغن دارد؟
اگر تحریم برداشته شود به دلیل افزایش واردات، بازار تعادل خودش را پیدا خواهد کرد. علم تجارت بازار در این شرایط شکل می‌گیرد و تعادل در بازار برقرار خواهد شد.