ردیابی قیمت‌گذاری برنج، سر رشته را به خارج از استان و بنکداران و واردکنندگان می‌رساند که قصد دارند با افزایش نرخ برنج داخلی، محصولات وارداتی و خارجی را در بازار آب کنند.
پیرمرد شالیکار که دستانش از رنج برنج پینه‌بسته و در حاشیه روستای منتهی به ساری و میاندرود شالی می‌کارد، با نوای محلی در گوش شالیزار لالایی می‌خواند و با دست‌های گل‌آلودش، عرق از پیشانی‌اش پاک می‌کند.
در فصل شالیکاری حدود ۱۰ ساعتی روی مزرعه کار می‌کند تا خوشه‌های به رنج قد کشیده و طلایی شده برنج را به بار نشاند. وی می‌گوید: چند نسلی است که روی زمین اجدادی شالیکاری می‌کنیم، هرچند زمین‌های حاشیه هر روز آب می‌رود و تبدیل به ویلا می‌شود.
آهی از دل می‌کشد و می‌گوید: بنکدار و واسطه به‌زحمت برنج را کیلویی ۲۵ هزار تومان از مزرعه‌دار خریداری می‌کنند درحالی‌که در بازار تا کیلویی ۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
از اینکه شالیکاری دیگر رونق گذشته را ندارد، غمناک است و ادامه می‌دهد: هزینه‌های شالیکاری سر به فلک کشیده و برای کشاورز روزانه کمتر از ۱۰۰ هزار تومان برنج‌کاری درآمد دارد.
وی با بیان اینکه شالی‌کاران دلسرد و دل‌زده هستند، ادامه می‌دهد: کشاورز مجبور است برای تأمین هزینه‌های کارگر، نشاکار، سم و نهاده‌ها و غیره بخشی از برنج خود را حتی با قیمت پایین به فروش برساند تا پاسخگوی نیازها باشد.
این کشاورز با بیان اینکه شالیکاری در گذشته برکت فراوانی داشته است، افزود: در حال حاضر هزینه‌ها بالا و قیمت برنج برای تولیدکننده پایین است.
قیمت‌گذاری برنج توسط بنکداران و شالی‌کوبی داران و واسطه‌ها رقم می‌خورد درحالی‌که زحمت اصلی به دوش کشاورزان است اما واسطه‌ها با یک تلفن ساده، سود هنگفتی به جیب می‌زنند.
علی‌محمد رمضانی رئیس دفتر امور برنج جهاد کشاورزی مازندران دلالان و واسطه‌ها و واردکنندگان را در رشد بی‌رویه قیمت برنج مؤثر می‌داند و می‌گوید: مازندران ۴۴ درصد برنج ایران را تأمین می‌کند و باید بازار برنج را مدیریت کرد.
وی با اظهار اینکه واسطه‌ها و تولیدکنندگان در تلاش هستند روی سرِ برنج داخلی بزنند، گفت: با توجه به محدودیت و ممنوعیت برنج در فصل برداشت و حذف ارز دولتی برای واردات برنج، واردکنندگان در تلاش هستند تا با رشد قیمت برنج داخلی، زمینه را برای واردات محصول فراهم کنند.
رمضانی هزینه تولید برنج را در هر هکتار ۳۰ میلیون تومان ذکر کرد و گفت: باید فرد ایرانی برنج ایرانی مصرف کند اما دلالان و واردکنندگان در تلاش هستند تا محصولات کم کیفیت را وارد کنند.
سود اصلی به جیب واسطه‌ها می‌رود
مسئول دفتر امور برنج جهاد کشاورزی مازندران با اظهار اینکه سود اصلی به جیب واسطه‌ها می‌رود، گفت: قیمت برنج سال قبل در زمان برداشت ۱۹ هزار تومان و اسفندماه ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان بود درحالی‌که پایان سال کشاورز برنج ندارد و سود اصلی را واسطه‌ها و بازاری به جیب می‌زنند.
رمضانی بورسی شدن برنج را در حذف دلال و واسطه‌ها مهم برشمرد و گفت: کشاورز و شالیکار عاشق است و باید برای حذف واسطه‌ها برنامه‌ریزی شود.
مسئول دفتر امور برنج جهاد کشاورزی مازندران گفت: وقتی کشاورز عاشقانه و با جان دل و کار می‌کند تا برای کشور محصولی تولید کند، مدیران نیز باید از آنان حمایت کنند و جلوی واردات گرفته شود.
رمضانی با بیان اینکه کیفیت برنج ایرانی و محلی شمال بسیار بالاتر از محصولات خارجی است، افزود: طعم و عطر برنج ایرانی قابل قیاس با محصولات خارجی نیست.
محمد پورموسوی مدیر یک واحد شالی‌کوبی در مازندران نیز افزایش نرخ برنج را ناشی از بالا بودن هزینه‌های تولید دانست و گفت: بسیاری از کشاورزان حاضر نیستند دسترنجشان را با قیمتی کمتر از ۳۸ هزار تومان بفروشند.
وی شرایط کنونی بازار برنج را دارای رونق و مطلوب دانست و افزود: تقاضا برای خرید برنج زیاد است ولی کشاورزان حاضر نیستند با قیمت کم به فروش برسانند هرچند برخی واسطه‌ها و سودجویان در تلاش هستند از این بازار ماهی گرفته و ممنوعیت واردات برنج را لغو کنند.
همچنین عزیزاله شهیدی فر رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران نرخ کنونی برنج را در شالی‌کوبی‌ها بین ۳۰ تا ۳۳ هزار تومان ذکر کرد و آن را متعادل دانست.
وی با بیان اینکه افزایش قیمت برنج نسبت به نرخ ذکر شده سبب فشار به خریداران و مصرف کننده می‌شود، افزود: فروش با قیمت پایین‌تر نیز سبب ضرر تولیدکننده می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران با اظهار اینکه در ابتدای فصل برداشت، کشاورزان در قیمت گذاری نقش دارند، افزود: به مرور زمان این فرایند از دست آنان خارج و چرخه دیگری نظیر بازاریان و بنکداران تشکیل می‌شود.
واردات بی رویه سبب دلسردی می‌شود
اسماعیل یزدان پناه مدیرعامل شرکت تجارت برنج ایران نیز با بیان اینکه واردات بی‌رویه معضلی فراروی تولید برنج است، گفت: به‌رغم تولید بیش از دو میلیون و ۶۰۰ هزار تن برنج در کشور باز شاهد واردات بی‌رویه و خارج از نیاز هستیم.
وی با بیان اینکه باید در سه ماه اول برداشت برنج جلوی واردات را گرفت، تعیین سقف برای واردات برنج را ازجمله راهکارها بیان کرد و گفت: واردات بی‌رویه برنج سبب آسیب‌های روانی و دلسردی کشاورزان می‌شود و ایرانی‌ها را به‌جای مصرف برنج ایرانی به سمت برنج خارجی سوق می‌دهد.
یک فعال در بازار برنج و شالی‌کوبی قیمت برنج بوجار نشده را در شالی‌کوبی از ۳۲ تا ۳۳ هزار تومان بیان کرد و آن را در فصل اول برداشت نسبتاً بالا دانست و گفت: اگر اکنون این قیمت باشد اما بعد با واردات نرخ پایین بیاید کشاورزان زیادی متضرر و یا ورشکسته می‌شوند.
کبیری با بیان اینکه در حال حاضر تاجران برای خرید برنج دو دل هستند، افزود: تاجر نگران واردات است و نمی‌داند چه بلایی سر محصول می‌آید، قیمت کنونی برنج برای تاجران خطرناک است زیرا با واردات احتمال افت قیمت وجود دارد.
وی دلایل افزایش قیمت را سوءمدیریت بیان کرد و گفت: وقتی کشاورز پول هنگفتی برای سم و کود می‌پردازد، قیمت محصول افزایش می‌یابد.
مازندران بیش از ۴۰ درصد برنج کشور را تأمین می‌کند و هرسال کشاورزان با مشکلات عدیده‌ای ازجمله نابسامانی قیمت‌ها، واردات بی‌رویه و افزایش هزینه‌های تولید مواجه هستند و بروز این مشکلات کشاورز را نسبت به ادامه شالیکاری دلسرد می‌کند.
در حال حاضر در بازار مازندران قیمت برنج از ۳۳ تا ۴۲ هزار تومان بستگی به نوع برنج در نوسان است.