امروزه سلاح سم و انجام مبارزه شیمیایی نقش اصلی در حفاظت گیاهان ایفا می کند؛ این روش به مراتب بیش از سایر روش های مبارزه مورد استفاده قرار گرفته اما اغلب به علت عدم آشنایی کافی مصرف کنندگان سموم شیمیایی از اصول صحیح مبارزه، علاوه بر عدم حصول نتیجه مطلوب در دراز مدت موجب بهم خوردن تعادل طبیعی شده و اثرات زیانباری در محیط زیست و همچنین سلامت کشاورزان و افراد جامعه به جای می گذارد.
استفاده سریع از مواد شیمیایی کشاورزی طی ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته تولید را با سودآوری افزایش داده اما در بسیاری از مناطق مهم کشاورزی جهان تأثیر نامطلوبی بر کیفیت آب زیرزمینی داشته است؛ بدین سان باید توجه داشت که سموم استاندارد بوده و میزان استفاده از آن ها نیز تحت کنترل باشند تا نه تنها به محیط زیست و آب های زیرزمینی و غیره آسیب وارد نشود بلکه محصولات باغی و کشاورزی را نیز به خسارت ها و خالی ماندن جیب کشاورزان و باغداران منتهی نکنند.
گرانی کودهای شیمیایی و مشکلاتی که طی یکسال اخیر در این زمینه کشاورزان و باغداران با آن روبرو شدند، موجب شد یا از این کودها استفاده نکنند که این امر روی میزان تولید (به لحاظ کمی) آن ها اثر گذاشت و یا این که مجبور شدند دست به دامان بازار آزاد و دلالان شوند که این امر هزینه های دیگری بر آن ها تحمیل کرد و برخی از این کودهای شیمیایی نیز غیراستاندارد از آب درآمدند و خسارت های جبران نشدنی برای فعالین حوزه کشاورزی به دنبال داشتند.
اما به راستی باید دید که این روزها حمایت ها در این عرصه به کدام سو رفته است؟ استان همدان در زمینه تولیدات باغی و کشاورزی در تمامی شهرستان های خود حرف های بسیاری برای گفتن دارد اما آیا توانسته ایم با حمایت های مناسب، تولیدات این عرصه را به لحاظ کمی و کیفی ارتقا ببخشیم و در مسیر توسعه اقتصاد کشاورزی استان گام های مناسبی برداریم؟
حال در این زمینه پای صحبت های قربانعلی افشار؛ یکی از باغداران ملایری نشستیم و در ادامه نیز گفتگویی با بهروز الیاسی؛ مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان همدان ترتیب داده شد تا وضعیت توزیع کود و سایر موارد مربوط به آن را جویا شویم که در ادامه متن این صحبت ها را می خوانید:
کودهای مورد نیازم را از بازار آزاد خریدم
قربانعلی افشار که یکی از باغداران روستای افسریه در جوکار شهرستان ملایر است با بیان اینکه امسال میزان تولید مناسبی داشته ام اما برای تامین کود با مشکلاتی روبرو بوده ام، اظهار کرد: کودهای مورد نیازم را از بازار آزاد خریدم چرا که در این مسیر، سازمان جهادکشاورزی به ما کمکی نکرد.
وی با بیان اینکه من در شهر کاسب بودم و ۱۵ هزار هکتار زمین در این روستا خریدم تا وارد عرصه تولید و کشاورزی شوم، اظهار کرد: قریب به ۳۰ تا ۴۰ تن کود آزاد کامل را از گرمسار خریدم و کودی که شرکت خدمات حمایتی کشاورزی به من داد، بسیار محدود و تنها کود اوره بود.
این باغدار ملایری با تاکید بر اینکه بنده چهار هزار اصله درخت پسته، ۵۰۰ درخت گردو و یک هکتار درخت بادام دارم و ۱۰ بسته کود اوره به کارم نمی آید، اظهار کرد: باید این حمایت ها بیشتر و بر اساس نیازهای باغداران باشد تا موجب نشود که کودهای کامل مورد نیازمان را از بازار آزاد خریداری کنیم.
افشار با بیان این موضوع به سایر مشکلات خود نیز اشاره کرد و افزود: متاسفانه علی رغم اینکه سرمایه گذاری بسیاری در عرصه تولیدات کشاورزی دارم و تمام زندگی ام را خرج این راه کرده ام، اما از سوی سازمان جهادکشاورزی استان و اداره جهادکشاورزی شهرستان ملایر از من حمایتی نمی شود، ۱۴ میلیون پیوندک را از یزد و کاشان و سایر جاها تامین کرده و ۲۲ شبانه روز پیوندک زده ام اما حال برای کارم به یک تراکتور باغی نیاز دارم اما حمایتی از سوی جهادکشاورزی ندیده ام.
مسئولان حمایتی نمی کنند
وی ضمن ابراز گلایه مندی گفت: هیچ کس جز شمای رسانه حالی از من نپرسیده است و کاری برای من نکرده اند، این در حالی است که در این وضعیت با تنش های آبی و بی آبی هایی که با آن ها روبرو هستیم، بنده به کشت پسته روی آورده ام که تنها ماهی یک بار نیاز به آب دارند، اما نه تنها کسی حال من را نپرسید بلکه به سبب نبود حمایت ها حتی تصمیم گرفته ام که کارم را توسعه هم ندهم.
این باغدار ملایری ضمن ابراز ناراحتی مطرح کرد: به راستی باید گفت که کشاورزان روستایی بسیار بدبخت هستند، چراکه نه سر و زبانی دارند و نه پولی؛ بدین ترتیب، افرادی که پولدار هستند باغ های آن ها را خریداری و در کنار یک باغ کوچک پسته برای خودشان تفرجگاهی درست می کنند و این وضعیت باعث می شود که باغ های روستاییان از بخش تولید خارج شود و در نتیجه کشاورزان و باغداران اصلی به راستی بدبخت می شوند.
افشار در بخش پایانی این گفتگو تصریح کرد: یک هکتار بادام کاشته ام، در وضعیتی که باغداران دیگر بعد از سه سال پسته های کاشته شده آنها به نتیجه نرسیده و رشدی نکرده؛ بادام های من قریب به ۸۰ سانت رشده کرده اما با این حال، برای دریافت وام و تسهیلات با مشکل روبرو هستم و تاکنون هیچ حمایتی از من نشده است.
در ادامه، بهروز الیاسی با بیان اینکه شرکت خدمات حمایتی کشاورزی یکی از شرکت‌های وابسته به وزارت جهاد کشاورزی است که با هدف تأمین و تدارک انواع کودهای شیمیایی ایجاد شده است، گفت: این شرکت از بالغ بر ۳۳ هزار و پانصد کارگزار و عامل توزیع نهاده‌ها در سراسر کشور تشکیل شده و یکی از بزرگترین شبکه‌های کارگزاری را در کشور دارا است.
مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان همدان ادامه داد: در استان همدان ۷۷ کارگزار فعال، امر توزیع کود را بین کشاورزان عهده دار هستند.
وی با بیان اینکه در سال ۹۹ با وجود تمام مشکلات نظیر تحریم‌ها و نوسانات شدید ارز، شرکت موفق شد کارنامه بسیار درخشانی را از خود به جا بگذارد، اظهار کرد: این شرکت توانست برنامه تأمین و تدارک بیش از سه میلیون تن انواع کود شیمیایی را انجام و به عهده شرکت خدمات حمایتی کشاورزی کشور قرار داده شد که شامل کودهای ازت، فسفات و پتاس بودند.
الیاسی مطرح کرد: از این سه میلیون تن، بالغ بر ۹۹ هزار و ۲۶ تن به استان همدان اختصاص داشت که در این میان ۷۲ هزار تن کود ازت مورد نیاز کشاورزان استان است؛ بدین ترتیب، شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان همدان موفق شد تا در این راستا ۱۰۵ درصد برنامه را محقق کرد و کود در اختیار کشاورزان قرار داده شد.
مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان همدان با بیان اینکه کودهای فسفات و پتاسم عمدتاً کودهای وارداتی هستند، از این رو نوسانات ارزی روی قیمت این کودها تاثیر گذاشت، افزود: بدین ترتیب باید چاره‌ای اندیشیده می‌شد تا کشاورزان دچار اُفت تولید نشوند؛ از این رو ۱۳۲ میلیارد تومان اعتبار برای خرید کود توسط کشاورزان از طریق تسهیلات کشاورزکارت بانک کشاورزی ارائه شد.
وی مطرح کرد: به عنوان راهکاری دیگر، طرح خودکفایی پایدار کودهای فسفات و پتاسم مطرح شد که وظیفه اجرای این طرح از طرف وزیر وقت، به شرکت خدمات حمایتی کشاورزی واگذار و طی تفاهم نامه‌ای که بین شرکت های خدمات حمایتی کشاورزی و شرکت صنایع مس کشور بسته شد، وظیفه تهیه و تدارک مواد اولیه شامل خاک های فسفاته و فروش تضمینی کودها به عهده شرکت خدمات حمایتی کشاورزی گذاشته شد.
الیاسی در این زمینه تشریح کرد: این کودها در دست تولید و با قیمت بسیار مناسب هستند و اکنون در انبار استان همدان حدود یک هزار تن از این کودها موجود است که در فصل کشت به دست کشاورزان خواهد رسید.
وی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۰ خدمات حمایتی کشاورزی باید برنامه ۷۱ هزار و ۵۸۴ تن کود ازته، ۲۰هزار و ۱۴۳ تن کود فسفاته، پنج هزار و ۸۱۶ تن کود پتاسم برای کشاورزان استان تهیه کند، عنوان کرد: تاکنون این شرکت موفق شده حدود ۴۰ درصد از برنامه را تحقق ببخشد و در انبارهای شرکت ۱۶ هزار تن انواع کودهای ازته، فسفاته و پتاسم موجود است که نسبت به سال گذشته قریب به چهار هزار تن ذخیره سازی بیشتری را داریم.
مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان همدان در ادامه گفتگو خطاب به کشاورزان گفت: کشاورزان باید کودهای مورد نیاز خود را از طریق عاملین مجاز شرکت خدمات حمایتی کشاورزی تامین کنند؛ زیرا کودهای عرضه شده از طریق کانال شرکت خدمات حمایتی کشاورزی قبل از توزیع و به دست کشاورزان رسیدن در دو مرحله آزمایش می‌شوند و در صورت داشتن کیفیت و استانداردهای لازم اجازه توزیع دارند.
الیاسی در ادامه صحبت های خود افزود: نحوه توزیع کود توسط کارگزاران و عاملین است و در این مسیر، سازمان جهاد کشاورزی با داشتن یک گروه رصد و پایش که اعضای آن شامل نماینده صنعت و معدن و تجارت، نماینده تعزیرات حکومتی، نماینده زراعت سازمان جهاد کشاورزی، نماینده حراست سازمان جهاد کشاورزی و یک نماینده از شرکت خدمات حمایتی کشاورزی است.
وی در این زمینه افزود: یک گروه رصد و پایش قوی در این خصوص تشکیل دادند که به توزیع این نهاده های استراتژیک نظارت دقیق تری می‌کنند و در این خصوص، از ابتدای شهریورماه توزیع کودهای شیمیایی تنها از طریق سامانه پهنه‌بندی در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.
الیاسی عنوان کرد: کشاورزان در سامانه پهنه‌بندی در مراکز خدمات ثبت نام کنند تا تحویل کودهایشان با مشکل مواجه نشوند.
مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان همدان در پایان این گفتگو عنوان کرد: شرکت با فعالیت چند ساله در سامانه ۱۵۵۹، با شعار «با ما، کشاورزان تنها نیستند» که یکی از سامانه های خوبی است که کشاورزان در هر ساعت از شبانه روز می‌توانند با این شماره تماس بگیرند و راهنمایی دریافت کنند ادامه داده و این سامانه خدماتی چون آزمایش خاک و آزمایش آب با تخفیف ویژه برای کشاورزان انجام و کشاورزان می توانند در ارتباط با شیوه، میزان و زمان مصرف کود و اطلاع از آب و هوا با این سامانه در تماس و مشاوره دریافت نمایند.
حال با این تفاسیر باید گفت به راستی این روزها با توجه به خدماتی که در زمینه عرضه کود و توزیع آن بین کشاورزان صورت می گیرد، امید است تا این حمایت ها مستدام و با توجه به نیازهای کشاورزان و باغداران به انجام برسد و با حمایت های مناسب از این عرصه، شاهد ورود اجباری باغداران همدانی به بازار آزاد فروش و عرضه کودهای شیمیایی مورد نیاز نباشیم.
مطمئناً باید سیاست هایی را در ارتباط با این مقوله در نظر گرفت و با فرهنگ سازی علمی و جامع در زمینه استفاده اصولی و بر حسب نیاز از نهاده های شیمیایی (به ویژه کودهای شیمیایی) اتخاذ کرد تا ضمن کمک به اقتصاد کشور در عرصه تولیدات کشاورزی، ارتقای کیفیت محصولات کشاورزی و در پی آن سلامتی عمومی محقق شود؛ یعنی نه تنها کودهای مورد نیاز به دست باغداران همدانی برسد و به موضوع امنیت غذایی توجه شود، بلکه موضوع غذای سالم و کودهای استاندارد نیز مدنظر باشد تا در کنار حمایت از تولیدکنندگان بخش کشاورزی و باغی، به فکر مصرف کنندگان نیز باشیم.