خشک‌سالی حادث‌شده در خراسان رضوی امسال موجب شد تا دامداران با کمبود علوفه برای تعلیف دام‌ها روبرو شوند و دام‌هایشان از نعمت چرا در فصل بهار محروم شوند.
محدودیت موجود در مراتع کشور و کم‌آبی روزافزون و هم چنین افزایش قابل‌توجه دام در ایران و میزان واردات خوراک دام ،مؤید کمبود منابع داخلی است و از طرفی نیز کشت طبیعی علوفه و افزایش تولید در واحد سطح نیاز به زمان با سرمایه‌گذاری و هزینه سنگین و حل مسائل نظیرت امین منابع آب و شبکه انتقال و شرایط اقلیمی مناسب دارد از همین رو باید به سمت روش های نوین و جدید برای تامین علوفه حرکت کرد.
با درنظرگرفتن اینکه تولید علوفه مزرعه‌ای نیز حتی به‌عنوان منابع مکمل نمی‌تواند کافی باشد لذا استفاده از روشی که بتواند پاسخ گوی نیاز کشور در این زمینه باشد، ضروری است و آن هم کاشت علوفه به روش گلخانه‌ای است.
کمترین فضا بیشترین تولید
در این راستا احمد طوسی کارشناس ارشد رشته اقتصاد کشاورزی و مدرس دانشگاه به ما می‌گوید: واحدهای تولید علوفه هیدروپونیک،محصولی باکیفیت موجب افزایش انرژی متابولیسمی و غذایی موردعلاقه چهارپایانی مانند گاو، گوسفند،بز و اسب تولید می‌کنند که روشی نوین بوده و لذا می‌توان به این تولید اعتماد کرد.
وی اذعان می‌کند: این واحدها که در فصول سال با سرعتی بیش از کشت در زمین تولید می‌شود، تحولی در تأمین علوفه تازه ایجاد کرده به‌طوری‌که هر واحد تولید در فضائی به مساحت حداکثر ۱۰۰ مترمربع مجهز به سیستم کنترل خودکار می‌توان روزانه یک‌تن علوفه تازه یا سالانه ۳۶۵ تن تولید کند.
این کارشناس حوزه کشاورزی به ما می‌گوید: این مقدار تولید معادل محصول تازه ۳۰ هکتار و برابر با علوفه خشک ۱۵ هکتار زمین مرغوب زراعی است اما متأسفانه باوجوداین همه مزیت اما استقبالی از این موضوع نمی‌شود و هم چنان دامداران و حتی مسئولان به دنبال کشت علوفه به روش سنتی هستند!
وی بابیان اینکه بستر کشت؛ سینی‌های پلاستیکی سبک، قابل شستشو و مقاوم در برابر فشار است و نیاز به هیچ‌گونه بستر خاصی اعم از خاک ندارد می‌گوید: روش گلخانه‌ای بسیار پیشرفته؛ قابل‌کنترل و به‌صرفه اقتصادی است و لذا پیشنهاد می‌شود در این راستا باید نسبت به ترویج این نوع کشت در روستاهای مشهد اقدام کرد.
سازگاری علوفه
این کارشناس رشته کشاورزی در پاسخ به سؤال ما که آیا ارزش غذایی این نوع علوفه با علوفه‌های رشد کرده در مراتع برابری می‌کند و یا خیر می‌افزاید: معمولاً در این نوع سیستم تولید علوفه، گیاهانی مانند جو، یونجه،شبدر و گندم را کشت می‌کنند که از ارزش غذایی بالایی برای خوراک دام برخوردارند. تغذیه با علوفه سبز به دلیل آن‌که ۹۵ درصد قابلیت هضم دارد، نسبت به مصرف مستقیم دانه به‌عنوان خوراک که در بهترین حالت ۳۰ درصد دارای قابلیت هضم است،ارجحیت دارد.
طوسی توضیح می‌دهد: علوفه هیدروپونیک به دلیل مصرف تمامی اجزای آن، از سطح انرژی، پروتئین و ویتامین بسیار بالایی نسبت به سایر علوفه‌های رایج برخوردار است .
وی یادآور می شود: برای مثال در حالت سنتی،ریشه علوفه و بذر مورداستفاده داخل زمین باقیمانده این بخش از علوفه دارای بیش از ۶۰ درصد از ویتامین‌ها، پروتئین و انرژی موردنیاز دام است،که از دسترس دام خارج می‌شود اما در سیستم علوفه هیدروپونیک، کاملاً به خوراک دام می‌رسد.
مزیت‌های کشت علوفه گلخانه‌ای
طوسی بابیان اینکه سیستم تولید علوفه تازه اجازه می‌دهد که در هر نقطه از مناطق بدون توجه به آب‌وهوا و شرایط کشاورزی به دام‌پروری، در مناطق خشک یا کویری، یا سردسیری و صنعتی یا حومه شهری و روستایی اقدام کرد می‌افزاید: یک واحد تولید علوفه تازه با تأمین ۹۰۰لیتر آب، یک‌تن علوفه تولید می‌کند یعنی کمتر از یک درصد آنچه در روش‌های سنتی کشاورزی مصرف می‌شود!
وی اذعان می‌کند: یک واحد تولید برای هر تن علوفه تازه فقط یک‌صد و پنجاه ۱۵۰ کیلو بذر مصرف می‌کند و هیچ بذر سالمی هدر نمی‌رود و لذا این‌ها عامل‌های مهمی است که اصلاً قابل قیاس با کشت سنتی نیست.
یک واحد تولید علوفه تازه در گلخانه با تأمین ۹۰۰لیتر آب، یک‌تن علوفه تولید می‌کند یعنی کمتر از یک درصد آنچه در روش‌های سنتی کشاورزی مصرف می‌شود!
وی می‌گوید: در این کشت شما نیازی به چند هکتار زمین ندارید و هزینه‌های جانبی مانند انبار علوفه و یا هزینه خشک‌کردن علوفه و یا خطر آفات یا همین خشک‌سالی را ندارید و لذا مزیت‌های آن قابل‌شمارش نیست از طرفی تولید علوفه تازه در این سامانه ازنظر غذائی بسیار مقوی و گوارا است که تا ۷۰ درصد خوراک دام است و در مقایسه با تغذیه خشک و مواد کمکی که امکان آلودگی آن نیز هست.، هزینه کلی دام را کاهش می‌دهد.
علوفه گلخانه‌ای مشتری ندارد
در حالی کشت علوفه به روش گلخانه‌ای در دنیا تبلیغ می‌شود که بنا بر گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان باوجود تجربه کشت علوفه به روش گلخانه‌ای اما تولیدات آن در استان با استقبال مواجه نبوده است.
غلامحسین ساربان بیان کرد: ما این تجربه را در سال ۹۰ در شهرستان نیشابور داشتیم که متأسفانه آن زمان خیلی متقاضی نداشت و تعطیل شد علی‌رغم اینکه می‌شود با یک‌تن جو در فضای گلخانه ۷ تن علوفه را در زمان بسیار کوتاه یعنی ۱۰ تا ۱۲ روز تولید کرد و چرا داد متأسفانه حوزه‌ی معاونت امور دام در سطح وزارت خانه خیلی این بحث را ازنظر فنی تائید نمی‌کنند.
وی در خصوص عدم استقبال از این نوع کشت گفت: آن‌ها می‌گویند کالری که یک‌تن جو ماده خشک تولید می‌کند بیشتر از ۷ تن علوفه‌ای است که شما تولید می‌کنید و بعد توصیه می‌کنند که اگر قرار کسی کاری انجام بدهد این علوفه در قسمت‌هایی برای پرورش اسب به‌صورت فانتزی تر آهو و...به هر شکل خیلی برایشان توجیه ندارد.
وی اذعان می‌کند: با همه این‌همه اما یک واحد گلخانه‌ای در شهرستان تایباد در حال تولید است و به مصرف دام می‌رساند ولی ازنظر کارشناسان بخش دام این قضیه توجیه اقتصادی ندارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان ادامه داد: در بحث تولید علوفه در گلخانه تا زمانی که شرایط فراهم نباشد و بخش تخصصی خیلی توصیه نکند این اتفاق نمی‌افتد.
ساربان عنوان کرد: البته ای نکته‌ای که ما به‌عنوان کارشناس کشاورزی مدنظرمان هست این است که شما در گلخانه می‌توانید بهره‌وری را از آب تا ۱۰ برابر افزایش بدهید. یعنی مثلاً گوجه‌فرنگی که در فضای گلخانه تولید می‌شود ۴ برابر بیشتر از فضای باز است و کیفیت بهتر و قیمت بیشتری هم دارد.