در حالی که حدود یک ماه از روی کار آمدن دولت سیزدهم می گذرد صنعت کشاورزی کشور نیز مانند دیگر بخش ها منتظر انتخاب وزیر مربوطه و اعلام برنامه های کاری شخص منتخب است. این در شرایطی است که دولت دوازدهم برخی امور را نیمه کاره گذاشته است به طوری که به گفته برخی فعالان صنعت کشاورزی در حال حاضر تولید کنندگان سیاست تولید به روال سابق را در پیش گرفته اند و منتظر هستند تغییر و تحولات دولت اتفاق بیفتد و برنامه های دولت جدید مشخص شود. با این وجود برخی تولید کنندگان بخش خصوصی غالبا از یکسری بد عهدی های دولت دوازدهم لطمه دیده اند و امید دارند که دولت جدید برنامه ای برای جبران ضرر و زیان های وارد شده به آن ها را داشته باشد.
یکی از مهمترین اتفاقاتی که امسال رخ داد در حوزه دانه های روغنی بود به طوری که امسال برای اولین بار کارخانجات روغن کشی با کشاورزان قرارداد بستند و کشت قراردادی را آغاز کردند و به این ترتیب یک کشت صنعت واقعی رخ دارد. در این راستا کارخانجات روغن کشی بذر، کود، سم و دیگر نهاده های تولید را در اختیار کشاورزان قرار دادند و با کشاورز قرارداد بستند مبنی بر اینکه کشاورز تولید کنند و کارخانه دار آن را به قیمت تضمینی خریداری کند.
بعد از عقد قرارداد , دولت قیمت خرید تضمینی دانه های روغنی (کلزا) را از ۷هزار و ۸۰۰ تومان در زمان برداشت به ۱۱ هزار تومان تغییر داد آن هم در شرایطی که کارخانجات با همان نرخ ۷۸۰۰ تومان با کشاورز قرارداد بسته بودند! با این وجود کارخانجات به دلیل تعهدی که به کشاورزان داده بودند این محصول را با قیمت ۱۱ هزار و ۵۵۰ تومان یعنی ۵ درصد بالاتر از قیمت تضمینی که دولت تعیین کرده بود از کشاورزان خریداری کردند.
از سوی دیگر به گفته فعالان این صنعت، شرکت بازرگانی دولتی نیز در کنار کارخانجات اقدام به خرید ۱۰۰ هزار تن دانه های روغنی از کشاورزان کرد و به این ترتیب دانه های روغنی تماما توسط بخش دولتی و بخش خصوصی خریداری شد.
بر این اساس، پس از اتمام زمان برداشت زمانی که فعالان صنعت جویای قیمت روغن و کنجاله ها شدند که چقدر بفروشند که دچار زیان نشوند دولت به آنها اعلام کرد که به قیمت حاشیه بازار بفروشد و در عوض از آن طرف دولت به آنها وعده برخورداری از یکسری معافیت ها را داد. با این وجود به گفته فعالان صنعت روغن کشی، دولت تمام وعده هایی که داده بود را فراموش کرد! و حال بخش خصوصی مانده است و هزینه هایی که کرده و پولی که به دستش نرسیده است.
بخش خصوصی امسال حاضر به عقد قرارداد با کشاورزان نیست
این بد قولی دولت دوازدهم در حالی همه چیز را در هاله ای از ابهام برای این صنعت قرار داده است که به زودی کشت سال بعد انجام می شود و حال هیچ کدام از کارخانه های روغن کشی دیگر حاضر به عقد قرارداد با کشاورزان برای کشت قراردادی نیستند.
به عبارت دیگر در حالی که دولت ۴ تا ۵ ماه فرصت داشته است تا زیان صنعت را محاسبه و پرداخت کند کاری انجام نداده و حال که به زمان کشت نزدیک می شویم هیچ کارخانه روغن کشی حاضر به بستن قرارداد با کشاورزان نیست چرا که معتقدند همان بد عهدی که نسبت به تعهدات شان در سال گذشته انجام داده اند باز هم امسال تکرار خواهد شد و مسلما در صورت عقد قرارداد حداقل ۵ تا ۶ هزار میلیارد تومان امسال ضرر خواهند کرد.
پس از ۲۰ سال هیچ کدام از دولت ها نتوانسته اند تولید دانه روغنی را به بیش از ۲۵۰ هزار تن برسانند
در حالی که بر اساس گزارشات منتشر شده، حجم دانه های روغنی تولید شده در کشور حدود ۲۵۰ هزار تن بوده و ۱۲۰ هزار تن را دولت و مابقی را بخش خصوصی خریداری کرده است، به گفته فعالان صنعت روغن کشی کشور مشکل اینجا است که دولت به قدری قیمت خرید تضمینی دانه های روغنی را بالا برده که روغن حاصل از آن را باید با قیمت ماورایی بفروشند تا ضرر نکنند.
این در شرایطی است که برای واردات روغن نیز ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص داده می شود! بنابراین روغن تولید داخل اگر با قیمت آزاد فروخته بشود توان رقابت با روغن کلزایی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور می شود را ندارد و قطعا فروش نمی رود.
فعالان این صنعت می گویند: دولت باید از صنعت حمایت کند اما متاسفانه مثل همیشه پس از رفع شدن مشکل شان وعده هایی که به بخش خصوصی می دهند را فراموش می کنند. با این وجود دائما در این خصوص صحبت می شود که چرا پس از ۲۰ سال تلاش هنوز نتوانسته ایم تولید دانه های روغنی را بالا ببریم و بعد از این همه مدت نهایت ۲۵۰ تا ۲۶۰ هزار تن در کشور تولید می شود. بنابراین پیشنهاد ما به دولت ها این است که برای یافتن جواب این سوال، در درجه اول خود را خطاب قرار بدهند که چه ناکارآمدی هایی از سوی آنها موجب شکست خوردن چنین برنامه ای شده است.
آمار واردات روغن خام ذرت و روغن خام سویا در چهار ماهه اول سال ۱۴۰۰
صنعت در حالی از وعده های محقق نشده دولت دوازدهم گلایه مند هستند که برای پویا نگه داشتن این صنعت بخشی از مواد اولیه مورد نیاز از طریق داخل و بخشی دیگر نیز از طریق واردات تامین می شود. به طوری که بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان گمرک ایران در ۴ ماهه اول سال ۱۴۰۰، بالغ بر هزار تن روغن خام ذرت از کشور ترکیه به ارزش ۲ میلیون و ۲۶۲ هزار و ۸۷۸ دلار وارد کشور شده است.
از سوی دیگر داده های منتشر شده از سوی سازمان گمرک نشان می دهد که در چهار ماهه اول سال جاری، ۱۲ هزار تن روغن خام سویا به ارزش بالغ بر ۱۳ میلیون دلار از سوییس وارد کشور شده است. از سوی دیگر آمار گمرک نشان می دهد که در مدت نامبرده همچنین بالغ بر ۵۷ هزار تن روغن خام سویا از امارات متحده عربی به ارزشی بالغ بر ۳۴ میلیون دلار روغن خام وارد شده است.
این آمار همچنین نشان می دهد که در این زمان، ۷۴ هزار تن از این محصول از کشور آرژانتین به ارزشی بالغ بر ۸۵ میلیون دلار وارد شده است. بر اساس آمار گمرک در چهار ماهه سال جاری بالغ بر ۹۰۰ تن روغن خام سویا از کشور ترکیه به ارزش بالغ بر ۱ میلیون دلار وارد کشور شده است.