تا زمانیکه قیمت آرد آزاد نشود و یکسان‌سازی صورت نگیرد و قیمت نان در کف بازار رقابت به‌دست نیاید، نه کیفیت مطلوب و نه قیمت مناسبی در تولید نان حاصل خواهد شد.»
یکی از مهمترین مسایلی که تولیدکنندگان نان به‌خصوص نان صنعتی با آن درگیر هستند، مقوله قیمت‌گذاری نان است، در این رابطه چه نظری دارید؟
اگر کلیت صنایع غذایی را در نظر بگیرید، در طول سالهای گذشته همه زیربخش‌ها از رشد برخوردار بودهاند، جز صنعت نان. اگر هم رشدی مشاهده شده، تنها مختص 3 یا 4 واحدی بوده که هم‌اکنون در حال تولید هستند. در واقع کل نان حجیم و نیمه حجیمی که در سطح کشور تولید می‌شود، مختص 3 کارخانه اصلی صنعت نان است.
به عنوان نمونه ممکن است کارخانه‌ای در کرمانشاه تولید کند، اما تولیداتش در نهایت مختص همان استان خواهد بود و در سطح کشور تنها همان 3 برند به تولید می‌پردازند. فعالان این صنعت طی دو دهه گذشته و یا شاید هم بیشتر همواره به‌دلیل آنکه قیمت تمام شده تولیداتشان به‌دلیل بالا بودن دستمزد گران تمام می‌شود، به‌دنبال این بودند تا نان سنتی را به‌روش صنعتی تولید کنند تا هم نان بهداشتی و تخصصی‌تری تولید شود و هم دارای ضایعات کمتری بوده و در نهایت به‌دلیل تولید انبوه، قیمت پایین‌تری داشته باشد.
این اتفاق رخ نداد تا این‌‌که دولت در طول دو دهه گذشته یکبار، با راهاندازی واحدهای 5 تنی و متعاقباً واحدهای 20 تنی دورخیز کرد تا در جهت نیل به این هدف گام بردارد. در دوره واحدهای 5 تنی شاید حدود 200 مجوز صادر شد که از آن تعداد امروز شاید تنها 3 تا 4 واحد مشغول فعالیت باشند که «نان سحر» و «نان آوران» حجم عمده‌ای از بازار را در اختیار دارند. پس از آن با وام‌های کلان یک هزار میلیاردتومانی یارانه‌ای و 500 میلیون دلاری تسهیلات ارزی برای اجرای طرح نان صنعتی 20 تنی اختصاص یافت که متأسفانه هیچکدام جز واحد «سه‌نان» به سرانجام نرسید. البته واحد «سه‌نان» اصلاً ارتباطی با این مصوبه ندارد و با عشق و مدیریت شخصی پا گرفته است. در واقع دولت با این همه هزینه هیچ توفیقی در راهاندازی واحدهای تولید نان صنعتی نداشته است.
به اعتقاد جنابعالی مهمترین دلیل شکست طرح نان صنعتی چیست؟
دلیلش این است که دولت در تمام مصوبات و تسهیلات و ضوابطی که تعیین کرده بود، خلف وعده کرده و به این صنعت جفا شده است. همه دولتها در اختصاص آرد، بیمه، تسهیلات و… به فعالان این صنعت کوتاهی کرده‌اند. این صنعت به واسطه آنکه دولت هیچ حمایتی را متوجه‌اش نمی‌کند خودبه‌خود درحال از بین رفتن است. وقتی قرار است جمعیت کشور افزوده شود، اگر صنعتی نتواند خودش را رشد دهد، طبیعی است در خط ورشکستگی قرار می‌گیرد. در گذشته لبنیات هم به‌صورت سنتی تولید می‌شد، اما امروز چند واحد تولید لبنیات مدرن در کشور وجود دارد که برخی از آنها حتی در دنیا برندهای شناخته شده‌ای هستند. در صنعت ماکارونی، فرآورده‌های گوشتی، شیرینی و شکلات و… هم وضعیت توسعه به‌همین منوال است، اما در صنعت نان هیچ‌گاه توسعه واقعی رخ نمی‌دهد.
چرا با وجود سرمایه‌گذاران زبده‌ای که در این بخش وارد شده‌اند وضعیت اینگونه است؟
چون دولتها همیشه از نان واهمه داشته‌اند، هیچ‌گاه توسعه واقعی و متوازن در این بخش رخ نمی‌دهد. از این رو دولت همواره خسارت این نوع نگاه به این صنعت را می‌پردازد، دولت سال گذشته 14 هزار میلیارد تومان و امسال چند برابر این میزان به تولید نان در کشور یارانه اختصاص می‌دهد، اما همچنان ضایعات در این بخش بسیار است و در اغلب موارد، مصرف‌کننده از نانی که ابتیاع میکند رضایت ندارد.
در این بخش کشاورز، دولت، تولیدکننده و مصرف‌کننده حاضر هستند که هر 4 ضلع مرتبط با صنعت نان ناراضی‌اند. آیا بخش دیگری را سراغ دارید که چنین وضعیتی داشته باشد؟
امروز دولت برنامه مدونی برای توسعه نان صنعتی در کشور ندارد.
تولیدکنندگان انگشت‌شمار که در این بخش باقی مانده‌اند هم با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند.
مشکلات تأمین آرد، قطع برق، دارایی، بهداشت، بیمه و… در عمل مانع توسعه صنعت نان در کشور شده است. باید در نظر داشت که برای تولید یک قرص نان حدود 30 عامل مؤثر بر قیمت تمام شده وجود دارد، اما دولت تنها آرد را برای تولید نان در نظر می‌گیرد و در محاسباتش لحاظ میکند. وقتی دولت دستمزد کارگران را افزایش می‌دهد، آیا متوجه هزینه تمام شده واحدهای تولیدی می‌باشد؟!
از سوی دیگر وقتی هزینه کلیه خدمات افزایش می‌یابد، به‌راستی یک تولیدکننده چگونه می‌تواند به تولید اقتصادی بپردازد و حتی به فکر توسعه باشد.
امروز دلالان 5 میلیارد تومان سرمایه خود را در بانک می‌گذارند و ماهانه بی‌دغدغه 100 میلیون تومان سود می‌گیرند، اما یک تولیدکننده که شاید یکی از دستگاه‌های خط تولیدش 100 میلیارد تومان ارزش داشته باشد با هزاران مشقت روبه‌رو است و به اعتقاد من این وضعیت تمام انگیزه‌های تولید و اشتغالزایی را از بین برده است. وقتی در کشور ما نوع نگاهی که به تولیدکنندگان نان سنتی است تفاوت بسیار با تولیدکنندگان نان صنعتی که در راستای سلامت جامعه، کاهش ضایعات و… فعالیت می‌کنند، دارد، طبیعی است که توقع توسعه واحدهای تولید نان صنعتی محال است. امروز اعلام می‌کنم که اگر این تفاوت دیدگاه دولت به مقوله تولید نان ادامه داشته باشد، به هرحال این 3 یا 4 واحد باقیمانده صنعت نان هم تا جایی می‌توانند به فعالیت ادامه دهند و طبیعی است، وقتی واحدی نتواند توسعه یابد با مشکلات متعددی روبه‌رو خواهد شد.
امیدوارم حدیث کارخانجات نساجی برای واحدهای تولید نان صنعتی تکرار نشود و دولت این همه بی‌مهری به این واحدهای تولیدی روا ندارد.
در زمینه قیمت‌گذاری دستوری نان چه نظری دارید؟
به اعتقاد من اگر قرار باشد دولت آرد به تولید نان اختصاص دهد، بعد با تصدی‌گری بخواهد در همه چیز دخالت کند، هیچ‌وقت این صنعت به سامان نخواهد رسید. تا زمانیکه قیمت آرد آزاد نشود و یکسان‌سازی صورت نگیرد و قیمت نان در کف بازار رقابت به‌دست نیاید نه کیفیت مطلوب و نه قیمت مناسبی در تولید نان حاصل خواهد شد. دولت، آرد را در اختیار واحدهای تولیدی قرار می‌دهد و بر مبنای آن قیمت‌گذاری میکند، اما توجهی به افزایش حدود 3 برابری قیمت سلفون بسته‌بندی، کارتن، حقوق و دستمزد، خدمات و… نمی‌کند و این رویکرد در واقع عامل بسیاری از مشکلات امروز تولید نان درکشور است. اگر آرد تولید نان صنعتی از سوی دولت تأمین نشود و دولت کاری هم به تولیدکنندگان نداشته باشد، یقین بدانید که مشکلات تولید نان بسیار کمتر از امروز خواهد شد.
پس از شیوع کرونا در سال گذشته شاهد رشد مصرف نانهای صنعتی بودیم، این روند آیا در سال‌جاری هم تداوم داشته است؟
پس از کرونا به‌دلیل علاقه مردم به نان بسته‌بندی 12 تا 15 درصد استقبال مردم از این نوع نان‌ها افزایش یافت و این روند کماکان ادامه دارد.
ارزیابی جنابعالی از برگزاری نمایشگاه نان چیست؟
بالاخره در طول سالهای گذشته برخی واحدها در زمینه تولید ماشین‌آلات صنعت نان از رشد قابل توجهی برخوردار بودهاند. این نمایشگاه در توسعه این واحدها در سالهای گذشته نقش موثری ایفا کرده است. البته نمایشگاه صنعت نان هم مورد بی‌مهری بوده و برای کشاندن یک مسؤول به مراسم افتتاحیه هم همواره دچار مشکلات عدیده‌ای بوده است.