گیاهان دارویی و به تبع آن فرآوری آنها حجم زیادی از صادرات و تجارت غیر نفتی را در دنیا به خود اختصاص داده است، خراسان جنوبی با اقلیم خشک و خشکسالی‌های متعدد قطب تولید محصولاتی دارویی مهم از جمله زرشک است، از این رو سهم قابل توجهی در اقتصاد روستایی دارد البته در صورتی که برنامه‌ریزی درستی برای آن وجود داشته باشد.
به گفته کارشناسان ۴ کیلو زرشک به اندازه یک بشکه نفت ارزآوری دارد و در صورت فراهم شدن زمینه‌های لازم برای صادرات زرشک و فرآورده‌های آن، کشاورزان و تولیدکنندگان بیش از این می‌توانند در رشد و شکوفایی اقتصاد مؤثر باشند.
اکنون خوشه خشکبار (زرشک و عناب) در خراسان جنوبی فعالیت می‌کند و گویا توانسته است گام‌های مؤثری برای توسعه این محصول بردارند و مسئولان و متولیان استان نیز با همکاری همه جانبه و برنامه‌ریزی درست در این مسیر گام بردارند تا شاهد پیشرفت حداقل یک محصول اقتصادی در خراسان جنوبی باشیم و چراغ راهی برای دیگر محصولات باشد.
از شبکه‌سازی تا دعوت تجار
مدیرعامل خوشه خشکبار (زرشک و عناب) خراسان جنوبی گفت: یک سال و نیم از فعالیت این خوشه گذشته است و برنامه‌هایی تدوین و برنامه‌ریزی شده است.
سبحان مصطفایی اظهار کرد: در سال اول برای ایجاد زیرساخت‌ها تلاش کردیم که ایجاد هماهنگی میان بهره‌برداران، تأکید بر محصول ارگانیک، اعتمادسازی، هماهنگی و مشارکت کشاورزان و فعالان بازار، شبکه‌سازی میان تولید و توزیع بود.
وی تصریح کرد: از شروع سال دوم به دنبال رفع نقاط ضعف و ارتقاء نقاط قوت رفتیم که ارتقاء سطح کیفی محصول زرشک، فرآوری، توسعه و گسترش بازار و ارتباطات داخلی و خارجی بود.
به گفتۀ وی برای ارتقاء صنایع تبدیلی برنامه‌های پیوسته‌ای دیده شد که از سرمایه‌گذاران و تأثیرگذاران ملی و خارجی دعوت شد.
بازدیدهای که تأثیرگذار بود
مدیرعامل خوشه خشکبار خراسان جنوبی عنوان کرد: در ابتدا از افراد مشهور و تأثیرگذاری مانند کارگزار مرکز دفتر مشترک صنایع کوچک و متوسط ایران و چین، صنایع غذایی ایران و آسیا و دیگر مدیران تأثیرگذار بخش خصوصی ملی و خارجی دعوت کردیم.
مصطفایی ادامه داد: در این بازدید ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری خراسان جنوبی معرفی و با استقبال عالی روبه‌رو شدیم که وارد فاز عملیات و سرمایه‌گذاری مشترک شد و محصول زرشک استان برای نمونه و کارهای آزمایشگاهی ارسال شده است.
وی بیان کرد: به دنبال انجام اموری هستیم که برای استان، کشاورزان و سرمایه‌گذاران مثمر ثمر باشد و با افزایش کیفیت محصول، کمکی به تکمیل زنجیره زرشک از تولید، خرید اصولی، فرآوری و تجارت بین‌المللی کنیم.
به گفته وی در طی ماه جاری نیز گروهی از سرمایه‌گذاران، تجار، فعالان صنایع غذایی خراسان رضوی برای بازدید به خراسان جنوبی آمدند و خوشبختانه همکاری خوبی ایجاد شد و در بخش صادرات، فرآوری و بسته بندی همکاری به وجود آمد.
مشکلات کنونی زرشک
مدیرعامل خوشه خشکبار خراسان جنوبی بیان کرد: بازدیدی نیز کشاورزان و فعالان اقتصادی خراسان جنوبی از خراسان رضوی خواهند داشت تا تبادل اطلاعات و همکاری بیشتر شود.
مصطفایی با بیان اینکه در سال قبل مشکل فروش داشتیم، گفت: در سال جاری قیمت‌ها افزایش پیدا کرده و وضع بهتر شده اما نوسانات وجود دارد که به دلیل شرایط بازار است.
به گفته وی یکی دیگر از مشکلات نبود دانش کافی کشاورزان در بخش محصولات ارگانیک است و با سم‌پاشی‌هایی که می‌شود کیفیت پایین می‌آید و نیاز است که با آگاهی‌بخشی و افراد متخصص این موضوع فرهنگ‌سازی شود.
وی با اشاره به اینکه مشکلات آفات مانند زنگ زرشک یکی دیگر از مسائل مهم است، اظهار کرد: برنامه‌ریزی‌هایی با کمک بنیاد علوی در این زمینه در حال اجرا است و امیدواریم متولیان امر توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند.
حذف دلال یعنی حذف کانال فروش
مدیرعامل خوشه خشکبار خراسان جنوبی در پاسخ به این موضوع که سود زرشک‌کاران به جیب دلالان می‌رود هم گفت: این موضوع را قبول ندارم درست است که دلالان سودجو نیز وجود دارند ولی حذف دلالان یعنی حذف کانال فروش که درست نیست.
مصطفایی افزود: واسطه‌ها عموماً از افراد سرشناس هستند که به درستی محصول را شناخته و قیمت‌گذاری می‌کنند ولی با توجه به دلالان سودجو ما جلسه‌ای برگزار و از واسطه‌ها نیز دعوت کردیم تا کشاورزان، واسطه ها و بخش خصوصی در کنار هم به تکمیل چرخه کمک کنند.
وی با اشاره به شبکه‌سازی انجام شده، بیان کرد: با اعتمادسازی در میان تمام این سه بخش به دنبال ایجاد یک شرکت و کارخانه هستیم که همه آنها در کنار هم کار کنند و این مهم در شهرستان درمیان در حال انجام است.
به گفته وی دلالان محلی زمانی که ببیند این شبکه برای آنها سود دارد حتماً به صورت کاربردی کار می‌کنند و با آموزش‌های داده شده می‌توان آنها را به نمایشگاه‌ها اعزام کرد، چرا که همان افراد همیشگی که به نمایشگاه‌ها می‌روند اگر می‌توانستند تغییری ایجاد کنند تاکنون انجام داده بودند.
توجه به سرمایه‌های اجتماعی کارآمد
مدیرعامل خوشه خشکبار خراسان جنوبی اظهار کرد: بزرگ‌تر از معضل سرمایه اقتصادی، معضل سرمایه اجتماعی کارآمد داریم که لازم است سازمان‌های متولی در این زمینه کار کنند.
مصطفایی در پاسخ به این موضوع که موازی کاری باعث نبود توجه به این مسئله شده است، گفت: متأسفانه برنامه‌ای وجود ندارد که موازی‌کاری هم وجود داشته باشد و ما امیدواریم که یک روز همه سازمان‌ها و ارگان‌ها برنامه‌هایی داشته باشند که به دنبال یکپارچه‌سازی آن برویم.
وی تصریح کرد: اکنون بیشتر شعارزده شده‌ایم که کار بزرگی انجام می‌دهیم ولی لازم است که از کارهای کوچک شروع تا به اتفاقات بزرگ دست پیدا کنیم.
به گفته وی خوشه وجود دارد تا هماهنگی بین سرمایه‌های اجتماعی ایجاد کند که تاکنون موفق عمل کرده و برنامه‌ریزی شده است که از هیئت‌های تجاری و سازمان و ارگان‌های اقتصادی مؤثر دعوت شود و دیگر اینکه توسط رسانه ها و صداو سیما ظرفیت‌ها معرفی شوند، در همین راستا امیدوار هستیم این اقدامات نقطه عطفی در توسعه زرشک باشد.