استان گیلان ۳۱۴ هزار هکتار اراضی کشاورزی دارد که ۲۳۸ هزار هکتار از آن شالیزار است و این استان سرسبز شمالی به عنوان بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و با کیفیت برنج در کشور به شمار می‌رود که رتبه نخست را از لحاظ سطح زیرکشت و رتبه دوم را به لحاظ تولید برنج در کشور به خود اختصاص داده است.
هاشمی، علی کاظمی، صدری، حسنی و دیلمانی جز ارقام کیفی و گوهر و سپیدرود جز ارقام پرمحصول برنج تولیدی در مزارع گیلان به شمار می‌رود که بیشتر آن در شالیزارهای شهرستان‌های رشت و صومعه سرا کشت می‌شود.
اما در چند ماه اخیر برنج با جهشی بی سابقه نسبت به سال قبل رشد سه برابری قیمت را تجربه می‌کند و برنج هاشمی ممتازی که سال گذشته با قیمت کیلویی ۲۵ هزار تومان به مردم عرضه می‌شد در حال حاضر رقمی بیش از ۷۰ هزار تومان در هر کیلو را تجربه می‌کند و این در حالی است که به گفته وزیر جهاد کشاورزی در جلسه شورای اداری گیلان، سالانه یک میلیون تن برنج وارد کشور می‌شود و دولت سیزدهم در تلاش برای رسیدن به مرز خودکفایی در این محصول استراتژیک است و با این حال سوال اینجاست که دلیل گرانی بیش از حد برنج چیست؟
دلالان شلتوک برنج را سه برابر قیمت می‌فروشند
با وجود اینکه رد پای دلالان در خرید و فروش عمده برنج و حتی شلتوک آن وجود دارد اما «قاسمعلی حسنی» دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی در مصاحبه‌ای با اشاره به تولید محدود برنج در کشور، بخشی از تقصیرها را بر گردن مدیریت دولتی انداخت و گفت: علاوه بر کشاورزان، محدودیت واردات نیز از دلایل گران شدن برنج است و محصول برنج ایرانی به حد نیاز در کشور وجود دارد.
وی معتقد است ۹۰ درصد برنج در دست دلالان شمالی است و اینکه کشاورزان شمالی عامل اصلی افزایش قیمت برنج را پیش خرید شرکت‌های بسته‌بندی می‌دانند صحت ندارد. حسنی همچنین ادامه داد: تعیین قیمت برنج در دست شمالی‌ها است و بنکداران علاوه بر اینکه تنها ۳ درصد سود عایدشان می‌شود فقط نظاره گر وضع موجود بوده و متضرر هم شده‌اند.
اما کشاورزان گیلانی نظر دیگری دارند و «بهروز پور محمدجانی» کشاورز گیلانی اهل بندرانزلی در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: شلتوک برنجی که توسط ما تولید می‌شود با قیمت ۱۲ هزار تومان در هر کیلو از ما خریده شده و بعد از مدتی ۳۵ هزار تومان توسط دلالان فروخته می‌شود.
وی افزود: با وجود گران شدن کود شیمیایی و ماشین آلات کشاورزی، بالا رفتن دستمزد کارگران تا ۵ برابر، هزینه‌های سوخت و غذای کارگران و همچنین هزینه‌های کاشت و داشت و برداشت برنج، باز هم نباید قیمت برنج ایرانی به این اندازه گران شود.
پور محمدجانی با بیان اینکه یک خانواده سه نفره روستایی میانگین ۲۰۰ کیلو برنج در سال مصرف می‌کند، ادامه داد: با توجه به مشکلات اقتصادی و معیشتی در کشور قوت بسیاری از مردم برنج و نان است و با این افزایش قیمت کاذب خانواده‌هایی در شهر ما هستند که ماه‌ها است برنج بر سفره خود ندیده‌اند و این برای من گیلانی تولید کننده برنج درد است.
وی با اشاره به لزوم رفع موانع و مشکلات بر سر راه کشاورز به منظور ایجاد انگیزه برای تولید بیشتر برنج، گفت: افزایش هزینه‌ها و فروش ارزان محصول به دلالان باعث شده بسیاری از کشاورزان عطای کاشت برنج را به لقای آن سپرده و زمین‌های کشاورزی شأن را به فروش بگذارند.
واگذاری تولید و فروش برنج به کشاورز در قالب تأسیس شرکت‌های تعاونی
«محمد یوسفی» شهروند اهل آستانه اشرفیه در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: افزایش هزینه‌های کاشت برنج و کاهش تولید توسط کشاورزان از مهمترین دلایل رشد قیمت این محصول کشاورزی است.
وی افزود: رشد کاذب قیمت برنج را نمی‌توان بر گردن کشاورز بیچاره انداخت و معتقدم تنها دلیل افزایش قیمت برنج در این حد، سودجویی دلالان است‌رشد کاذب قیمت برنج را نمی‌توان بر گردن کشاورز بیچاره انداخت و معتقدم تنها دلیل افزایش قیمت برنج در این حد، سودجویی دلالان است.
یوسفی با اشاره به لزوم واگذاری صفر تا صد تولید تا فروش برنج به کشاورزان در قالب شرکت‌های تعاونی، ادامه داد: در حال حاضر تعاونی اتحادیه کارخانجات تولید کننده برنج در گیلان وجود دارد اما این تعاونی متعلق به صنف کارخانه داران است و ضرورت دارد با سپردن روند تولید تا فروش برنج به کشاورز همچون شرکت‌های تعاونی پره صیادی، و با تعیین نرخ تضمینی از سوی دولت کشاورزان تعیین کننده قیمت تمام شده محصول باشند.
وی اضافه کرد: باید از سوی دولت مدیریت صحیحی بر روی محصول برنج صورت گیرد تا همانند گندم شاهد افزایش تولید و کاهش قیمت این محصول نیز باشیم.
یوسفی با بیان اینکه ذائقه مردم استان گیلان با برنج خارجی سازگار نیست گفت: عرضه و تقاضای برنج در کشور همخوانی ندارد و گرانی کاذب محصول برنج با وجود واردات برنج خارجی چه معنایی جز سودجویی دلالان می‌تواند داشته باشد؟
وی افزود: دستگاه‌های نظارت بر اصناف و بازاریان و همچنین تعزیرات حکومتی باید با جدیت بیشتر نسبت به پایش مستمر بازار تا رسیدن به نقطه مطلوب اقدام کنند تا فرصت‌های سودجویی بیشتر از دلالان گرفته شود.
ردپای دلالان در شالیزارهای گیلان
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه ۴۰۰ هزار کشاورز وظیفه تولید برنج در این استان را برعهده دارند، اظهار کرد: افزایش هزینه‌های تولید یکی از دلایل گرانی برنج است و در کنار آن حذف یارانه کودهای شیمیایی و همچنین رشد ۵ برابری قیمت کودهای پایه همچون فسفر و پتاسیم از دیگر دلایل رشد هزینه‌های تولید برنج به شمار می‌رود.
آرش فرزام صفت با اشاره بهکاهش ۸ درصدی تولید برنج در شالیزارهای گیلان به دلایلی همچون مقرون به صرفه نبودن تولید برای کشاورز و فروش زمین‌های کشاورزی توسط روستاییان کاهش ۸ درصدی تولید برنج در شالیزارهای گیلان به دلایلی همچون مقرون به صرفه نبودن تولید برای کشاورز و فروش زمین‌های کشاورزی توسط روستاییان، افزود: افزایش نرخ تبدیل شالیکوبی ها، هزینه‌های زیاد کارگری و بانک نشاء و مواردی از این دست نیز در افزایش قیمت تمام شده برنج تأثیر دارد.
وی تاکید کرد: با وجود دلایل ذکر شده نباید قیمت برنج در کشور به یکباره جهشی غیر قابل توجیه داشته باشد و معتقدم تنها دلیل افزایش قیمت کاذب برنج سودجویی دلالان است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گیلان با بیان اینکه نباید گرانی برنج را از چشم کشاورز دید، تصریح کرد: از زمان خارج شدن برنج از دست کشاورز تا رسیدن به دست مصرف کننده قیمت این محصول چندین برابر می‌شود و این امر بیانگر آن است که کشاورز نمی‌تواند در افزایش کاذب قیمت برنج تأثیرگذار باشد و باید ردپای دلالان از شالیزارهای مردم پاک شود.
فرزام صفت با اشاره به افزایش قیمت برنج خارجی اشاره و اظهار کرد: بر اساس تصمیمات اتخاذ شده موجودی انبار تمام کارخانجات برنجکوبی مورد پایش قرار می‌گیرد و با افرادی که اقدام به احتکار برنج کنند به شدت برخورد می‌شود.
وی همچنین بیان کرد: برنج از جمله محصولات کشاورزی است که نمی‌توان آن را برای مدت زیادی در انبارها نگهداری کرد و با توجه به نزدیک شدن ایام پایانی سال در تلاشیم قیمت این محصول کاهش یابد.
با توجه به در پیش بودن روزهای پایانی سال، برنج به عنوان محصولی استراتژیک در سبد غذایی خانوارها همچنان چشم در راه اقدام جدی دولت برای ریختن آب پاکی بر دستان آتشین دلالان این محصول و فروکش کردن قیمت کاذب و رسیدن به ارزش واقعی آن است.