همچنین در مصوبه اصلاح قیمت خرید تضمینی برگ سبز چای که از سوی وزیر جهاد کشاورزی ابلاغ شده است؛ قدرالسهم کارخانه‌های چای بابت بهای برگ سبز چای معادل ۷۵ درصد قیمت خرید تضمینی تعیین شده و معادل ۵ درصد از بهای برگ سبز چای، از محل ظرفیت‌های قانونی بودن بودجه سالانه بابت افزایش سرمایه صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور اختصاص می‌یابد.
رشد ۴۵ تا ۵۰ درصدی نرخ خرید تضمینی
در همین راستا رئیس سازمان چای کشور با اعلام اینکه در مقایسه با سال گذشته، قیمت خرید برگ سبز چای درجه یک در سال زراعی جاری ۵/ ۳۷ درصد و درجه دو نیز ۴۸ درصد افزایش یافته است، می‌گوید: قیمت تعیین شده برای خرید تضمینی برگ سبز چای، قیمت قابل توجه و مناسبی است و طی دو سال اخیر قیمت خرید تضمینی برگ سبز چای هر ساله ۴۵ تا ۵۰ درصد افزایش یافته است. ضمن اینکه برای سال زراعی امسال، سهم دولت از نرخ خرید تضمینی برگ سبز چای ۲۵ درصد و کارخانه‌های چای‌سازی ۷۵ درصد تعیین شده است.
بنا به گفته حبیب جهانساز، با اعلام شورای قیمت‌‌گذاری هم‌اکنون این سازمان با آمادگی کامل در حال عقد قرارداد با کارخانه‌ها است. تاکنون ۵۰ کارخانه مراجعه و لیست نیازمندی‌ها را اخذ کرده‌اند و عقد قرارداد جهت خرید برگ سبز چای با ۳۰ کارخانه نیز انجام شده است. زمان برداشت برگ سبز چای نیز به شرایط اقلیمی‌بستگی دارد و در سال جاری به دلیل سرمای هوا در روزهای نخست سال احتمالا تاریخ برداشت تا ۷ اردیبهشت به تعویق می‌افتد.
حمایتهای قطرهچکانی از صنعت چای
این مسوول سازمانی در حالی نرخ خرید برگ سبز چای در سال زراعی جاری را قابل قبول می‌داند که بنا به اعلام کشاورزان، این افزایش قیمت متناسب با هزینه‌های تولید و تورم نیست و لازم است که نسبت به اصلاح قیمت خرید تضمینی برگ سبز چای اقدام شود.
در حال حاضر سطح زیرکشت چای در کشور ۲۶ هزار هکتار، تعداد چایکاران ۵۵ هزار نفر، تعداد افراد مرتبط با صنعت چای حدود ۱۰۰ هزار نفر و میزان مصرف چای در داخل کشور حدود ۱۱۰هزار تن است که بر این اساس ارزش محصول چای در کشور حدود ۵۰۰ میلیون دلار برآورد می‌‌شود.
با این حال مشکلات متعددی وجود دارد که باعث افت جایگاه چای ایرانی شده است. قیمت پایین خرید تضمینی برگ سبز چای یکی از این معضلات است و از سوی دیگر عدم حمایت کامل از چایکاران و کارخانه‌های چای‌سازی از سوی دولت، ایجاد شکاف و نبود یک استراتژی واحد، نبود برنامه و اعتبار کافی برای توسعه سطح زیرکشت، عدم پیشبینی تسهیلات کافی و ارزان برای جوان‌سازی باغات، نبود شبکه‌های آبیاری بارانی کافی و عدم پیشبینی تسهیلات مناسب برای توسعه آنها، از دیگر مشکلاتی است که صنعت چای با آن مواجه است. بنابراین آنچه کارشناسان بر آن تاکید می‌کنند، این است که در وهله نخست برای کمک به صنعت چای ایرانی باید نسبت به حفظ وضع موجود اقدام شود و در مرحله دوم، توسعه این صنعت و فراهم آوردن الزامات آن در دستور کار دولت قرار گیرد. با وجود این در سالهای اخیر وضعیت چایکاران بهبود چندانی پیدا نکرده و صنعت چای تقریبا به حال خود رها شده است. حتی کشاورزان چایکار به جایی رسیده‌اند که بسیاری از آنها باغات خود را فروخته‌اند، یا این باغات را رها کرده‌اند و درنتیجه باغات چای به جنگل تبدیل شده است که احیای این باغات به هزینه‌های هنگفت نیاز دارد.
سلب انگیزه از چایکاران
در این بین رسول فرخی، مسوول کمیته چای کشور و نماینده مردم شهرستان‌های لاهیجان و سیاهکل در مجلس با انتقاد از افزایش غیرقابل قبول قیمت خرید برگ سبز چای در دو دهه اخیر، بر این باور است که قیمت پایین خرید برگ سبز چای، انگیزه لازم را در کشاورز چایکار ایجاد نمی‌کند.
به گفته وی، این در حالی است که از سوی دیگر تفاوت بین ارزش واقعی چای با قیمت فروش آن در بازار که از آن به نام ارزش افزوده نام می‌بریم، به هیچ عنوان به چایکار برنمی‌‌گردد. بنابراین چایکاران انگیزه‌ای برای تولید بیشتر ندارند.
غفلت از اعتبارات بهسازی باغات چای
همچنین سعید رحمت سمیعی، رئیس هیات‌مدیره سندیکای کارخانه‌های چای شمال یکی از دلایل رهاسازی باغات چای کشور را نرخ پایین خرید تضمینی قلمداد می‌کند و می‌گوید: انتظار می‌رفت که دولت سیزدهم و وزیر جهاد کشاورزی در لایحه بودجه ۱۴۰۱، یک ردیف بودجه برای به‌زراعی باغات چای کشور در نظر می‌گرفتند که متاسفانه این امر انجام نشد. سازمان چای بودجه‌‌ای برای تخصیص به کشاورزان چایکار و کارخانه‌های چای‌سازی کشور در اختیار ندارد و این در حالی است که صرفا با بالا بردن بهای برگ سبز چای، معیشت کشاورزان هرگز بهبود پیدا نمی‌کند.
رهاسازی باغات چای
رئیس هیات‌مدیره اتحادیه چایکاران ضمن تایید این موضوع تاکید می‌کند که مشکلات اقتصادی و معیشتی کشاورزان چایکار از علل فروش باغات چای و رهاکردن آنها است. محمد میربلوکی افزود: مواردی همچون افزایش نرخ خرید تضمینی و همگام بودن آن با نرخ تورم، پرداخت به‌موقع بهای برگ سبز، نظارت در بیمه باغات و پرداخت آن و کنترل واردات چای از مهم‌ترین الزامات احیای صنعت چای محسوب می‌‌شود.
بر اساس این گزارش، در سال جاری حدود ۳۰۰ میلیارد تومان از طرف وزارتخانه برای تخصیص به سازمان چای کشور و صرفا پرداخت بهای برگ سبز چای پیشنهاد شده است. در این میان اگرچه در سالهای اخیر صندوق تخصصی چای کشور حمایت‌هایی را از کارخانه‌های چای‌سازی به عمل آورده است؛ اما به علت قوانین حاکم بر صندوق تخصصی چای کشور کارخانه‌های چای‌سازی نمی‌‌توانند آن‌طور که باید از این حمایتهای مالی برخوردار شوند؛ در واقع سرمایه صندوق تخصصی چای آن‌قدر نیست که بتواند اهدافی مانند بهبود وضعیت چای کشور را محقق سازد و بنابراین کمک‌‌های این صندوق نیز به صورت قطره چکانی است.
بنابراین بدیهی است تا وقتی که وضعیت صنعت چای کشور به این ترتیب است؛ کشاورزان چایکار تمایلی به فعالیت و کشت نخواهند داشت. زیرا علاوه بر پایین بودن نرخ خرید تضمینی برگ سبز چای، هزینه تولید و برداشت چای بسیار بالا بوده و مقرون‌به‌صرفه نیست.
افزایش تولید چای نیازمند حمایت جدی دولت
درمجموع با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از باغات چای در نقاط کوهستانی و صعب‌العبور واقع شده و فعالیت در حوزه چای‌کاری سخت و مشقت‌آور است و در عین حال معیشت بیش از ۵۰ هزار خانوار در شمال کشور وابسته به صنعت چای است؛ لذا بدیهی است که حمایتهای قطرهچکانی تاثیر خاصی روی صنعت چای کشور ندارد و افزایش تولید برگ سبز چای در کشور طی سالهای آینده نیازمند حمایت جدی دولت از این صنعت است. در غیر این صورت با تداوم شرایط موجود و غفلت از مسائل معیشتی کشاورزان امکان خروج این صنعت از چرخه اقتصادی وجود دارد.
از طرفی با توجه به تصمیم دولت مبنی بر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از جریان اقتصاد، قیمت کالاهای اساسی کشاورزی و از جمله چای وارداتی رو به افزایش است که از دید صاحب نظران، این افزایش نرخ چای وارداتی به نفع صنعت چای داخلی و رونق تولید و افزایش مصرف آن در کشور خواهد بود.