طرح خوداتکایی دانه های روغنی به عنوان یکی از هشت طرح خوداتکایی محصولات اساسی از نیمه دوم ۹۴ آغاز شده و تا افق ۱۴۰۴ ادامه دارد. براساس این طرح قرار بود خوداتکایی ۷۰ درصدی محقق شود اما متاسفانه طبق گفته مسئولان فاصله معناداری تا برنامه وجود دارد که بعید است طی این مدت کوتاه محقق شود.
بنابر آمار اعلامی مسئولان هم اکنون ۸۵ تا ۹۰ درصد روغن مورد نیاز از طریق واردات تامین می شود، درحالیکه ابتدای طرح این میزان ۹۶ درصد بوده است که علل متعددی از جمله سرانه مصرف بالا، اختصاص ارز ترجیحی به واردات طی سال های قبل و نبود زیرساخت های لازم به عنوان عوامل شکست این طرح مطرح شده است.
آقای ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید: برنامه افزایش تولید در خصوص دانه های روغنی داریم، اما در دانه های روغنی آب بر، تولیدمان محدود خواهد بود و برای تولید آن به سمت کشت فراسرزمینی باید حرکت کنیم.
وزیر جهاد کشاورزی گفت: در داخل تولید دانه های روغنی همچون کاملینا و کلزا دنبال می شود و برای تامین نیاز کشور حمایت جدی در این مسئله داریم.
بنابر گفته ساداتی نژاد، مصرف روغن در کشور بالاست و باید اصلاحی در این‌خصوص انجام شود و از طرف دیگر سبد مصرفی روغن متنوع شود.
آقای خیام نکویی رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی می‌گوید: کاملینا به عنوان جایگزین دانه های روغنی و روغن وارداتی است که می‌تواند سطح زیرکشت مناسبی را به خود اختصاص دهد، همچنین در خصوص دانه روغنی کنجد ظرفیت مناسبی در کشور وجود دارد.
ارجحیت قیمت دانه های روغنی بر محصولات آب بر، راه حل رسیدن به خودکفایی
آقای قاسم پیشه ور رئیس نظام صنفی کشاورزی گفت: قیمت کلزا و سویا نصف قیمت برنج است، به همین‌خاطر کشاورز ترجیح می‌دهد که اقدام به کشت این‌محصول کند.
به گفته او، با وجود تامین ۹۰ درصدی روغن خام از دیگر کشورها، راهی جز ارجحیت قیمت دانه های روغنی بر دیگر محصولات آب بر به منظور رسیدن به خوداتکایی وجود ندارد.
پیشه ور می‌گوید: علی رغم‌آنکه زمان زیادی تا پایان برنامه خوداتکایی ۷۰ درصدی دانه های روغنی‌باقی نمانده است، اما فاصله معناداری تا تحقق این برنامه وجود دارد.
او گفت: در سنوات گذشته سطح زیرکشت دانه های روغنی ۱۲۰ هزار هکتار بود که هم‌اکنون به ۲۰ هزار هکتار رسیده است که برای بازگشت به سطح کشت قبلی مشوق های متعددی باید در نظر گرفته شود چرا که کشاورزان بدلیل مسائل اقتصادی به سراغ کشت دیگر محصولات رفته اند.
بنابر گفته رئیس نظام صنفی کشاورزی، بارها به دولتمردان اعلام کردیم که اگر ۵۰ درصد ارزی که به واردات تخصیص داده می شود، بصورت ریالی در اختیار کشاورزان قرار گیرد، خودکفایی محقق می شود.
مسئولان اتحادیه و تشکل های تولیدی اذعان می‌کنند که کشت قراردادی اوایل انقلاب انجام می شد که بدلیل حمایت های مالی در زمان کاشت، کشاورزان نسبت به تولید رغبت داشتند که این سیاست باید استمرار یابد تا با اعطای تسهیلات ویژه سرمایه در گردش بتوانیم مجدد به سطح زیر کشت ۱۲۰ هزار هکتار در دانه های روغنی برسیم.
تامین ۷۵ تا ۸۰ درصد دانه های روغنی از خارج/استفاده از ارقام مقاوم به خشکی راه حل خودکفایی
آقای جلال محمود زاده نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس گفت: هم اکنون ۷۵ تا ۸۰ درصد روغن‌خام و دانه های روغنی‌مورد نیاز از طریق واردات تامین‌می شود که برای کاهش وابستگی در تامین‌محصول راهی جز افزایش تولید در واحد سطح و فراهم کردن زیرساخت های لازم‌همچون آموزش کشاورزان وجود ندارد.
به گفته او، خودکفایی ۱۰۰ درصد در تمامی محصولات ضرورتی ندارد چرا که در کشور باید به سمت و سوی تولید محصولات استراتژیک متناسب با شرایط اقلیمی و بدون آسیب به منابع آبی و محیط زیست باشیم.
محمود زاده می گوید: اکثر دانه های روغنی بصورت آبی کشت می شود و تنها در برخی مناطق کشت کلزا و آفتابگردان دیم است، لذا نباید بدنبال خودکفایی ۱۰۰ درصدی باشیم.
نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس گفت: با افزایش تولید در واحد سطح، بالابردن سطح زیرکشت به مرور و استفاده از ارقام مقاوم به خشکی طی یک برنامه پنج ساله امکان تولید ۷۰ درصد نیاز کشور در داخل وجود دارد.
با توجه به شرایط اقلیمی و محدودیت منابع آبی، افزایش بهره وری تولید در واحد سطح و کشت فراسرزمینی محصولات آب بر راه حل مناسب برای کاهش وابستگی محسوب می‌شود، بنابراین مسئولان وزارت جهاد سیاست راهبری خوداتکایی در تولید دانه های روغنی را با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به خرید ماشین آلات، آموزش کشاورزان و استفاده از ارقام و بذور مناسب دنبال کنند چرا که در صورت فراهم شدن زیرساخت ها طی یک برنامه مدون ۵ ساله می‌توان به این امر‌مهم دست یافت.
تولید روغن نباتی کاهش یافت
آقای امیرهوشنگ بیرشک دبیر انجمن روغن نباتی گفت: بنابر آمار در تیر امسال ۱۷۵ هزارتن روغن نباتی در کشور تولید شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹ درصد کاهش داشته است.
به گفته او، از مجموع ۱۷۵ هزار تن تولید ۱۱۹ هزار تن معادل ۶۸ درصد را روغن خانوار و ۵۶ هزارتن معادل ۳۲ درصد روغن صنف و صنعت تشکیل می دهد.
بیرشک می گوید: بعد از اجرای مردمی سازی یارانه ها، مصرف روغن‌نباتی بدلیل افزایش قیمت و افت قدرت خرید خانوار بشدت کاهش یافته است.
دبیر انجمن روغن نباتی گفت: هم اکنون کمبودی در بازار روغن نباتی نداریم و با اصلاح نظام یارانه رقابت در بین شرکت ها ایجاد شده است.