با وجود تنوع اقلیم و پتانسیل بالای بخش کشاورزی، هنوز در تامین برخی محصولات به خارج از کشور وابسته هستیم که کشاورزی سنتی و ماقبل مدرن ناشی از گرانی و فرسودگی ماشین آلات، نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی و پایین بودن ضریب مکانیزاسیون کشاورزی منجر به افزایش ضایعات محصولات کشاورزی، کاهش عملکرد و بهره وری در هکتار شده است.
ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی گفت: میزان ضایعات محصولات کشاورزی منجر به هدر رفت ۱۴ میلیارد متر مکعب آب معادل هفت سد کشور در سال می شود.
وزیر جهاد کشاورزی گفت: در همه مناطق کشور با ضعف و کمبود صنایع تبدیلی روبرو هستیم که این امر منجر به ایجاد اختلال زنجیره ارزش و عدم بهره مندی کشاورز شده است.
آمارهای فائو حاکی از آن است که ایران با هدررفت سالانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی، رتبه نخست در دنیا را داراست که برای کاهش این ضایعات باید تمهیدات اساسی صورت گیرد. هر چند اجرای الگوی کشت بعد از گذشت نیم قرن می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش ضایعات بخش کشاورزی داشته باشد.
توسعه صنایع تبدیلی طلای سبز را تقدیم اقتصاد می‌کند
صدرالدین نیاورانی نایب رئیس اتحادیه ملی کشاورزی گفت: ضایعات در محصولات اساسی بسیار بالاست و این طور نیست که تنها محصول آسیب دیده هدر رود.
به گفته او، با تقویت صنایع تبدیلی از هدر رفت محصولات مرغوب جلوگیری می شود که در نهایت با تبدیل محصولات سریع الفساد به ماندگار قابلیت صادرات و جذب بازار داخل وجود دارد.
نیاورانی می گوید: با توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی، ضایعات تبدیل به طلا شده است و به عبارت دیگر به جای ضایعات و خرابی میوه ها می‌توان طلای سبز را تقدیم اقتصاد کرد.
نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: براساس آمار فائو ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی هدر می رود که با تقویت صنایع تبدیلی میزان ضایعات از ۳۵ به ۲ درصد کاهش می یابد.
به گفته او، عمده ضایعات محصولات کشاورزی در بخش باغبانی، مراحل مختلف تولید و عدم نظارت و بهبود تولید محصولات باغی است. به عنوان مثال با رعایت اصول کشت عملکرد محصولات باغی در هر هکتار به ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلو می رسد، این درحالی است که متوسط تولید فعلی باغات ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوست.
در ابتدا توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی نیازمند حمایت وزارت جهاد و پرداخت تسهیلات از طریق بانک کشاورزی است که متاسفانه وزارتخانه حمایتی از واحد صنعتی ندارند.
بررسی ها نشان می دهد که هم اکنون اکثر صنایع غذایی محصول وارد می‌کنند، درحالیکه بسیاری از این‌محصولات قابلیت تبدیل در داخل را دارند.
کاهش ضایعات در حوزه آرد و نان عاملی برای بی نیازی از واردات گندم
آقای عطااللّه هاشمی رئیس بنیاد ملی گندمکاران گفت: ضایعات محصولات کشاورزی در تمامی مراحل تولید، فرآوری، توزیع و قیمت گذاری وجود دارد که با اجرای الگوی کشت، واقعی شدن قیمت، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی و حمل مناسب می توان ضایعات را کاهش داد.
به گفته او، با مدیریت صحیح در مزرعه، فرآوری مناسب محصول و حمل و نگهداری مناسب ضایعات کاهش قابل توجهی خواهد داشت.
هاشمی می گوید: بنابر آمار ضایعات حوزه آرد و نان حدود ۳۰ درصد است که با واقعی شدن قیمت آرد، هدر رفت در این بخش کاهش می یابد.
رئیس بنیاد ملی گندمکاران گفت: اجرای الگوی کشت از جمله مواردی است که در پایین آوردن ضایعات اثرگذاری دارد.
به گفته او، با جلوگیری از ضایعات حوزه آرد و نان نیازی به واردات گندم نیست با مقدار آن کاهش چشمگیری دارد که با این وجود به میزان قابل توجهی از خروج ارز جلوگیری می شود.
اگر ۳۰ درصد از ضایعات تولید ۱۲ میلیون تن گندم‌جلوگیری شود، رقمی حدود ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن صرفه جویی می شود، این در حالی است که کل نیاز امسال به واردات کمتر از این میزان است.
بنابر آمار با کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در اکثر محصولات اساسی می‌توان به خودکفایی رسید که براین اساس دیگر با تلاطمات بازارهای جهانی دچار استرس نخواهیم شد. همچنین با کاهش ضایعات ۳ میلیون تن گندم از خروج ۳ هزار دلار ارز جلوگیری می شود.
عوامل موثر در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی
جلال محمودزاده نایب رئیس کمیسیون کشاورزی گفت: با توجه به ضایعات بالای محصولات کشاورزی در تمامی مراحل تولید، مبارزه صحیح آفات و بیماری ها، استفاده از ماشین آلات به روز و نگه داری محصول در انبار و سردخانه های استاندارد در کاهش هدر رفت محصول از مزرعه تا سفره تاثیر بسزایی دارد.
به گفته او، عدم مبارزه با آفات و بیماری ها در زمان مقرر و مناسب نبودن ضریب مکانیزاسیون منجر به هدر رفت محصولات کشاورزی در طول مرحله تولید تا برداشت که براین اساس افزایش ضریب مکانیزاسیون و استفاده از ماشین آلات به روز امری ضروری است.
محمودزاده می گوید: با توجه به اقلیم خشک و نیمه خشک کشور، خودکفایی در تمامی محصولات ضرورتی ندارد و تنها در محصولات استراتژیکی همچون گندم، بذر، روغن و برنج باید با خودکفایی رسید.
نایب رئیس کمیسیون کشاورزی گفت: با توجه به فرسودگی کمباین گندم، ۱۵ درصد محصول در زمان برداشت هدر می رود. در حالیکه با بروزکردن ماشین آلات و استفاده از دستگاه های مدرن کمباین و تراکتور می توان میزان واردات گندم را به حداقل رساند.
علی رغم آنکه قابلیت تولید مواد غذایی برای ۳۰۰ میلیون نفر وجود دارد، اما مشکلات متعدد همچون کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، فرسودگی ماشین آلات و پایین بودن ضریب مکانیزاسیون منجر به هدررفت بخش قابل توجهی از تولیدات محصولات کشاورزی شده است که اجرای الگوی کشت در سال زراعی جاری را می‌توان عاملی مهم برای تضمین پایدار و کاهش ضایعات اعلام کرد.