نخل‌داری و فعالیت در حوزه نخل و خرما سابقه بسیار طولانی در کشور دارد و سالانه بیش از یک میلیون تن خرما در سطح کشور تولید می‌شود که استان بوشهر با تولید ۱۶۵ هزار تن خرما، رطب و خارک حدود ۱۵ درصد از تولید محصولات نخیلات کشور را به خود اختصاص داده است.
بیش از ۶ میلیون اصله نخل در سطح ۳۴ هزار هکتار از اراضی نخیلات استان بوشهر وجود دارد که دشتستان، تنگستان، دشتی و جم بیشترین میزان نخیلات و تولید خرما را در این استان دارند.
کبکاب مهمترین گونه خرمای استان بوشهر است که بیشترین میزان تولید را نیز دارد و از دیگر واریته‌های مهم نخل در این استان می‌توان به زاهدی، برحی، خاصویی، ریزه، بریمی، جوزی، شیخ‌عالی، حاج‌باقری، محبوبی، سمیلی، گنتار، خضروی، سمرون، جمادی و … اشاره کرد که برخی به صورت خارک، برخی به صورت رطب و بخش عمده آن نیز به صورت خرما برداشت می‌شود.
کمبود آب از چالش‌های اصلی کشاورزی بوشهر
نخل داری در اغلب نقاط استان بوشهر هنوز هم شکل سنتی خود را حفظ کرده است و بخش عمده فعالیت‌ها در نخلستان به صورت دستی و با نیروی کار انجام می‌شود.
شیوه آبیاری در اغلب این نخیلات غرق‌آبی است و عملیات‌های بارور کردن، هرس کردن، برداشت و حتی گاهاً بسته‌بندی و فروش به صورت سنتی انجام می‌شود و هنوز مکانیزاسیون در عرصه نخیلات به خوبی پیشرفت نکرده است.
یکی از مهمترین مشکلات در استان بوشهر و البته همه نقاط کشور، مربوط به تأمین آب است که به عنوان یک ابرچالش برای آینده کشاورزی محسوب می‌شود و با توجه به محدودیت منابع و افزایش سطح زیر کشت به نظر می‌رسد که در آینده شاهد چالش‌های بزرگ‌تری در این زمینه باشیم.
در استان بوشهر از روش غرق‌آبی برای آبیاری نخیلات استفاده می‌شود که بخش زیادی از آب در شبکه‌های انتقال و توزیع که دارای ساختار سنتی است هدر می‌رود و آبیاری در باغات نیز راندمان پایینی دارد.
در حالی که در دهه گذشته سالانه پنج دوره آبیاری در نخیلات انجام می‌شد، در سال‌های اخیر یک یا ۲ دوره آبیاری نصیب نخیلات شده تا نیاز به تغییر بیش از پیش احساس شود.
طرح «نخلستان» یکی از برنامه‌های ویژه برای تحول در عرصه نخیلات است که یکی از مهمترین اهداف آن اصلاح شیوه آبیاری از غرق‌آبی به آبیاری تحت فشار است و همچنین نوسازی نخیلات نیز در این طرح دنبال می‌شود.
آغاز اصلاح شیوه آبیاری و تغییر الگوی کشت
مدیر کل جهاد کشاورزی استان بوشهر اظهار داشت: استان بوشهر با تولید سالانه حدود ۱۷۰ هزار تن محصول نخیلات به عنوان یکی از قطب‌های خرمای کشور محسوب می‌شود.
نوذر منفرد، افزایش راندمان آبیاری و تولید در نخیلات استان بوشهر را یکی از اهداف بسیار مهم دانست و بیان کرد: با برنامه‌ریزی صورت گرفته شاهد تغییر در الگوی کشت خواهیم بود.
وی با اشاره به اجرایی و عملیاتی شدن اصلاح و جایگزینی حدود ۱۰ هزار اصله نخل به عنوان پایلوت در استان بیان کرد: تغییر الگوی کشت در سطح ۱۶ هزار هکتار از نخیلات این استان انجام شده است.
مدیر کل جهاد کشاورزی استان بوشهر با اشاره به برنامه‌ریزی برای احیا و نوسازی نخیلات درجه ۳ در سطح ۱۱ هزار هکتار تاکید کرد: طرح اصلاح شبکه آبیاری نخیلات در آب‌پخش و سعدآباد و وحدتیه اجرا می‌شود.
وی از اهداف اجرای طرح اصلاح آبیاری نخیلات به صرفه‌جویی در مصرف آب اشاره کرد و ادامه داد: اصلاح شیوه آبیاری نقش مهمی در افزایش راندمان آبیاری و بهبود کیفیت و کمیت تولید محصول خواهد داشت.
آب چالشی اساسی در نخلستان
نماینده دشتستان در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: استان بوشهر یکی از قطب‌های تولید خرمای کشور است که دشتستان سهم ۷۰ درصدی در تولید خرمای استان دارد.
ابراهیم رضایی آب را یکی از مهمترین مسائل در حوزه کشاورزی شهرستان دشتستان دانست و بیان کرد: بخش زیادی از اراضی نخیلات استان بوشهر اسیر مشکلات بی آبی هستند که باید اقدامات لازم از جمله تکمیل سد دالکی در دستور کار قرار گیرد.
وی اجرای طرح تحول آبیاری نوین در نخیلات را اقدامی مهم و اثرگذار در این عرصه دانست و اضافه کرد: با تغییر در شیوه آبیاری نخیلات ضمن مدیریت بهتر در منابع آبی شاهد بهبود کیفیت فعالیت در عرصه نخل‌داری خواهیم بود.
کشاورزی نوین در نخیلات استان بوشهر
استاندار بوشهر نیز ضمن تاکید بر لزوم حمایت ویژه از بخش کشاورزی استان بوشهر، خرما را یکی از مهمترین محصولات کشاورزی استان عنوان کرد و اظهار داشت: نوسازی و جایگزینی نخیلات کم بازده از طرح‌های مهم حوزه کشاورزی این استان محسوب می‌شود که باید ویژه‌تر دنبال شود.
احمد محمدی‌زاده به طرح تحول نخیلات اشاره کرد و ادامه داد: در این راستا اعتبارات خوبی در سفر رئیس جمهور به استان بوشهر مصوب شد که برای جذب این اعتبارات در حال تلاش هستیم و بخشی نیز اختصاص یافته است.
وی افزود: با برنامه‌ریزی صورت گرفته نخیلات با ارزش و بازدهی بالای تولید در باغات خرمای استان بوشهر جایگزین نخیلات کم بازده می‌شود که باعث می‌شود تا فعالیت نخلستان‌های استان اقتصادی‌تر شود.
استاندار بوشهر خاطرنشان کرد: این اعتبارات به منظور بهبود وضعیت سیستم آبیاری نخیلات و همچنین اجرای طرح تحول نخیلات مصوب شده است و در زمینه تکمیل سدها که نقش مهمی در حوزه آبیاری دارند مصوب شده است.
تغییر شیوه سنتی و قدیمی آبیاری
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر نیز اظهار داشت: یکی از مصوبات دولت در سفر به استان بوشهر، تأمین اعتبار و اجرای طرح نخلستان در استان بوشهر است.
مسعود خوارزمی‌نیا با اشاره به تعریف طرح تحول کشاورزی استان بوشهر در ذیل ستاد اقتصاد مقاومتی کشور بیان کرد: این طرح در سطح ۳۴ هزار و ۲۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی و نخلستان‌های استان بوشهر اجرا می‌شود.
وی تأمین آب مطمئن، افزایش راندمان و ارتقای بهره وری، تغییر شیوه آبیاری از سنتی به نوین، اصلاح، نوسازی و حذف نخیلات کم بازده را از مهمترین اهداف اجرای طرح تحول کشاورزی استان بوشهر دانست.
نخل‌داری نوین در قطب تولید خرما/ شیوه «غرق‌آبی» جوابگو نیست
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر از اجرای حدود ۱۸ هزار و ۵۰۰ هکتار از این طرح در نخلستان‌های شهرستان دشتستان خبر داد و بیان کرد: تغییر شیوه سنتی و قدیمی آبیاری از اهداف مهم این طرح است.
وی عنوان کرد: هفت هزار و ۴۰۰ اصله نخل در این طرح باید مورد اصلاح و جایگزینی قرار گیرد و همچنین نوسازی و احیا نخیلات درجه ۳ در مساحتی حدود ۱۱ هزار و ۱۳۰ هکتار در دستور کار قرار دارد.
خوارزمی نیا گفت: در همین راستا ۱۵ هزار و ۶۹۰ هکتار تبیین الگوی کشت در دستور کار قرار دارد همچنین ۵۰ گروه آب بر برای توزیع و مدیریت مصرف آب پیش بینی شده است.
تأمین بیش از ۴۰ درصد اعتبار طرح نخلستان
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر با اشاره به تصویب ۱۶۵ میلیارد تومان برای طرح نخلستان اضافه کرد: تاکنون حدود ۷۰ میلیارد تومان از اعتبارات این طرح پرداخت شده است.
خوارزمی‌نیا ادامه داد: از هشت هزار و ۷۰۰ هکتار اراضی کشاورزی زراعی شبانکاره دشتستان در مرحله نخست ۲ هزار و ۵۴۰ هکتار اجرا می‌شود که تاکنون ۲۹۰ هکتار آن وارد فاز عملیاتی شده است.
وی پیشرفت این طرح را ۲۸ درصد دانست و بیان کرد: این عملیات تیرماه امسال اجرایی شد که با اجرا طرح ایستگاه پمپاژ وارد مدار بهره‌برداری می‌شود.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر اجرا طرح آبیاری نوین و تحت فشار در اراضی نخلستان را مورد اشاره قرار داد و تصریح کرد: طرح نخلستان در سه منطقه سعدآباد، آب‌پخش و کلل در حال اجرا است که از ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار اراضی سعدآباد هزار و ۹۵۰ هکتار آن شبکه فرعی آن اجرایی شده است.
خوارزمی‌نیا با اشاره به اینکه ۶۵۰ هکتار این طرح در درون مزرعه قرار دارد، اظهارکرد: در منطقه آب‌پخش و کلل دشتستان سال گذشته عملیات اجرایی آن آغاز شد و از هفت هزار و ۷۰۰ هکتار در مرحله نخست هزار و ۵۰ هکتار شبکه فرعی آن دارای ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی است.
وی با اشاره به اجرای طرح نخلستان در سطح ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار اراضی سعدآباد بیان کرد: در اجرا این طرح ۶ هزار و ۵۰۰ هکتار اراضی آب‌پخش و هزار و ۲۰۰ هکتار منطقه کلل دشتستان تحت پوشش این طرح قرار گرفته شده است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر از تکمیل شدن ۱۷۰ هکتار طرح نخلستان در آب‌پخش خبر داد و تصریح کرد: با برطرف شدن مشکل پمپاژ طرح نخلستان در سعدآباد ۶۰۰ هکتار این طرح امسال تکمیل می‌شود.
اجرای طرح تحول نخیلات در استان بوشهر نقش مهمی را بهبود عملکرد چه در زمینه آبیاری و چه در زمینه تولید محصول خواهد داشت.