بنابرآمارهای اعلامی سازمان فائو، سالانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی هدر می رود که ایجاد زیرساخت های لازم همچون توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی، اجرای مصوبه الگوی کشت و توسعه بازار می تواند منجر به کاهش ضایعات محصولات کشاورزی شود.
علی رغم آنکه بخش کشاورزی نقش بسیار مهمی در تامین امنیت غذایی و افزایش سهم ناخالص تولید ملی دارد، اما متاسفانه طبق آمار‌های ارائه شده از سوی کارشناسان این حوزه آمار ضایعات در بخش تولید محصولات کشاورزی در ایران بسیار بالا است که قطعا جلوگیری از ایجاد ضایعات در این حوزه می‌تواند علاوه بر تامین نیاز داخلی ارز آوری را توسط صادرات مازاد تولید به همراه داشته باشد.
در همین رابطه محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد گفت: توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بعد از خودکفایی محصولات اساسی اولویت دوم این وزارتخانه است و در این راستا اکنون ساخت ۶ هزار واحد صنعتی صنایع تبدیلی و تکمیلی، پیشرفت ۲۰ تا ۹۰ درصدی دارند و در صورت تأمین منابع مالی و بهره‌برداری از این واحدها شاهد فرآوری ۳۰ میلیون تن محصول کشاورزی خواهیم بود.
به گفته او، بخش عمده‌ای از ضایعات محصولات کشاورزی به‌دلیل کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی در کشور است که با بهره‌برداری از این پروژه‌ها بخش زیادی از ضایعات دیگر وجود نخواهد داشت و این امر سبب تولید ثروت، اشتغال زایی و سرمایه‌گذاری، برند‌سازی و افزایش محسوس صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی خواهد شد.
وزیر جهاد می گوید: هم اکنون تلاش‌ها در این حوزه به این صورت است که صنایع تکمیل شده با ظرفیت کامل کار کنند، صنایع نیمه‌فعال به ظرفیت کامل برسند و صنایع راکد نیز با رفع مشکلات به چرخه تولید بازگردند و در نهایت این صنایع به تولیدکنندگان بخش‌های مختلف کشاورزی وصل شوند تا در خدمت تولید باشند.
توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در کنار باغات راهی برای کاهش ضایعات
در ادامه صدرالدین نیاورانی نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: بنابر آمار سالانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی در باغ، حمل و نقل و حتی بعد از آن هدر می رود. برای کاهش یا جلوگیری از هدر رفت محصولات کشاورزی راه های مختلفی همچون استفاده از صنایع تبدیلی در کنار باغات و مصرف سبد و کارتن های محکم و باکیفیت موجب شده تا حمل و نقل دچار آسیب نشود.
نیاورانی با اشاره به ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی افزود: در منطقه تولید باید امکاناتی نظیر صنایع تبدیلی و تکمیلی ایجاد شود تا با تبدیل میوه و صیفی به کنسرو، آبمیوه و لواشک ضایعات به حداقل برسد. با وجود آنکه گندم و جو هم شامل محصولات کشاورزی می شود، اما متاسفانه کامیون های حمل مناسب نیست و در جاده ها بواسطه باد حرکت می کند، درحالیکه سایر کشورها با گذاشتن کیسه های مخصوص از حمل و نقل جلوگیری می کند. با جلوگیری و کاهش هدر رفت محصولات کشاورزی پیش بینی می شود که صادرات ۲۰ درصد افزایش یابد.
نقش موثر اجرای مصوبه الگوی کشت در کاهش هدر رفت محصولات کشاورزی
مسعود اسدی رئیس مجمع هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی گفت: بنابر آمار سالانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی از مزرعه تا سفره به هدر می رود که کاهش میزان هدر رفت یا به صفر رساندن آن در صادرات و خودکفایی نقش بسزایی دارد. سال‌هاست وزارت جهاد وعده اجرای الگوی کشت را می دهد، درحالیکه این وزارتخانه به تنهایی توان و امکان اجرای این مصوبه را ندارد. بازاریابی، سورتینگ و بسته بندی از جمله اقداماتی است که وزارت جهاد در راستای کاهش ضایعات و هدررفت محصول باید در دستور کار خود قرار دهد.
او در ادامه افزود: بنابر سیاست ابلاغی مقام معظم رهبری در بخش کشاورزی مبنی بر امنیت غذایی، خودکفایی محصولات اساسی و تامین غذای ۳۰۰ میلیون نفر می توان گفت که با نحوه فعلی مدیریت امکان تحقق وجود ندارد. برای ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی و بحث بازرگانی مناسب برای فروش محصول و ارزآوری باید بودجه و اعتبارات مناسب باید تخصیص داده شود تا ضایعات بخش به حداقل برسد.
در ادامه نیز قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: با توجه به آنکه عمده محصولات کشاورزی فسادپذیر هستند، از این رو زیرساخت جلوگیری از هدررفت محصولات کشاورزی باید فراهم شود تا ضایعات به حداقل برسد. با فراهم کردن زیرساخت ها، میزان تولید با مصرف باید در توازن نسبی قرار گیرد.
پیشه ور ادامه داد: با توجه به آنکه در یکسال با مازاد و سال بعد کمبود تولید محصولات و برهم زدن نظم بازار مواجه می شویم، لذا با کشت محصول از طریق درگاه فنی برمبنای ظرفیت بازار داخل و صادرات، تولید انجام شود تا ضایعات به حداقل برسد. با استفاده از سیستم و درگاه فنی، مسائل و مشکلات تولید حل و فصل می شود به طوریکه با محدودیت تولید، صادرات محدود و در مقابل با مازاد تولید باب صادرات باز می شود.
بررسی‌ها از مزارع و واحد‌های کشاورزی نشان می‌دهد که سالیانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی تحت تاثیر عوامل مختلف از مزرعه تا سفره هدر می‌رود که این میزان ضایعات در محصولات استراتژیک گندم، جو و ذرت فاجعه محسوب می‌شود.
فرسوده بودن ماشین آلات، کشاورزی سنتی، بی توجهی به اجرای الگوی کشت و ناعادلانه بودن قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی از علل اصلی افزایش ضایعات و هدر رفت محصولات کشاورزی به شمار می‌رود که اجرای کشت قراردادی، واقعی شدن قیمت محصولات کشاورزی و نوسازی ماشین آلات در کاهش هدررفت محصولات از مزرعه تا سفره تاثیر بسزایی دارد که در نهایت این موضوع منجر به خودکفایی محصولات اساسی و افزایش صادرات می شود.