گر چه استان گلستان به عنوان اولین و یا دومین تولید کننده گوشت مرغ در کشور شناخته می شود اما هنگامیکه که پای صحبت تولید کنندگان این صنعت می نشینیم در می یابیم که حفظ این رتبه و بقای این صنعت در استان به راحتی نیست.
فارغ از قیمت گذاری دستوری و کمبود نهاده که بارها به آن پرداخته شده است اما سامانه بازی های دولت هم گویا بخش خصوصی را با چالش مواجه کرده است.
به باور فعالان صنعت طیور مسئولان بدون توجه به مشکلات تولیدکنندگان تنها بر اساس نیاز بازار میزان درصد سهمیه‌ها را در سامانه تعیین می‌کنند، ضمن اینکه نواقصی که در این سامانه وجود دارد نه تنها هیچ نقشی در کاهش التهابات بازار نداشته بلکه فعالان این صنعت را بسیار متضرر کرده است.
خبرنگار ما گفت‌وگویی را با «سید رضا یحیی پور» مدیر عامل زنجیره تولید گوشت مرغ بیتامین ترتیب داده است. یحیی پور معتقد است عدالت در تمام حلقه های زنجیره تولید گوشت مرغ رعایت نشده و فشار و سختگیری بر روی زنجیره آخر یعنی کشتارگاه ها بسیار زیاد است.
وی در این گفتگو ضمن اینکه گریزی هم به کمبود نهاده سویا و ذرت زد، گفت: قیمت گذاری دستوری و عدم تامین به موقع نهاده سبب دست و پا زدن این صنعت برای بقا به خصوص در استان گلستان شده است.
این فعال صنعت طیور معتقد است با وجود تعدد سامانه ها اما هنوز پای دلال ها از این صنعت کوتاه نشده زیرا «ستکاوا» که سامانه جهاد کشاورزی است نواقص زیادی دارد.
مشروح این گفتگو را در زیر بخوانید.
* قیمت گذاری دستوری مرغ، صنعت طیور را با چه تبعات و چالش هایی مواجه کرده است؟
از ۴.۵ سال گذشته قیمت گذاری دستوری مرغ آغاز شد اما این نرخ گذاری همیشه پایین تر از قیمت تمام شده بوده است. زمانی قیمت گذاری دستوری نتایج مثبتی به دنبال دارد که تمام ارکان تولید به صورت قیمت مصوب در اختیار تولید کننده قرار بگیرد و دولت در قبال این حمایت، محصول نهایی را به حالت پیش خرید از تولید کننده دریافت کند.
از آنجاییکه سوپسید بخش دولتی صرفا به نهاده ها تعلق می گیرد و تولید کننده هزینه جوجه یک روزه، دارو ها، حامل های انرژی و هزینه های کارگری را بدون دریافت یارانه حمایتی پرداخت می کند لذا دولت نمی تواند ادعای مالکیت بر محصول نهایی را داشته باشد.
* عدم مشخص بودن قیمت تمام شده هر کدام از حلقه های زنجیره تولید مرغ چه آسیب هایی به این صنعت وارد کرده است؟
بخش دولتی فشار زیادی را به آخرین حلقه زنجیره تولید مرغ یعنی کشتارگاه وارد می کند بدین صورت که مرغ با قیمت آزاد به کشتارگاه وارد اما با وضع قوانین و مصوبات خارج از موضوعیت و حقانیت، با قیمت مصوب از کشتارگاه خارج می شود.
عدم مشخص بودن قیمت تمام شده هر کدام از ارکان زنجیره تولید مرغ از چالش های این صنعت است و هیچ مبنای درستی در قیمت گذاری وجود ندارد. هر کدام از تشکل ها با توجه به نوسانات شدید و متغیرهای مختلف این قیمت گذاری را انجام می دهند.
پنج حلقه شامل حلقه مرغ مادر، جوجه کشی، کارخانه خوراک، کشتارگاه و حلقه پرورش مرغ گوشتی در این زنجیره تاثیر گذار هستند. طی پنج سال اخیر سه حلقه کاملا سود ده و دو حلقه دیگر کاملا ضرر ده بودند.
مجموعه هایی که صرفا در زمینه حلقه های سودده این زنجیره فعالیت داشتند سود انباشته زیادی کسب کرده و دارندگان دو حلقه دیگر متضرر و مجموعه آنها دچار ورشکستگی شد. زنجیره های مرغ هم که شامل پنج حلقه مذکور هستند شاید بتوانند در یک تراز متعادل قرار بگیرند اما وجود چنین شرایطی طی پنج سال متوالی نشاندهنده عدم مدیریت صحیح در این صنعت است.
* زنجیره های تولید مرغ در تامین نهاده با چه مشکلی مواجه هستند؟
۳۰ درصد واردات کنجاله سویا و ذرت توسط شرکت پشتیبانی امور دام و ۷۰ درصد آن توسط شرکت های خصوصی وارد می شود. تاخیر در تامین نهاده کل چرخه را با مشکل مواجه می کند.
طبق مستندات می توانم بگویم که به طور میانگین از زمان خرید سویا از اتحادیه توسط شرکت «بیتامین» دو ماه و از زمان خرید این نهاده به صورت مستقیم چهار ماه گذشته اما هنوز پس از گذشت این مدت سویا به ما تحویل داده نشده است. قیمت سویا در بازار آزاد ۳۶ هزار تومان و قیمت این نهاده با در نظر گرفتن تعرفه، حدود ۲۱ هزارتومان است که در شرایط کمبود سویا مجبور به تامین این نهاده از بازار آزاد می شویم.
* آیا با وجود سامانه های متعدد پای دلال ها از این صنعت کوتاه شده است؟
در حال حاضر قیمت مصوب شفاهی هر کیلوگرم مرغ زنده ۵۸ هزار تومان بوده اما مرغ با کیلویی ۷۱ هزار تومان به کشتارگاه می رسد و قیمت تمام شده آن ۱۰۰ هزار تومان است.
این چرخه نشان می دهد که مرغ با قیمت مصوب به حلقه آخر که کشتارگاه است، نمی رسد. در واقع سوپسید به حلقه پرورش دهنده داده شده اما در مقابل حلقه آخر متضرر می شود.
مرغ زنده به علاوه هزینه کرایه و اُفت بار با قیمت هر کیلو ۷۴ هزار تومان به میدان بهمن تهران فروخته می شود این در حالی است که قیمت مرغ کشته در بازار بهمن ۷۳ هزار تومان است. نزدیک ترین مرغ فروشی به این بازار مرغ را با قیمت هر کیلو ۱۰۵ هزار تومان عرضه می کند بنابراین شواهد نشاندهنده دلال بازی در این صنعت بوده که تولید را زیر سوال برده است. بر چه مبنایی مرغ در قطب تولید، باید با کیلویی ۸۴ هزار تومان عرضه شود اما تولید کننده باید همین مرغ را در تهران با قیمت ۷۳ هزار تومان بفروشد؟
فروش کشتارگاه ها شامل سه قسمت بازار داخل استان، بازار بهمن تهران و بازار با قیمت آزاد است. با توجه به اینکه مرغ در بازار بهمن تهران با نرخ هر کیلوگرم ۷۳ هزار تومان از کشتارگاه های استان خریداری می شود لذا شرکت های قطعه بندی که به عنوان بازار آزاد تلقی می شوند، هیچگاه مرغ را با کیلویی ۱۳۰ هزار تومان از کشتارگاه خریداری نمی کنند و ترجیح آنها خرید از بازار بهمن است لذا کشتارگاه ها در هر سه قسمت فروش متضرر می شوند.
* نواقص سامانه «ستکاوا» چیست؟
سامانه «ستکاوا» به علت نقصی که دارد به چالش صنعت طیور تبدیل شده است. در واقع تنها کاری که این سامانه انجام می دهد این است که درصد های مختلف بازار فروش داخل استان، بازار بهمن تهران و بازار آزاد را تعیین کرده و موارد عدم تمکین از این سهمیه توسط کشتارگاه را به تعزیرات معرفی می کند.
به عنوان مثال؛ این سامانه از مجموعه «بیتامین» بدون مجوز قضایی و همچنین بدون اینکه قراردادی با کشتارگاه داشته باشد، بابت سه ماه کارکرد به عنوان حق الزحمه خدمات رأسا اقدام به برداشت مبلغ ۷۳۰ میلیون تومان از حساب کیف پول الکترونیک کرده است.
سامانه «ستکاوا» تا کنون مبلغ شش میلیارد تومان از کشتارگاه های استان گلستان طی یک ماه کارمزد دریافت کرده است.
«ستکاوا» با این شرایط، کارایی نداشته مگر اینکه تراکنش مالی مرغ زنده و جوجه یک روزه هم در سامانه ثبت شود زیرا منصفانه نیست که ترنور مالی در نیمی از زنجیره به ثبت نرسد اما در ثبت فروش مرغ کشته با قیمت مصوب سختگیری وجود داشته باشد.
حلقه هایی که صرفا واحد کشتارگاهی دارند اگر پشتوانه مالی نداشته باشند ورشکستگی برای آنها بسیار محتمل است. در هر واحد کشتارگاهی حدود ۳۰۰ پرسنل و کارگر مشغول به کار هستند که با تعطیلی این واحد ها، افراد زیادی شغل خود را از دست می دهند.
بارها از مراجع قضایی و امنیتی خواسته ایم که ورود کرده و ضرر های ماهیانه واقعی کشتارگاه ها را محاسبه و فکری به حال این وضعیت کنند.
مطالبه ما از متولیان این است که خرید مرغ زنده و جوجه یک روزه هم در سامانه ستکاوا انجام و قیمت مرغ کشته اصلاح شود.
* نژاد اصلاح نشده آرین چه تاثیری بر صنعت طیور دارد؟
اصلاح نژاد آرین نیازمند زمان طولانی است. این نژاد حدود ۳۰ درصد وزن گیری کمتری نسبت به سایر نژاد ها دارد. سیاست دولت بر این بود که حدود ۶۰ درصد نیاز بازار از نژاد آرین تامین شود اما اکنون این میزان به ۱۶ درصد رسیده است و صرفا مجوز های نژاد آرین خرید و فروش می شود ولی در عمل جوجه ریزی به میزان بالا رخ نمی دهد.
در سال ۵۲ نژاد آرین در رقابت با سایر نژاد ها بود اما به مرور زمان سایر نژاد ها اصلاح شد و بالاتر رفت اما آرین نتوانست هم پای آنها ارتقا پیدا کند.
استفاده از بخش خصوصی برای اصلاح این نژاد صدمات جبران ناپذیری به صنعت طیور وارد میکند مگر اینکه میزان نهاده بیشتری برای آن در نظر گرفته شود تا وزن گیری مناسبی پیدا کند.