نرخ ارز اقتصاد را فلج کرده است
یوسف قاضی‌عسگر، مدیرعامل شرکت بیسکویت فرخنده در برنامه «ایران فود» در پاسخ به این پرسش گفت: در حال حاضر یکی از کلیدی‌ترین و اساسی‌ترین موضوعاتی که اقتصاد ما را تضعیف کرده و رشد و رونق را چه در حوزه صادرات و چه در بخش تولید و واردات و سایر حوزه‌ها تحت‌تاثیر قرار داده است؛ بحث نرخ ارز است. به عبارت بهتر، درخصوص «نرخ ارز دستوری» و «چندنرخی بودن ارز» دستورالعمل‌ها و پیچیدگی‌های مختلفی برای واردات محصولات و مواد اولیه مختلف و همچنین صادرات محصولات مختلف وجود دارد که این موارد در بازه‌های زمانی مختلف هم تغییر می‌کند.
تبعات ارز چندنرخی
وی با اشاره به تبعات ارز چندنرخی تصریح کرد: اولا که چندنرخی بودن ارز، امکان برنامه‌ریزی را پیچیده می‌کند. دوما اینکه نرخ ارز در بازه‌های زمانی مختلف تغییر می‌کند و یک تولیدکننده، یا واردکننده یا صادرکننده و به طور کلی یک فعال اقتصادی، قدرت پیش‌بینی و برنامه‌ریزی نخواهد داشت. قاضی‌عسگر ادامه داد: درواقع این شرایط قدرت برنامه‌ریزی را از فعالان اقتصادی چه در بخش تولید، چه واردات و صادرات می‌گیرد. این در حالی است که یک فعال اقتصادی از ماه‌ها قبل باید برنامه‌ریزی، ثبت‌سفارش، تامین مالی، حمل، برنامه‌ریزی فروش و... داشته باشد. بنابراین نرخ ارز دستوری همه این موارد را به هم می‌ریزد و یک فعال اقتصادی با سردرگمی و بلاتکلیفی مواجه می‌شود و نمی‌داند که باید چه اقدامی انجام دهد. وی افزود: ضمن اینکه چندنرخی بودن قیمت ارز، قدرت رقابت را از یک جاهایی می‌گیرد و به صورت مجازی، به جاهای دیگری قدرت رقابت می‌دهد. پس شما را از یک شرایط اقتصادی واقعی، به سمت اصطلاحا یک «اقتصاد آکواریومی» می‌برد؛ یعنی شما را به فضایی که شرایط خاصی برای آن فراهم کرده‌اید، نزدیک می‌کند. در حالی که برنامه‌ریز یا دولت نمی‌تواند همیشه این شرایط محیطی را حفظ کند؛ پس قیمت ارز دوباره دچار نوسان می‌شود.
اقتصاد دستوری، فعالان اقتصادی را تضعیف می‌کند
این فعال صنعت شیرینی و شکلات بیان کرد: از نگاه من، اقتصاد شبیه دریای مواجی است که جزر و مد دارد و ارتفاع آن بالا و پایین می‌رود. یک فعال اقتصادی باید مثل قایقرانی که سوار قایق شده، بتواند خودش را با این امواج و جزر و مد هماهنگ کند. در یک اقتصاد دستوری، عملا قدرت انعطاف را از فعال اقتصادی می‌گیرند؛ مانند اینکه قایقی به کف دریا بسته شده و در مقابل جزرومد و موج‌ها نمی‌تواند انعطاف لازم را نشان دهد و باید مطابق دستورالعمل‌ها و چارچوب‌ها عمل کند. این شرایطی را فراهم می‌کند که عملا قدرت رقابت صادرکنندگان و فعالان اقتصادی کمتر می‌شود و هر روز ضعیف‌تر می‌شوند.
محیط تجارت روان نیست
وی ادامه داد: بنابراین باید گفت که در شرایط کنونی محیط تجارت در کشور ما روان نیست. ما به عنوان فعال اقتصادی باید به طور دائم و هر روز تمام بخشنامه‌ها را چک و کنترل کنیم؛ چون به طور مستمر بخشنامه‌های جدیدی صادر می‌شود. بر این اساس، فهم و درک صحیح از آن بخشنامه و انعکاس درست آن به همکاران شاغل در مجموعه که آن فعالیت را انجام می‌دهند، پیچیدگی‌هایی را ایجاد می‌کند که تا بخواهیم با آن شرایط خو بگیریم و پی ببریم چه اقدامی انجام دهیم، مجددا شاهد تغییرات دیگری در سیاستگذاری‌ها هستیم.
فرصتی که به تهدید تبدیل شد
بر اساس این گزارش، اقتصاد ایران سال‌هاست که از سرکوب قیمت دلار رسمی رنج می‌برد. حال اگر بخواهیم روی دیگر نوسانات دلار را بررسی کنیم، سوال این است که آیا این نوسانات اخیر توانسته به صادرات در این صنعت کمک کند؟ مدیرعامل شرکت بیسکویت فرخنده در پاسخ به این پرسش بیان کرد: نرخ ارز در بازار آزاد بالا رفته و به‌رغم اینکه بانک مرکزی این نرخ ارز را به رسمیت نمی‌شناسد، در عمل هزینه‌های فعالان اقتصادی متناسب با آن بالا رفته؛ اما در قبال آن به دلیل اینکه فعالان اقتصادی باید تعهد ارزی انجام دهند و این تعهد ارزی بسته به گروه‌های کالایی که صادر می‌شود، باید با نرخ‌های پایین‌تری انجام شود؛ به همین دلیل قدرت رقابت را کاهش می‌دهد. قاضی‌عسگر ادامه داد: بعضا درخصوص بعضی محصولات، بسته به گروه‌های کالایی که صادر می‌شود، بین ۱۰ تا ۱۵هزار تومان تفاوت نرخ ارز ایجاد می‌شود و عملا آنچه باید به فرصت تبدیل می‌شد، به تهدید تبدیل شده است. چون هزینه‌ها بالاتر رفته، اما از آن طرف فرصت قیمت تمام‌شده پایین‌تر برای صادرکنندگان و تولیدکنندگان هم از بین رفته است.
جایگاه کمرنگ در بازارهای خارجی درپی تحریم‌ها
وی همچنین درخصوص سهم صنعت شیرینی و شکلات ایران در بازارهای جهانی و اینکه ضریب نفوذ صنعت شیرینی و شکلات کشور ما در بازارهای منطقه به چه میزان است، اظهار کرد: ما به دلیل تحریم‌ها به آن سهم شایسته و قابل قبول در بازارهای خارجی دست پیدا نکرده‌ایم. این تولیدکننده ادامه داد: به جرات می‌توانم بگویم که صنعت شیرینی و شکلات ایران از بهترین تکنولوژی‌های دنیا برخوردار است و قدرت رقابت با بهترین برندهای دنیا را دارد. اما مساله‌ای که اکنون شایستگی و جایگاه لازم را در بازارهای جهانی از صنعت شیرینی و شکلات ما گرفته، بحث تحریم‌هاست که محدودیت حمل‌ونقل یا حضور محصولات ایرانی را در فروشگاه‌های بین‌المللی و فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ دنیا ایجاد کرده است. وی عنوان کرد: به طور کلی صرف نظر از اینکه مجموعه‌های مطرحی در انجمن شیرینی و شکلات ایران عضو هستند که محصولات خود را به حدود ۴۰ تا ۵۰ کشور صادر می‌کنند؛ اما به دلیل تحریم‌ها بخش اعظمی از بازارهای ما محدود به کشورهای اطراف است و حدود ۳۰ تا ۴۰درصد بازارهای منطقه در دست تولیدکنندگان کشورمان است.
تلاش تولیدکنندگان برای بقا
قاضی‌عسگر همچنین در پاسخ به اینکه نوسانات در سیاستگذاری‌ها چه تاثیری بر صادرات دارد، بیان کرد: زمانی که یک تولیدکننده نتواند برنامه‌ریزی کند؛ امکان برنامه‌ریزی برای توسعه محصول، توسعه بازار و بازارسازی را از دست می‌دهد و تمام انرژی وی صرف حفظ وضعیت موجود و آن فعالیتی که در جریان است، خواهد شد. وی افزود: بنابراین این رویه‌ای که در کشور ما وجود دارد، باعث می‌شود که یک تولیدکننده یا فعال اقتصادی انرژی‌ای را که باید صرف حرکت روبه جلو و رشد و پیشرفت فعالیت خود بکند؛ صرف حفظ وضعیت موجود بکند. این روند، هم قدرت رقابت را کاهش می‌دهد و هم نوآوری و حضور در بازارهای جدید را کمتر می‌کند. درنهایت هم فعالیت را پرهزینه و دشوار می‌کند.
شروط برخورداری محصول از مزیت رقابتی
با وجود همه چالش‌های کنونی در صنعت شیرینی و شکلات، خوشبختانه برندهای ایرانی امکان رقابت با برندهای مطرح در جهان و کشورهای منطقه را دارند. حال یک برند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد که بتواند توان رقابت با سایر محصولات را در کشورهای دیگر داشته باشد و از مزیت رقابتی برخوردار باشد؟
قاضی‌عسگر در این باره توضیح داد: در گروه‌های کالایی مختلف که شامل ویژگی‌های عمومی و اختصاصی است؛ اگر بخواهیم ویژگی‌های عمومی را لحاظ کنیم؛ در وهله اول، کیفیت باید اولین مزیت رقابتی باشد. در مرحله دوم، بهای تمام‌شده در بازار هدف مقوله‌ای بسیار بااهمیت است. چون اکنون یکی از موانع صادراتی کشور ما بحث قیمت‌ها در بازار هدف به دلیل تحریم‌هاست.
وی ادامه داد: در خصوص ویژگی‌های اختصاصی نیز بحث ورود به بازار، حضور در بازار، کانال‌ها و شبکه‌های فروش، پلن‌های مارکتینگ و فروش، استراتژی‌های فروش که در بازار اجرا می‌شود، استفاده از تیم‌های تخصصی و کارآمد محلی که به فرهنگ و ذائقه خوراکی منطقه هدف آشنایی و اشراف داشته باشند تا بتوانند مسیر درست را به تولیدکننده یا صادرکننده نشان دهند؛ باید مدنظر قرار بگیرد.
نرخ ارز، مهم‌ترین اولویت دولت آینده
قاضی‌عسگر همچنین در پاسخ به اینکه انتظار شما به عنوان یک تولیدکننده از دولت آینده چیست، گفت: اگر بخواهم این موضوع را اولویت‌بندی کنم، مهم‌ترین مساله، نرخ ارز است. با وجود اینکه اکنون در بدنه دولت (در وزارت صمت، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و قسمت‌های مختلف) مسوولان تلاش زیادی می‌کنند و انرژی زیادی صرف می‌کنند تا جلوی خروج بیش از حد ارز یا سوءاستفاده‌ها را بگیرند؛ اما اتفاقا بیشترین موردی که عامل و باعث بروز این مسائل است؛ خود نرخ ارز است.
وی افزود: اگر همه چیز واقعی باشد، هر چیزی جای خودش را پیدا می‌کند. یعنی تولیدات، محصولات و صنعتی که جای رشد و شکوفایی دارد، در کشور رشد می‌کند و صنایعی که قدرت رقابت ندارند، کوچک‌تر می‌شوند یا به صورت حداقلی حرکت می‌کنند و انرژی و سرمایه‌های کشور به سمت و سویی می‌رود که فرصت‌های توسعه و رشد را در آن بخش‌ها داریم.
ثبات اقتصادی و کاهش بخشنامه‌ها
این فعال بخش خصوصی کشور ادامه داد: موضوع دوم مربوط به ثبات اقتصادی است. به این معنا که باید تعدد و کثرت بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها کاهش پیدا کند. این کثرت و تعدد باعث ناهماهنگی و پیچیدگی می‌شود و قدرت برنامه‌ریزی را از فعالان اقتصادی می‌گیرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: زمانی که تولیدکننده و فعال اقتصادی نتواند برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشد، یا نتواند قیمت تمام‌شده را به درستی محاسبه کند، مجبور است که مارجین‌ها یا ضریب ریسک بالاتری را برای محاسبات خود درنظر بگیرد. یعنی اگر در یک شرایط باثبات فعالیت کنیم، ممکن است یک تولیدکننده حاضر باشد محصول خود را با سود ۵ درصدی بفروشد؛ ولی اگر نتواند افزایش قیمت دلار را پیش‌بینی کند، در قیمت‌گذاری محتاط‌تر عمل می‌کند و در حد وسط یا رو به بالا قیمت‌گذاری می‌کند. پس این باعث گرانی کالا در داخل کشور یا در بازار صادراتی و به طور کلی در اقتصاد می‌شود.