بنابر آمار میزان تولید محصولات کشاورزی با رشد ۴۰۰ درصدی از ۲۵ میلیون تن ابتدای انقلاب به ۱۳۳ میلیون تن رسیده است که متاسفانه سالانه بخش قابل توجهی از این میزان تولید در طول مراحل کاشت، داشت،برداشت و مصرف هدر می رود که این امر یکی از تهدیدات جدی بخش کشاورزی است.
طبق اعلام فائو ایران با هدررفت سالانه ۳۰ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزی، رتبه نخست در دنیا را داراست که برای کاهش میزان ضایعات از مزرعه تا سفره باید تمهیداتی صورت گیرد تا امنیت غذایی پایدار محقق شود.
با وجود آنکه دسترسی به غذای کافی، حاکمیت فرهنگ مطلوب غذایی، پرهیز از اسراف و ارتقای شاخص‌های کیفیت و سلامت غذا از اهداف سند امنیت غذایی محسوب می شود، از این رو تأمین امنیت غذایی توأم با حفظ اخلاق از چالش‌های پیش روی محققان جهاد کشاورزی به شمار می رود که براین اساس حاکمیت مطلوب غذایی و پرهیز از اسراف باید در دستور کار قرار بگیرد.این درحالی است که متاسفانه سالانه ۳۵ تا ۴۰ میلیون تن محصولات کشاورزی به هدر می رود که با کاهش و جلوگیری از این میزان نه تنها نیازی به واردات نخواهیم داشت، بلکه میزان ارزآوری حاصل از صادرات رشد چشمگیری دارد.
اهمیت کاهش ضایعات محصولات کشاورزی به قدری بالاست که مجتبی خیام رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی می گوید: با اسراف یک عدد برنج روزانه غذای ۲۳ هزار نفر و با اسراف یک قاشق برنج در روز، غذای ۵۰۰ هزار نفر ضایع می‌شود که می‌تواند به اندازه میزان واردات برنج امسال باشد.
ضایعات روزانه یک قاشق برنج برابر با غذای ۵۰۰ هزار نفر است
معاون وزیر جهاد گفت: یکی از افتخارات جمهوری اسلامی بعد از پیروزی انقلاب، تدوین نخستین سند امنیت غذایی است چراکه بعد از گذشت۴۴ سال عرصه کشاورزی وارد ریل درست حرکت شده است که براین اساس سیاست کلان غذایی، کنترل زنجیره تولید از ابتدای کشت تا بازار است.
در حال حاضر نه تنها میزان ضایعات کشاورزی ایران بالاست، بلکه بدلیل فرهنگ نادرست، سرانه مصرف در بسیاری از محصولات همچون روغن و شکر ۱.۵ برابر دیگر کشورهاست.
در این ارتباط غلامرضا نوری وزیر جهاد کشاورزی گفت: بنابر آمار تمامی محصولات تولید شده به دست مردم نمی‌رسد و حدود یک‌سوم محصولات به هدف نهایی یعنی مصرف نائل نمی‌شود. در حالیکه با اخلاق این چالش باید اصلاح شود.
نوری گفت: بررسی الگوی مصرف روغن و شکر نشان می‌دهد که میزان مصرف ۱.۵ برابر سند ملی است که این امر به سبب تامین ارز هزینه سنگینی به دولت وارد می کند و از طرفی هزینه کرد خانوار فشاری بر اقتصاد است که اصلاح فرهنگ مصرف بر پایه اخلاق منجر به استفاده درست از مواد غذایی در کشور می‌شود.
خودکفایی محصولات کشاورزی با صرفه جویی ۱۰ درصدی ضایعات امکان پذیر است
قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: یکی از چالش های کنونی بخش کشاورزی خام خوری و تازه خوری محصولات کشاورزی است و به رغم آنکه دیگر کشورها بدنبال مصرف میوه کنسروی هستند، اما در کشورما بصورت خام خوری مورد استفاده قرار می گیرد چراکه فرهنگ ایرانی بر تازه خوری است.
به گفته او، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی نیازمند ایجاد صنایع تبدیلی و ورود صنایع متناسب است و به رغم آنکه عمده محصولات کشاورزی فساد پذیر هستند، اما با ایجاد صنایع تبدیلی قابلیت ماندگاری محصول طی یک تا ۲ سال وجود دارد.
پیشه ور ادامه داد: با توجه به نبود صنایع تبدیلی مناسب، بخش اعظم محصولات در بازار یا زمان حمل فاسد می شود به طوریکه بنابر گزارش های متعدد ۲۵ تا ۳۰ درصد ضایعات داریم که با کاهش حداقل ۱۰ درصد آن می توان به خودکفایی رسید.
رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: با توجه به نبود حمل و نقل مناسب ریلی، هوایی و دریایی و افزایش ضایعات در بخش کشاورزی فرصت های خوب صادرات را از دست می دهیم، درحالیکه با کاهش ضایعات می توان ارزآوری مناسبی در بخش کشاورزی داشت و از طرفی میزان واردات اقلام اساسی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.
بنابر آمار سالانه با این میزان ضایعات در کشورما غذای ۲۴ میلیون نفر هدر می رود که با اجرای الگوی کشت و نفوذ علم و فناوری به بخش تولید، بهره وری افزایش و دورریز کاهش می یابد.
کاهش ۳۰ درصدی واردات اقلام اساسی در پی اصلاح الگوی مصرف
در ادامه عطااللّه هاشمی عضو شورای هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی گفت: ضایعات بخش کشاورزی اعم از محصولات زراعی و باغی ناشی از عوامل متعدد همچون قطعی برق و اثرگذاری در کیفیت، مشکلات حمل و نقل، ریزش کمباین و فرهنگ مصرف است که متاسفانه منجر به ضایعات ۲۵ تا ۳۰ درصدی محصول از زمان کاشت، داشت و برداشت تا سفره خانوارها شده است.
او با تاکید بر اصلاح الگوی مصرف افزود: بخشی از ضایعات مربوط به زمان کشت و بخش دیگر مربوط به حوزه مصرف است که با اصلاح الگوی مصرف بخش اعظم مشکلات مرتفع می شود. به اعتقاد بنده مهم ترین در زمان مصرف است که با اصلاح آن دیگر شاهد کسری محصول هستیم.
هاشمی ادامه داد: بنابر آمار روزانه بخش اعظم محصول در رستوران و هتل ها و بخش دیگر در مصرف روزمره خانوارها هدر می رود، چنانچه فرهنگ مصرف اصلاح نشود، هرچقدر هم تولید را افزایش دهیم دچار کسری خواهیم بود.
عضو شورای هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی متوسط هدررفت ضایعات را ۳۰ درصد اعلام کرد و افزود: بنابر آمار سالانه ۱۲۵ تا ۱۳۰ میلیون تن محصولات کشاورزی در کشور تولید می شود که با احتساب متوسط هدررفت، سالانه ۴۰ میلیون تن محصولات کشاورزی اعم از زراعی، باغی، شیلات، دام و طیور هدر می رود که رقم کمی نیست که ما از آن غافل هستیم.
او گفت: ضایعات میوه در مرحله داشت و برداشت و کاشت به قدری بالاست که جلوگیری از ضایعات و اصلاح الگوی مصرف بسیاری از مشکلات تامین غذا را مرتفع می‌کند و از طرفی حداقل میزان واردات اقلام اساسی را ۳۰ درصد کاهش می دهد.
بنابر آمار فائو سالانه ۳۰ تا ۳۵ درصد این میزان هدر می رود، درحالیکه اگر میزان ضایعات تک رقمی شود، علاوه بر رشد ۲ برابری صادرات و کاهش واردات در بسیاری از اقلام به خودکفایی می رسیم، حال انتظار می رود با توسعه صنایع تبدیلی و اصلاح الگوی مصرف این امر هر چه سریع تر محقق شود.