وقتی کار ناترازی برق در تابستان داغ ۱۴۰۳ بالا گرفت، قرار شد مجموعه کشاورزی نیز در مدیریت مصرف برق سهم خود را ایفا کند و اینگونه بود که چاه‌های آب کشاورزی برای عبور از ناترازی برق تابستانه در ساعاتی از روز خاموش شدند و شد آنچه نباید می شد، معادله «سال آور بعلاوه باغات زرندیه مساوی با رکوردشکنی تولید» اینبار درست از آب در نیامد، البته تناژ برداشت بیشتر از قبل شد، اما دست ۴۰ درصد پسته‌ها خالی بود یا دهان‌شان به لبخند باز نشد!
محمود بارانی رئیس هیات مدیره تعاونی پسته‌کاران استان مرکزی گفت: شرایط اقلیمی و آب و هوایی مستعد شهرستان زرندیه برای کشت محصول پسته موجب شده است تا همه ساله میزان تولید این محصول در زرندیه افزایش یافته و رکورد تولید شکسته شود، اما امسال برخی مشکلات در فرآیند تولید موجب شد تا زنجیره رکوردهای سالانه پاره شود.
تناژ برداشت بالا رفت، اما اینبار پوکی پسته رکورد زد
وی با بیان اینکه کار برداشت پسته در شهرستان زرندیه امسال از ۲۵ شهریورماه آغاز شد و تا روزهای نخست آبانماه ادامه داشت، گفت: امسال میزان برداشت محصول حدود ۳۰ درصد از نظر تناژ افزایش داشت، اما به دلیل قطعی برق و عدم آبیاری مناسب در فصل تابستان که ناشی از خاموشی‌های مکرر روزانه بود، میزان پوکی پسته از حد نرمال تجاوز کرد و در نتیجه نسبت به سال قبل افزایش عملکرد در تولید حاصل نشد.
وی با بیان اینکه امسال، سال "آوری" پسته زرندیه است، ولی میزان تولید و خروجی محصول با سال نیاور تفاوتی نداشت، در توضیح علت افزایش پوکی و دهان بسته بودن پسته گفت: قطعی روزانه برق در مناطق پسته‌خیز کشور موجب خاموشی چاه‌های آب شده و فرآیند آبیاری باغات را مختل کرد و همین امر عاملی شد تا محصول پسته در مقطعی که باید آبیاری شود نتواند آب مورد نیاز خود را جذب کند و بخشی از محصول پوک شد. در تمامی روزهای تابستان، روزانه پنج ساعت قطعی برق وجود داشت و به دلیل گرمای بیش از حد امسال، خسارت قابل توجهی به باغات وارد شد.
وی با اشاره به اینکه در شرایط عادی، میزان پوکی مجاز پسته بین سه الی پنج درصد است، گفت: افزایش میزان پوکی به میزان ۳۰ الی ۴۰ درصد نگران‌کننده بوده و خسارت زیادی را به تولیدکنندگان این محصول استراتژیک وارد کرده است.
هزینه آبیاری پسته در منطقه سلطان احمدلو بالا رفت
وی به قطعی آب شرب در منطقه سلطان احمدلو به عنوان قطب تولید پسته زرندیه نیز اشاره کرد و گفت: قطعی آب موجب شد که تامین آن از طریق تانکر انجام شود و باغداران هزینه زیادی را برای خرید آب به صورت سیار پرداخت کردند. قطعی همزمان آب و برق، امسال روزهای سختی را به پسته‌کاران تحمیل کرد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی زرندیه همچنین گفت: در زمان برداشت چند روزی بارندگی پراکنده و سرما در منطقه سلطان احمدلو رخ داد که زمان برداشت را طولانی کرد، اما خوشبختانه از این نظر خسارتی متوجه باغات نشد.
خسارت قطعی برق در کنار مشکل کم‌آبی، فقط گریبانگیر پسته‌کاران زرندیه نیست و عموم کشاورزانی که آبیاری را از طریق چاه‌های آب انجام می‌دهند با مشکل مواجه کرده است. براساس اعلام توزیع برق استان، ۵۸۴۷ حلقه چاه کشاورزی برق‌دار در استان مرکزی وجود دارد و بر این اساس ادامه تنش‌های برقی می‌تواند خسارات را جبران‌ناپذیر کند.
قطعی برق و کاهش ۲۰ درصدی تولیدات کشاورزی ساوه
معاون فنی و اجرایی جهاد کشاورزی ساوه پیش از این به ایسنا گفته بود: قطعی روزانه برق موجب از دست رفتن ۲۰ درصد از منابع آبی در اختیار کشاورزان و البته کاهش ۲۰ درصدی میزان تولیدات کشاورزی شهرستان شد.
محمودرضا خلیلی اظهار کرد: براساس دستورالعمل‌های صادره به منظور مدیریت مصرف برق در فصل تابستان روزانه پنج ساعت برق چاه‌های آب کشاورزی برای عبور از ناترازی قطع می‌شد که این میزان خاموشی روزانه مشکلاتی را برای کشاورزان به ویژه در چاه‌هایی که خرده مالکی یا مشاعی بودند، ایجاد کرد.
هرچند به گفته وی، با پیگیری‌های صورت گرفته، مدت زمان قطعی برق چاه‌های کشاورزی برای خرده مالکین از پنج ساعت به سه ساعت کاهش یافت تا مشکل توزیع آب با شرایط موجود به حداقل برسد، ولی از دست رفتن ۲۰ درصد ظرفیت تولید برای کشاورزان و باغداران عدد بزرگ و درصد بالایی است.
وی همچنین گفت: قطعی برق منجر به تشدید تنش آبی به ویژه در تولید کمی و کیفی محصولی نظیر انار به عنوان محصول شاخص شهرستان ساوه می‌شود.
خلیلی با اشاره به اینکه قطعی روزانه برق با روندی که در تابستان اعمال شد موجب شد که به چاه‌ها، تاسیسات و منصوبات چاه‌های فعال و مورد استفاده کشاورزان خسارت وارد شود، گفت: اختلال در روند انتقال و پمپاژ آب از منابع زیرزمینی متاثر از قطعی روزانه برق، موجب بروز خسارت به تاسیسات و منصوبات چاه‌ها شده و کشاورزان ناگزیر به تعمیر و تجهیز مجدد تاسیسات انتقال آب از چاه‌ها شدند و از این حیث نیز متحمل هزینه‌های مالی شدند.
این مقام مسئول در جهاد کشاورزی ساوه در ادامه گفت: کشاورزان برای مدیریت ناترازی برق، درخواست قطعی متمرکز برق در یک شبانه روز و در دوره آبیاری هشت تا ۱۰ روزه را داشتند تا خسارت وارده کمتر شود چرا که قطعی مکرر روزانه، آسیب جدی به محصول وارد می‌کند.
مروری بر آنچه در سطح کشور رخ داده نشان می‌دهد که با توجه به ناترازی آب و برق و تنش‌هایی که در این حوزه به بخش تولید کشاورزی وارد می‌شود، نیازمند چاره‌اندیشی سریع و کارآمد هستیم تا هم چالش ناترازی آب و برق در تمامی بخش‌ها بویژه کشاورزی کاهش یابد و هم منابع آبی گرانقدری که در دوران بحران کم‌آبی در مزارع و باغات مصرف می‌شوند، در نهایت به محصول کیفی تبدیل شده و فدای ناترازی برق نشوند.
برق خورشیدی، تنها راه چاره برای کشاورزی
علی صفری، مدیرکل جهاد کشاورزی استان مرکزی معتقد است که تنها چاره رفع ناترازی برق در حوزه کشاورزی این است که به سمت گسترش و احداث مزارع خورشیدی حرکت کنیم.
وی ۲۹ شهریور امسال در نشست آموزشی ترویجی احداث مزارع خورشیدی با حضور کشاورزان پیشرو استان مرکزی اظهار کرد: ما چند سالی است بحث ناترازی برق را در استان و کشور داریم که مشکلاتی برای صنعت و کشاورزی به وجود آورده است.
وی با بیان اینکه تا چند سال آینده ناترازی برق برطرف نخواهد شد و تنها چاره، گسترش و احداث مزارع خورشیدی است، افزود: چند استان این کار را شروع کرده‌اند و ما نیز باید این کار را انجام دهیم چراکه هیچ راهی جز این نداریم. در این رابطه با همکاری بانک کشاورزی، تسهیلاتی از این بانک در این خصوص جذب کردیم.
به گفته وی، قرار است در بخش کشاورزی شهرستان های اراک، کمیجان و خنداب مزارع خورشیدی به صورت پایلوت گسترش یابند.
شکی نیست که آنچه کشاورزی ایران به آن نیازمند است مدیریت کارآمد آب و برق برای به چالش کشیده نشدن تولید است، نیازی که باید با رویکردهای آینده نگرانه، از چندین سال پیش پاسخ گفته می شد تا امروز به وضعیت موجود دچار نشویم. امروز چاره اندیشی سریع، قاطع و کارآمد در این خصوص ضرورت پیدا کرده است بویژه اینکه کشاورزی پایه اصلی امنیت غذایی و پاشنه آشیل امنیت همه جانبه است.