۱. مفهوم قوای اقتصادی
قوای اقتصادی به معنای توانمند کردن ساختارهای اقتصادی به نحوی است که نیازهای جامعه به شکل مستقل و پایدار تأمین گردد. این مفهوم شامل توسعه و بهبود همه‌جانبه صنایع، کشاورزی، فناوری و زیرساخت‌های اقتصادی است. با ارتقای قوای اقتصادی، نه تنها تولید و ثروت‌آفرینی در جامعه افزایش می‌یابد، بلکه این فرایند به تقویت انسجام اجتماعی و افزایش رفاه عمومی نیز کمک می‌کند.
۲. آماده‌سازی و تقویت اقتصادی
در قرآن کریم، خصوصاً در آیه 60 سوره انفال، بر اهمیت آمادگی اقتصادی برای مقابله با تهدیدها تاکید شده است. آماده‌سازی اقتصادی به معنای توانایی جامعه در تولید کالا و خدمات اساسی و حفظ تعاملات اقتصادی سالم است. این آمادگی نه تنها نیازهای ضروری جامعه را تامین می‌کند، بلکه در مقابل بحران‌ها و فشارهای اقتصادی خارجی جامعه را مقاوم می‌سازد.
۳. ارتباط میان اقتصاد و امنیت
قرآن به وضوح رابطه مستقیم بین اقتصاد قوی و امنیت جامعه را بیان می‌کند. امنیت اقتصادی موجب آرامش و اعتماد عمومی می‌شود و توانایی جامعه را برای دفاع از خود در برابر آسیب‌های خارجی و داخلی افزایش می‌دهد. با ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی پایدار، جامعه می‌تواند از همه‌گیری‌های اجتماعی و نوسانات اقتصادی که ممکن است ثبات و امنیت آن را تهدید کنند، پیشگیری کند.
۴. توسعه فناوری و نوآوری
یکی دیگر از مولفه‌های مهم در تقویت قوای اقتصادی، توجه به توسعه فناوری و نوآوری است. مسلمانان با تمرکز بر ارتقاء فناوری و استفاده از دانش‌های نوین، قادر خواهند بود در عرصه جهانی رقابت کرده و به استقلال اقتصادی دست یابند. این امر باعث می‌شود تا ضمن افزایش کارآیی اقتصادی، نیاز به وابستگی خارجی کاهش یابد و توانمندی‌های داخلی تقویت شود.
این بخش‌های مختلف از تلاش‌های اقتصادی نه تنها موجب ثروت‌آفرینی می‌شوند بلکه به ایجاد جامعه‌ای باثبات و امن کمک می‌نمایند که قادر است به اهداف اجتماعی و انسانی خود دست یابد.
در قرآن کریم، موارد متعددی بر اهمیت توسعه قوای اقتصادی و نقش آن در امنیت و استقلال جوامع اسلامی تاکید شده است. یکی از آیات کلیدی در این زمینه، آیه 60 از سوره انفال است که در زیر به تعدادی از آیات اشاره می شود:
آمادگی و تقویت اقتصادی و نظامی
آیه 60، سوره انفال:
وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ
ترجمه: “و برای [مقابله با] آن‌ها هر چه می‌توانید از نیرو و از اسبان بسته [به میدان] آماده سازید، تا بدان وسیله دشمن خدا و دشمن خودتان را بترسانید…”
در این آیه، خداوند به مسلمانان دستور می‌دهد که آمادگی خود را از لحاظ نیرو و تجهیزات اقتصادی و نظامی افزایش دهند. این امر نشان‌دهنده اهمیت برنامه‌ریزی و توسعه توانمندی‌های اقتصادی به منظور ایجاد امنیت و پیشگیری از تهدیدات است.
تأکید بر استفاده از نعمت‌ها
آیه 7، سوره ابراهیم:
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ ۖ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ ﴿٧﴾
ترجمه: “و [به یاد آورید] هنگامی که پروردگارتان اعلام کرد: اگر شکرگزاری کنید [نعمت خود را] بر شما می‌افزایم، و اگر ناسپاسی کنید، قطعاً عذاب من شدید است.”
این آیه نیز بر ضرورت بهره‌برداری صحیح و شکرگزاری از نعمت‌های خداوند تاکید دارد که می‌تواند به توسعه و تقویت اقتصادی جامعه کمک کند.
استفاده بهینه از منابع طبیعی
آیه 31، سوره اعراف:
یَا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ ﴿٣١﴾
ترجمه: “ای فرزندان آدم! زیورهای خود را نزد هر مسجدی برگیرید، و بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید، زیرا بی‌تردید او اسرافکاران را دوست نمی‌دارد.”
این آیه به استفاده بهینه از منابع اشاره دارد و از اسراف منع می‌کند که یکی از مبانی توسعه و پایداری اقتصادی محسوب می‌شود.
این نمونه‌ها نشان می‌دهند که چگونه قرآن به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر اهمیت تقویت اقتصادی و بهره‌وری از منابع تاکید می‌کند تا جوامع اسلامی به استقلال و امنیت بیشتری دست یابند.
علی اکبر علیان نژادی
کانون تخصصی قرآن خدمت رضوی منطقه چهار تهران
