با توجه به اهمیت نقش تخم مرغ در تامین پروتئین مورد نیاز بدن، این ماده غذایی جایگاه مناسبی در سبد غذایی مردم یافته است. از این رو مجامع جهانی دومین جمعه اکتبر هر سال را به عنوان روز جهانی تخم مرغ نامگذاری کردند اما دولت ها آزادند تا یکی از روزهای این دو هفته را با عنوان روز جهانی تخم مرغ در کشورهایشان جشن بگیرند. ایران نیز روز 9 اکتبر (17 شهریور) را به دلیل نزدیکی به روز جهانی کودک که هر ساله در هشتم اکتبر گرامی داشته می شود، به عنوان روز جهانی تخم مرغ جشن می گیرد. این انتخاب از آن روست که برنامه های ترویجی مختلفی برای توسعه مصرف تخم مرغ بین کودکان در دستور کار ستاد ترویج تخم مرغ که متشکل از دستگاه های مختلف دولتی و بخش خصوصی است، قرار دارد.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان با وارد کردن تخم مرغ به سبد غذایی خانوار مشکلاتی نظیر کندی ذهن، کوتاه قدی و صفاتی از این دست را در جوامع خود اصلاح کرده و شاخص های مرتبط را به استانداردهای جهانی نزدیک کرده اند. به گفته سید فرزاد طلاکش، دبیر ستاد کشوری ترویج تخم مرغ، پتانسیل تولید ماهانه 900 هزار تن تخم مرغ در کشور وجود دارد اما به دلیل اینکه سرانه مصرف ایران در سال جاری به 180 عدد تخم مرغ در سال رسیده و این رقم هنوز با میانگین استانداردهای جهانی فاصله دارد، متولیان تولید این دغدغه را دارد که اگر از تمام ظرفیت واحدهای مرغ تخم گذار استفاده شود، عرضه بیش از حد محصول، بازار این ماده پروتئینی را با اختلال مواجه کند.
در حال حاضر ایران سالانه 63 میلیون تن تخم مرغ تولید می کند که این میزان فقط در 70 درصد ظرفیت مرغداری های تخم گذار کشور را شامل می شود. اما باز هم با مازاد محصول مواجهیم و در تابستان سال جاری، بخشی از محصول به دلیل آماده نبودن زیرساخت هایی نظیر پاستوریزه کردن تخم مرغ های مازاد و یا مشوق های صادراتی مناسب امحا شد. بسیاری از کشورهای همسایه ایران برای حفظ بازارهای صادراتی خود، مشوق هایی را برای تولیدکنندگان در نظر می گیرند. اما نام تخم مرغ از لیست مشوق های صادراتی ایران خط خورده است. هیچ مشوقی برای تولیدکنندگان این بخش وجود ندارد، بنابراین صادرکننده جرات پذیرش ریسک و یافتن بازارهای هدف مناسب برای تخم مرغ ایران را نداشته و به این وادی ورود پیدا نمی کند.
طلاکش معتقد است کشورهای حاشیه خلیج فارس بازار مناسبی برای تخم مرغ های تولید ایران هستند اما به دلیل عدم توان صادرکنندگان برای پرداخت تضمین در راستای پایداری صادرات، این بازار از دسترس محصولات ایرانی خارج شده است.
وی می گوید: یکی از مهمترین معضلات برای توقف صادرات تخم مرغ ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس آن است که سیستم حمل و نقلی مطمئنی برای محصول تولیدی وجود ندارد و محموله های تخم مرغ فقط بخشی از یک کشتی باری را به خود اختصاص می دهند، بنابراین برای شرکت های حمل و نقلی مقرون به صرفه نیست که به طور مداوم کشتی های خود را فقط برای بار تخم مرغ به کشورهای حاشیه خلیج فارس اعزام کنند.
از سوی دیگر نبود مشوق های صادراتی امکان رقابت محصول ایرانی را در مقایسه با کشورهای همسایه به حداقل رسانده است. اگرچه قیمت تمام شده تولید تخم مرغ در ترکیه و ایران مشابه است، اما به دلیل اینکه همسایگان مبالغ ثابتی را برای عنوان کمک به تولیدات صادراتی خود اختصاص می دهند، برای تولیدکنندگان ترک ادامه روند تولید و حضور در بازارهای صادراتی اقتصادی است. اما در مورد کالاهای ایرانی فقط قیمت های جهانی است که امکان حضور یا عدم حضور آنها را در بازار رقم می زند.
عدم ثبات در تولید تخم مرغ و نیاز به کسب مجوزهایی که مشروط به تامین نیازهای داخلی هستند نیز عامل دیگری است که انگیزه صادرکنندگان برای صادرات تخم مرغ را به حداقل می رساند. سال گذشته بود که شیوع بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در چهار قطب تولید تخم مرغ کشور یعنی استان های تهران، البرز، قم و قزوین تولید داخل را با مشکل مواجه کرد و حتی مجبور شدیم برای تامین نیازها، اقدام به واردات کنیم. نوسانات قیمت نهاده ها و چالش های موجود در واردات نهاده های مورد نیاز صنعت طیور نیز حجم تولید تخم مرغ را با تغییراتی روبرو می کند. این روند امکان برنامه ریزی دقیق را از صادرکنندگان سلب خواهد کرد. به دلیل نبود ثبات در این بخش، علیرغم پتانسیل های مناسب کشور در ایجاد زیر ساخت های تولید تخم مرغ، هنوز ایران به جایگاه واقعی خود در بازارهای منطقه دست نیافته است.
تهیه و تنظیم: لیلا مرگن