صادرات به این معناست که ما کالا، محصول یا خدماتی را برای فروش و عرضه در بازارهای جهانی و برای خارج کشور آماده کنیم که به این نوع تولید، تولید صادرات‌محور گفته می‌شود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بخش تولید و به تبع نوع و کیفیت محصولات، مهمترین عامل دستیابی به صادرات خوب و قابل قبول در عرصه خارج از کشور است.
در این جا این سوال مطرح می‌شود که آیا در کشور ما و به‌ویژه استان‌های دارای قابلیت‌های صادرات، زیرساخت‌های لازم برای بخش تولید و تولید صادرات محور فراهم است و در نهایت صادرکنندگان و بازرگانان در روند صادرات با چه مشکلات و تنگناهایی روبه رو هستند؟
برای اطلاع از بایدها و نبایدهای بخش صادرات خوزستان که یکی از استان‌های دارای پتانسیل‌های بسیار برای صادرات است، به سراغ برخی از دست‌اندرکاران این بخش اقصادی رفته که در ادامه گزارش به آن اشاره می‌کنیم.
خوزستان از استان‌های صادرات‌گرا
بیش از 150 صادرکننده در استان خوزستان فعالیت می‌کنند. عمده‌ترین محصولات صادراتی استان شامل مصالح ساختمانی، سبزی، میوه و تره‌بار، آبزیان، مواد پتروشیمی، فلزات و صنایع‌دستی است. در حال حاضر بخش عمده‌ای از محصولات استان به کشور عراق و دیگر کشورها از جمله هند، کره، چین، ژاپن، کویت، ترکیه و قطر صادر می‌شود.
سال‌گذشته بیش از 11 میلیون تن کالا به ارزش پنج میلیارد و 561 میلیون دلار از خوزستان به خارج از کشور صادر شد.که نسبت به سال 89 از نظر ارزشی 13 درصد رشد داشته است.
بنا به گفته مسولان سازمان صنعت، معدن و تجارت خوزستان، ظرفیت صادراتی استان بیش از این‌ها است و امکان افزایش صادرات بیشتر از میزان فعلی وجود دارد.
یونس حسین‌نژادیان، معاون توسعه تجارت خارجی سازمان صنعت و تجارت خوزستان در این خصوص اظهارکرد: به دنبال ارایه برنامه‌های جدید و راهکارهایی برای افزایش حجم صادرات در استان هستیم و امیدواریم در آینده با دور زدن تحریم‌ها و همکاری صادرکنندگان به صادرات بالایی از مبدا خوزستان دست پیدا کنیم.
کیفیت مهمترین اصل صادرات
کیفیت مهمترین اصل کالای صادراتی است. کالای با کیفیت می‌تواند در مدت کوتاهی در بازارهای جهانی مطرح شود و مشتریان خوبی را به دست آورد. از رضا دهدشتی‌زاده، مدیرکل استاندارد خوزستان در خصوص ملاک‌های کالاهای صادراتی در استان پرسیدیم که گفت: زمانی صادرات رخ می‌دهد که یک کشور خارجی نسبت به کالایی به ما اعلام نیاز کند و از سوی دیگر باید قیمت تمام شده تولید کاهش یابد؛ در چنین شرایطی ما می‌توانیم یک کالا را با قیمت مناسبی صادر کنیم.
وی افزود: قبل از اقدام به صادرات باید نیازسنجی کرد؛ به این معنا که در بعضی از کالاها نیاز به صادرات وجود دارد اما در برخی دیگر چنین نیازی وجود ندارد. یکسری از کالاها قیمت داخلی بالایی دارند و می‌توان آن‌ها را در کشور خودمان به فروش برسانیم و ضرورتی ندارد این کالاها را با قیمت ارزان‌تر به کشور خارجی صادر کرد.
دهدشتی‌زاده با تاکید بر این‌که کیفیت مهمترین اصل در صادرات است، خاطر‌نشان‌کرد: برای دستیابی به صادرات موفق باید بازاریابی علمی درخصوص کالاهای صادراتی انجام داد. نیازهای بازارهای هدف بررسی و سنجیده شود و از ذائقه و سلیقه مصرف‌کنندگان خارجی اطلاع پیدا کنیم. بازاریابی علمی به معنای اطلاع از نیاز و ذائقه مشتری است.
این مقام مسول معتقدر است: کالاهای صادراتی باید با بازارها و سلایق روز جهانی متناسب باشد و حتی برخی مواقع لازم است برای جذب بازار و مشتریان نام‌های تجاری و برند کالاهای صادراتی را متناسب با فرهنگ و زبان کشورهای مقصد انتخاب کرد.
وی انجام بازاریابی علمی و نه سنتی را مهمترین نیاز صادرات در استان دانست و این‌که تولید باید صادرات‌محور باشد؛ یعنی تولیدی که با توجه به نیاز کشورهای خارجی از کیفیت قابل قبولی نیز برخوردار باشد.
رونق فعالیت‌های اقتصادی در گروی وجود ارتباطات سیاسی
حال مشکلات صادرات را از زبان یک صادرکننده خرما بشنویم. سیامک شهریاری عدم همکاری شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی را یکی از مشکلات فعلی صادرکنندگان دانست و به خبرنگار ایسنا گفت: بخش عمده‌ای از این شرکت‌ها به دلیل تحریم یا شرایط دیگر کشور را ترک کرده‌اند. پیش از این، این شرکت‌ها کشتی و کانتینر را در اختیار صادرکنندگان قرار می‌دادند، اما هم‌اکنون صادرکنندگان مجبور هستند بار را از طریق دیگر کشورها به کشور مقصد صادر کنند.
وی درباره مشکلات داخلی افزود: تبادلات ارزی و ورود ارز حاصل از صادرات به کشور برای صادرکنندگان غیرممکن شده و آن‌ها باید ارز را در قالب حواله‌جات جابه‌جا کنند. از مسولان کشور می‌خواهیم برای تسهیل در امور صادرات و فعالیت‌های تجاری ارتباط خود را با برخی کشورها به‌ویژه کشورهایی که با آن‌ها تبادلات اقتصادی داریم، اصلاح کنند.
شهریاری لازمه برقراری ارتباط اقتصادی با کشورها را وجود ارتباط سیاسی معقول با آن کشورها دانست و ادامه‌داد: وقتی ارتباط سیاسی با کشوری قطع و سفیر آن از کشور خارج می‌شود، دیگر نمی‌توان با آن کشور ارتباط برقرار کرد.
این صادرکننده درباره کیفیت صادرات و فروش محصولات به صورت خام اظهارکرد: محصولات صادراتی ما از لحاظ کیفی مشکلی ندارند و این‌که کالا را به صورت خام یا شکل دیگری عرضه کنیم، بستگی به نظر مشتریان دارد؛ وقتی کشوری کالایی را به صورت انبوه و در حجم زیادی از ما می‌خواهد باید به صورت خام کالا را ارسال کرد و ما به دلیل نیاز و سلیقه کشور مقصد برخی از کالاها را به صورت خام عرضه می‌کنیم.
قطع خام‌فروشی از ملزومات صادرات
سیدمرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با دیدگاهی متفاوت در خصوص نحوه عرضه محصولات صادراتی، گفت: ما باید محصولات حاصل از فکر و ذهن خود را صادر کنیم. به عنوان مثال خام‌فروشی همواره یکی از انتقاداتی بود که بر صنعت نفت وارد می‌شد. با وجود این‌که صادرات غیرنفتی ما به حدود 50 میلیارد دلار رسیده اما بخش وسیعی از آن به صورت خام ارسال می‌شود. برای رسیدن به صادرات ایده‌آل باید خام‌فروشی متوقف و یا حتی از بین برود.
وی افزود: صادرات به این معنا نیست که ما کالایی را از طبیعت جدا کرده و بدون تغییر آن را صادر کنیم. موقعی باید به صادرات خود ببالیم که کالای ساخته شده تولیدکنندگان داخلی را صادر کرده باشیم؛ از سوی دیگر لازم است فرآیند تولید برخی از کالاها در داخل کشور نه در دیگر کشورها انجام شود.
افقه با بیان این‌که در صادرات کالاهای خام پیشتاز هستیم، اظهار کرد: خودداری از خام‌فروشی موجب می‌شود ما از ارزش‌افزوده کالای مورد نظر در کشور بهره‌مند شویم و اشتغال در کشور به‌وجود آید در حالی که با خام‌فروشی زنجیره تولید کالا در داخل کشور قطع و برای خارجی‌ها اشتغال ایجاد می‌کنیم.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه به دلیل ارزان بودن کالاهای خام، ارزش صادرات ما سال به سال به صورت نسبی کاهش می‌یابد و لازم است کالاهای نهایی، محصولات فکری و ساخت داخل را عرضه کرد.
در مجموع برای رونق اقتصادی و توسعه صادرات در کشور باید کالای صادراتی ما در بازارهای جهانی جایگاه خوبی را برای خود کسب و کالای با کیفیت و ارزان‌تر از دیگر کشورها را عرضه کرد.
همچنین در ادامه داغر سواری، رییس اتاق تعاون خوزستان نیز با اشاره به نقش 25 درصدی تعاونی‌ها در صادرات استان، از مسولان خواست مشوق‌های صادراتی صادرکنندگان به‌موقع پرداخت شود.
لزوم تسهیل در روند اداری صادرات یک کالا
تامین ناوگان حمل و نقل و زیرساخت‌های صادرات
در ادامه عبدالرحمن سلیمانی، رییس اتاق بازرگانی اهواز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، درباره تولید صادرات‌گرا گفت: وقتی می‌گوییم تولید باید صادرات محور باشد 2 ملاک قیمت و کیفیت و کسب بازارهای جدید مدنظر قرار می‌گیرد. برای تحقق این نوع تولید باید به بخش تولید به عنوان بخشی اساسی توجه کرد، به این معنا که باید تمام موانع این بخش برداشته شود، زیرا تولید از مهمترین زیرساخت‌های صادرات است.
وی در ادامه تامین زیرساخت‌ها به‌ویژه حمل و نقل را یکی از ملزومات محصولات صادراتی برشمرد و افزود: مثلا ما در حمل موتد غذایی یخچالی با مشکل ناوگان روبه‌رو هستیم. شبکه و ناوگان حمل و نقل مورد نیاز برای صادرات باید فراهم شود. به عنوان مثال در استان گل تولید می‌کنیم و آن را نمی‌توان با کامیون صادر کرد و حتما نیاز به ناوگان هوایی است که این امکان در خوزستان وجود ندارد.
این مقام مسوول سهل و روان نبودن روند اداری برای صادرات یک کالا و عدم ثبات قوانین و سیاست‌گذاری‌های صادراتی را از دیگر چالش‌های صادرات در کشور عنوان کرد.
می‌دانیم با رونق صادرات، انگیزه برای افزایش تولید بیشتر می‌شود و اشتغالزایی و کاهش واردات از دیگر مزیت‌های این فعالیت اقتصادی به شمار می‌آید.
صادرات به عنوان اصل مهم در توسعه اقتصادی و ابزار اصلی ارزآوری و رونق تجارت باید بیش از این‌ها مورد توجه فرار گیرد؛ در غیر اینژ صورت برگزاری همایش‌های آن‌چنانی در روز ملی صادرات و تجلیل از چند صادرکننده نمونه و در آخر شنیدن درددل و نگرانی‌های صادرکنندگان به‌تنهایی مشکل این بخش اقتصادی را حل نمی‌کند و لازم است با ارایه راهکارهای منطقی و برنامه‌ریزی دقیق، عمل به وعده‌ها و از همه مهم‌تر ثبات در قوانین، برای ارتقا و توسعه صادرات تلاش کرد.
باشگاه خبرنگاران