بحران
استقبال»؛ فرقی نمی‌کرد شهروند بالای شهر تهران باشید یا
ساکنان کوچک‌ترین شهر بوشهر؛ همین که خبر رسید در آستانه سال نو قرار است 10 کیلو
برنج و شش کیلو مرغ و تخم مرغ و به اندازه مصرف کمتر از یک هفته پنیر و شاید برای یک
ماه روغن مایع توزیع شود، صف‌ها بسته شد جلوی هر فروشگاهی که سال‌ها بود رونقش را از
دست داده بود؛ به قول علی مطهری، اگر بگویند جاروی رایگان هم توزیع می‌شود، مردم صف
می‌کشند، چه برسد به خوارباری که هر روز گران‌تر از دیروز می‌شود.
به
قول مدافعان، سبد حمایت تدبیر و امید از بد حادثه تصادف کرد
با توده سرد جو؛ بهانه شد دست خیلی‌ها، از شبکه اجتماعی که اولین راویان صف و برف و
سبد شدند تا فردایش که شد عکس یک بسیاری از روزنامه‌ها؛ همه شاکی؛ چه گروهی که می‌گفتند
به کرامت انسانی با برنج هندی توهین شده، تا مخالفانی که مدعی بودند پس‌رفت شده و روحانی
توضیح دهد چرا کوپن دهه60 و رگه‌های اقتصاد چپ‌منشانه در دولتش دیده می‌شود.
راضی
شاید همان مردمی بودند که وقتی نوبت‌شان می‌رسید سبد را می‌گرفتند و در راه خانه به
روایت‌هایی گوش می‌دادند که شنیده بودند در صف: «شانس آوردیم، فلانی با حقوق زیر500
تومان، یا فلانی که بیکار است شوهرش، سبد بهش تعلق نگرفته.»
"بحران اعتراض"؛ هر هروند، یک
موبایل، یک کد ملی که ارسال می‌شد به ۵۰۰۰۴۹۹ و جواب می‌گرفت «شهروند گرامی شما مشمول
سبد کالا قرار نگرفتید.» جرقه آغاز اعتراض‌هایی از جنس دوم؛ از پست‌های فیس‌بوکی که
تا فکاهی شدن هم پیش رفت. میلیاردر محله و مدیر میلیونی اداره‌مان سبد کالا گرفت و
فقیر کوچه و نگهبان اداره بی‌نصیب ماند؛ صداهایی که شاید تصورش نمی‌رفت به همان سرعت
از تریبون‌های مجلس هم به گوش برسد. نمایندگانی که تماس‌های مردم حوزه انتخابیه‌شان
سریع، به روشن شدن میکروفن‌های اعتراض‌شان منتهی شد: «کارمند دولت سوگلی است اما کارگر
بیچاره شهرستان دور خیر؟»
مجلس
جا نماند از این اعتراض‌ها؛ برخی نهیب زدند که کرامت انسانی
در هل دادن‌های صف‌های یخ‌زده از برف، گل‌مال شده و برخی گفتند اصلاً توضیح دهید پول
این سبدهای 81 هزارتومانی را از کجا آورده‌اید؟ 750 میلیون تومان برای دادن سبد به
9 میلیون خانوار ایرانی؛ پولش مبادا از پول نفت برداشت شده باشد. همان کاری که احمدی‌نژاد،
استاد اجرایش بود. جمع اضداد شد تدبیر دولت روحانی برای کمک غیرنقدی به مردم؛
نخبگانی که کلاً با هر نوع سیاست توزیعی کوپنی مخالفند و معتقد که باید بنیان‌های اقتصادی
را بازسازی کرد و این سبدها گداپروری است، تا گروهی که می‌گفتند پوپولیستی بودن سیاست
وقتی شکم‌ها گرسنه‌اند، اهمیت ندارد و توزیع سبد بیش از آنکه نیتش شناسایی و کمک به
نیازمندان واقعی باشد، بیشتر یک شوی تبلیغاتی بوده و سهمش رسیده به کارمندان و فرهنگی
و نیروهای مسلح و تنها برای از سر باز کردن، کمیته امداد و بهزیستی هم مشمول شدند.
«بحران
کیفیت»؛ کمی از شوک اولیه که گذشت، نوبت کیفیت رسید. کالاها
که به خانه‌ها رسید، صداهایی شنیده شد که زود از زمزمه به فریاد در صحن مجلس کشیده
شد: «چرا برنج‌ها هندی است و مرغ‌های یخ‌زده خارجی»؛ تا جایی که گفتند وزیر
بازرگانی دولت بی‌کفایت است که نتوانسته از تولید داخل خرید کند و حرمت مردم ایران،
خرید و خوردن برنجی نیست که انگار روی دست دولت مانده؛ برخی گفتند همان برنج‌های آلوده
دولت قبل است که ماند برای دولت بعد؛ بهانه برای استیضاح نعمت‌زاده، وزیر سالخورده‌ای
که از همان ابتدای دولت کمی پای بازرگانی‌اش کوتاه‌تر از پای صنعتی‌اش بود و این لنگیدن
مشخص بود، یک جایی، کار دستش می‌دهد.
به
قول علیپور نماینده «با وجود وعده وزیر
صنعت در رفع این مساله اما باز هم شاهد استفاده از برنج خارجی در سبد کالا هستیم. درصدد
بودیم تا به دلیل استفاده نکردن برنج داخلی در سبد کالا وزیر صنعت را استیضاح کنیم،
اما وی اعلام کرد که تا 48 ساعت آینده این موضوع رفع خواهد شد. اما متاسفانه شب گذشته
اعلام شد که باز هم برنج خارجی در سبد کالای خانوارها وجود دارد که جای تاسف است.»
گرچه زیرپوستی مجلس جواب گرفت که برنج ایرانی گران بوده و بودجه نبوده؛ جوابی
محترمانه‌تر هم این شد که برنج ایرانی انواع و اقسام داشت و اگر طارم هاشمی هم می‌دادیم
نمی‌توانستیم تمام برنج توزیعی را یک کیفیت کنیم و باز اعتراض می‌شد تنها برنج هندی
بود که یک نوعش در این حجم قابل تهیه بود. به هر حال، کار اعتراض که بالا گرفت و رسید
به فیلم‌های در رسانه‌های غربی، قرار شد مجلس حرفش را جمع کند و به نمایندگی از ملت
لیست کند و به دولت، ضعف‌های توزیع سبد کالا بین شهروندان را تحویل دهد. مجلس طی مذاکره
از دولت خواست چهار ایراد در نحوه تخصیص و توزیع سبد کالا را رفع کند که به
دنبال آن دولت هم قول بازنگری و اصلاح داد. نخست اینکه از دولت پرسیده شد چرا از طریق
سبد کالا برنج ایرانی توزیع نمی‌شود و برنج آن هندی است؟ همچنین به دولت گفته شد به‌جای
توزیع سبد کالا به مردم کارت‌هایی داده شود تا هر وقت که می‌خواستند با آن کارت اقدام
به تهیه سبد کالایی کنند. مجلس از دولت خواست اطلاع‌رسانی در خصوص نحوه تخصیص سبد کالا
را سترش دهد و به مردم اطلاع دهند که چرا این سبد مشمول عده‌ای شده و عده‌ای از آن
بی‌بهره‌اند؛ و در نهایت باز مجلس از دولت خواست در تعداد فروشگاه‌های توزیع‌کننده
سبد کالا تجدید‌نظر کند و برای رفاه مردم تعداد این فروشگاه‌ها را افزایش دهد که دولت
در مورد رفع این اشکالات قول بازنگری داد و گف به زودی اصلاحات انجام می‌شود.
آن
دولت که رودرروی مجلس می‌ایستاد و می‌گفت شما نمی‌دانید، مردم
راضی‌اند و گروهی در استخرهایشان می‌خواهند هر خدمتی که دولت انجام می‌دهد را سیاه‌نمایی
کنند، رفته است. شاید مجلس هم باور نداشت، رئیس‌جمهوری که پشت به انتقادها، می‌گوید
دولت تصمیم می‌گیرد و حوزه اختیارش است و هر نقدی، دخالت در کار قوه دیگر است، رفته؛
علی ربیعی وزیر کار دولت روحانی می‌گوید چهار شب است نخوابیده و از طرف رئیس‌جمهور
مامور شده تا امور را سریعاً اصلاح کند و معایب را رفع سازد؛ سخنگوی دولت خبر داد که
برای دولت قابل قبول نیست در روند توسعه، عده‌ای زیر چرخ‌های توسعه آسیب ببینند. این
توزیع سبد کالا در راستای حمایت از امنیت غذایی مردم صورت گرفته؛ نواقصی داشته اما
توجه به سفره خانواده‌های کم‌درآمد یک سیاست دائمی و مستمر است و توزیع سبد کالا قطع
نمی‌شود؛ گرچه روش‌های توزیع آن را اصلاح خواهند کرد. وعده داد که دولت بررسی می‌کند
تا در جریان توزیع سبد کالا، تبعیضی نباشد و با دستور رئیس‌جمهور علی ربیعی وزیر کار
مسوول ساماندهی وضعیت موجود و وحدت مدیریت بین وزارت صنعت و کار شد... علی ربیعی هم
در حالی که چهار انگشتش را به روی خبرنگاران می‌گیرد و می‌گوید چهار شب است برای
رفع نواقص اجرای طرح نخوابیده، از خبرنگارها می‌خواهد به مردم پیغام دهند که عجله
نکنند؛ سبد کالا بدون هیچ محدودیت زمانی به دست‌شان خواهد رسید و در مرحله نخست بیش
از 9 میلیون خانوار سبد کالا می‌گیرند. ربیعی گفت بهتر بود پیش از اجرای طرح اطلاع‌رسانی
لازم به مردم را صورت می‌دادیم و آمادگی‌های لازم برای ایجاد زیرساخت‌های بانکی مورد
نیاز اجرای این طرح بزرگ و گسترده را فراهم می‌کردیم هرچند تهیه و تامین اقلام مورد
نیاز برای توزیع این سبد به زمان زیادی نیاز داشت.
او
گفت دولت برنامه‌اش این است که در مرحله نخست 9 میلیون و 371 هزار و 711 خانوار از
این سبد بهره‌مند شوند که تاکنون یک میلیون نفر این سبد کالایی را دریافت کرده‌اند
و مرحله دوم زمانی آغاز خواهد شد که پنج تا شش میلیون خانوار از ذی‌نفعان مرحله نخست،
سبد کالایی خود را دریافت کنند. باز هم گفت که در برخی از ادارات دولتی تعدادی از کارمندان
سبد کالا را گرفته‌اند ولی اسامی عده‌ای دیگر منظور نشده که در مرحله دوم مشمول طرح
خواهند بود. به کارگرهای معترض هم وعده داد که در مرحله دوم نیز بخش دیگری از کارگران
تامین اجتماعی، مستمری‌بگیران و عده‌ای دیگر از کارمندان مشمول تامین اجتماعی که در
ادارات دولتی شاغل هستند سبد کالا دریافت خواهند کرد. هرچند ربیعی حرف‌های عجیبی هم
زده مانند اینکه گفته دلیل شلوغی صف‌های دریافت سبد کالا حضور تعداد زیادی از افراد
غیرمشمول است
مهدی جاویدپور
سردبیر اقتصادی فودنا