زمانی پاکت‌های کاغذی و سفره‌های نخی و ظروف مسی و رویی و ... نقش اصلی را در زندگی روزمره مردم ایفا می‌کرد، اگر نان می‌خریدیم، آن را به‌اندازه مصرف یک روز یا یک‌وعده تهیه و در سفره‌های قلمکار پارچه‌ای نگهداری می‌کردیم.
میوه‌ها جایش در پاکت‌های کاغذی بود، تنقلات و دیگر خریدهای روزانه‌هم و از همه مهمتر، آش و برنج و خورشت، در هیچ ظرفی جز ظروف فلزی و چینی، به کاممان مزه نمی‌داد، حتی نذرهایمان را در ظروف چینی بین همسایه‌ها قسمت می‌کردیم.
در گذشته نه‌چندان دور، روزهای محرم، تمام کوچه و بازار پر بود از دیگ‌ها و سفره‌های نذری، اما هنوز ظرف‌ها و سفره‌های پلاستیکی و یکبار مصرف، جا باز نکرده بودند و....
این روزها ...... از هر کوچه و محل و مسجدی که بروی غذای نذری به مشام می‌رسد، ظروف یکبار مصرف هم یک پای نذری است، از لیوان‌های چای داغ و شیر داغ گرفته تا کاسه‌های آش و بشقاب‌ها و ظرف‌های مخصوص برنج و خورشت.
و مردم همه مشتاق گرفتن یک لیوان شربت و چای و شیر یا ظرفی غذا، برای تبرک، دلشان می‌گوید این غذا شفا ست و خیلی‌ها اثرش را دیده‌اند.
اگرچه ظروف یک بار مصرف سهولتی برای کارها ایجاد کرد که همگان را از شستن ظرف رهایی بخشید یا وسواسی‌ها را از احتمال استریل نبودن ظرف‌ها راحت کرد، ولی مشکلاتی که ایجاد کرده نیز قابل اغماض نیست.
این روزها در کشور ما مصرف این ظروف به اوج رسیده است و تقریبا همه مردم یک بار هم که شده در این ظروف غذا یا آشامیدنی مصرف کرده‌اند یا خواهند کرد، خصوصا در این ایام.
اما گذشته از کم‌توجهی مردم به لزوم رعایت بهداشت محیط و لزوم توجه به شیوه دور ریختن ظروف و جلوگیری از آلودگی کوچه و خیابان، باید بدانیم ظروف پلاستیکی یکبار مصرف مملو از غذا و آشامیدنی داغ، با بدن انسان چه می‌کند.
یک متخصص بهداشت و ایمنی غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این خصوص در گفت و گو با خبرنگار ایسنا منطقه فارس گفت: ظروف یکبار مصرف از مواد مختلفی ساخته شده و با نام های مختلفی نیز شناخته میشوند. پلی‌استایرن در لیوان‌های آب، کارد، چنگال،قاشق و ظروف غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای مثال در چلوکبابی‌ها ظروفی که به صورت فوم هستند، نوعی پلی‌استایرن هستند که در ساخت آنها از گاز هگزان استفاده می‌شود. این گاز در دمای 160 درجه آزاد می‌شود، دمای غذای داخل ظرف 200 درجه است که گاز همراه با غذا به بدن انسان انتقال می‌یابد. گاز هگزان عوارضی مانند سر درد را به همراه دارد.
دکتر محمد مظلومی، افزود: ظروف پلی استایرنی شفاف برای نوشیدنی‌های سرد ساخته میشوند و ریختن مواد داغ مثل چایی در آنها خطرناک است. مواد غذایی داغ در ظروف یکبار مصرف با رنگ روشن و شیشه‌ای به علت ضعیف بودنشان موجب آزادشدن مواد شیمیایی می‌شود. ضرر ظروف یکبار مصرف پلی‌استایرن در هنگام مصرف مواد نوشیدنی اسیدی و چرب مانند نوشابه و کاکائو، بسیار بیشتر از مصرف چای داغ است.
مظلومی ادامه داد: اصولا ظروف یکبار مصرف برای یک بار استفاده ساخته شده‌اند، زیرا در صورت تکرار شیارهای بسیار کوچکی که قابل رویت هم نیستند، در آنها به وجود می‌آید که علاوه بر مستعد کردن شخص به عفونت‌های دستگاه گوارش به علت آزاد کردن مولکول‌های آلی و صنعتی به داخل آب یا غذا، انسان را در معرض انواع سرطان قرار می‌دهند.
وی گفت: افراد برای گرم کردن غذاها از ظروف پلاستیکی در ماکروویو استفاده نکنند، به خصوص غذاهای حاوی روغن و چربی، چون گرما و پلاستیک و روغن با هم ترکیب شده که نتیجه‌ی آن تولید سم دی‌اکسین است. این سم بسیار سرطان‌زا است. مردم سعی کنند از ظروف چینی و پیرکس استفاده کنند.
این استاد دانشگاه افزود: مونومر آزاد در ظروف یکبار مصرف، نوع PVC، در فرآیند تولید، مقداری مونومر باقی می‌ماند که با غذا وارد بدن و به مرور زمان تجمع و از حد تراکم مجاز برای انسان فراتر می‌رود. همچنین غذا نباید بیشتر از دو ساعت در این ظروف باقی بماند. اگر قرار است غذاهای طبخ شده پس از دو ساعت ماندگاری در این گونه ظروف مصرف شوند، باید غذا در شرایط مطلوب یعنی زیر دمای 14 درجه یا بالای 60 درجه نگه داشته شود. بهتر است این مواد غذایی را روی شعله ملایم گاز قرار داد تا از آلودگی ثانوی جلوگیری شود.
مظلومی بیان کرد: اغلب مردم از این خطرات و موارد استفاده هر کدام از این ظرف‌ها بی‌اطلاع هستند و لازم است اطلاعات مربوط به موارد مجاز استفاده و ممنوعیت‌های آن به صورت اتیکت روی محصول درج شود.بهترین راه حل برای کاهش آلودگی های ناشی از ظروف یکبار مصرف ، فرهنگ سازی برای استفاده نکردن از آنهاست که پیشگیری یا کاهش مصرف را در پی خواهد داشت.
استفاده نابجا از ظروف پلی اتیلن موجب آزاد شدن مواد آلی و ترکیبات شیمیایی موجود در دیواره ظروف و ورود آنها به داخل مواد غذایی می‌شود که مصرف آنها برای سلامتی مضر است و ممکن است مشکلات گوارشی و حتی بروز برخی بدخیمی‌ها در افراد را به دنبال داشته باشد.
وی ادامه داد: در ساخت ظروف یک بار مصرف، به منظور جلوگیری از شکنندگی ظروف، از مواد پلاستیکی لایزر استفاده می‌شود. بنابراین اگر در درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته شود، این مواد حل شده، وارد بدن میشوند و به دلیل داشتن ترکیبات خاص منجر به بروز سرطان می‌شود. این خاصیت به خصوص در مورد ظروف یک بار مصرف شفاف که درصد بالاتری از مواد سرطان‌زا را دارا هستند و در جامعه کاربرد بیشتری هم دارند، بسیار حائز اهمیت است.
به گزارش ایسنا، علاوه بر مشکلاتی که گفته شد و احتیاط‌هایی که برای انتخاب و استفاده از این ظروف باید مد نظر داد، باید به این نکته نیز توجه کرد که ماندگاری ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در محیط زیست، بسیار بالا بوده و مشکلات عدیده‌ای برای همه ایجاد می‌کند.
اگر چه پیش‌بینی نشدن مخازن جمع‌آوری زباله ویژه زباله خشک، یکی از مشکلات در شهرهای بزرگ به‌شمار می‌رود، اما قبول کنیم که هنوز مردم فرهنگ توجه به محیط زندگی را به‌خوبی فرا نگرفته‌اند و انواع و اقسام زباله‌ها را کنار خیابان و معابر رها می‌کنند.
کافی است در این ایام، اطراف محل توزیع نذورات مردم، سری بزنیم تا انباشت لیوان‌های یکبار مصرف و ظروف و ... را به عینه ببینیم، کاش لااقل در این ایام، مخازن مناسبی برای جمع‌آوری این ظروف پس از مصرف، تهیه و نصب می‌شد و مسئولان شهرداری برای این مهم راهکاری می‌اندیشیدند.
مشکل دیگر اینکه استاندارد ظروف یکبار مصرف اجباری نیست، بنابراین واحدهای تولید کننده این ظروف بدون مجوزهای لازم قادر به تولید انواع ظرف‌ها هستند.
به گزارش ایسنا، هم اکنون پنج هزار کارخانه و کارگاه تولید ظروف یکبار مصرف در کشور وجود دارد، این در حالی است که تنها 300 کارخانه از این تعداد مجوز تولید این ظروف را دارند و مشخص نیست، مابقی این کارخانه‌ها از چه موادی و چگونه نسبت به تولید این ظروف اقدام می‌کنند.
خوب است اگر تکنولوژی ایجاد می‌شود و مردم می‌توانند به سهولت از آن استفاده کنند فرهنگ سازی نیز انجام شود تا مردم با اطلاعات کامل بتوانند از این مواد استفاده کنند.
به گزارش ایسنا، نکته آخر اینکه می‌توان به‌جای ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، از ظروف ساخته شده از الیاف گیاهی استفاده کرد، اگرچه میزان تولید این ظروف کم و استقبال مردم به‌دلیل گرانتر بودن آنها نسبت به ظروف پلاستیکی کمتر است، اما کمی به سلامت جسم، روح و محیط زندگی خود فکر کنیم، قطعا مسیر بهتری را خواهیم یافت.
