ایران؛ غایب بزرگ در رقابت جهانی محصولات حلال

براساس آمارهای موجود، حجم گردش مالی محصولات حلال در دنیا 1.3 تریلیون دلار و ارزش کارخانجات و صنایع مرتبط با آن حدود 2.3 تریلیون دلار برآورد شده است.

در چند سال اخیر این علامت تجاری غذایی به صورت یک علامت جهانی از طرف کشورهای اسلامی در دنیا معرفی شد به طوری که در کشورهای غیراسلامی نیز از استقبال خوبی برخوردار شده است.

حلال به غذاهایی گفته می شود که در دین اسلام مصرف آنها مجاز است. حلال همچنین عنوان مجموعه ای از نام و نشان های تجاری (برند) است که بر محصولات غذایی درج می شود. این نام برگرفته از معنی غذای حلال است که در دین اسلام آمده است.

در بین کشورهای مسلمان، مالزی در بحث غذای حلال پیشگام و ایران نیز در میان 15 کشور اسلامی عضو، از پتانسیل خوبی برای بهره گیری از این فرصت برخوردار است اما به گفته مسئولان گردش مالی تجارت غذای حلال در سال 2006 در جهان اسلام 150 میلیارد دلار اعلام شده که سهم ایران با توجه به دارا بودن 5 تا 6 درصد جمعیت جهان اسلام، 320 میلیون دلار و بسیار ناچیز بوده است.

قائم مقام رئیس سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران در امور بین الملل معتقد است که جمهوری اسلامی ایران تاکنون هیچ سهمی از تجارت جهانی محصولات حلال به دست نیاورده است.

محمود مولانژاد افزود: تایلند به عنوان یک کشور غیرمسلمان، یکی از بزرگترین مراکز تولید، فرآوری و عرضه محصولات حلال را در دنیا ایجاد کرده به طوری که مدعی هستند در آینده به بزرگترین آشپزخانه جهان تبدیل خواهند شد و برای رسیدن به این هدف، بازارهای مصرف محصولات حلال را نشانه گرفته اند. هم اکنون 200 کارخانه تایلندی تغییر کاربری داده و وارد بازار غذای حلال شده اند و 200 کارخانه دیگر آن نیز متقاضی ورود به این بازار جهانی هستند.

وی با ابراز تاسف از نبود حضور ایران در عرصه رقابت های جهانی محصولات حلال، گفت: متاسفانه ایران هیچ سهمی از این بازار مهم در اختیار ندارد و آغاز حرکت هایی مانند راه اندازی مرکز ملی و منطقه ای فناوری حلال ایران می تواند اقدام نویدبخشی در گام های نخست این حرکت باشد.

دبیر انجمن صنایع گوشتی کشور نیز با تاکید براینکه ایران باید برند 'حلال' را کسب کند، گفت: هنوز برای صدور حلال طبقه بندی مشخصی نداریم اما بی تردید همه کالاهای صنایع غذایی که در ایران تولید می شوند، حلال هستند.

مجید افلاکی ارزش صنایع غذایی ایران را سالانه حدود 2.5 میلیارد دلار برشمرد و اظهار داشت: در حالی که برند حلال از سه دهه پیش به طور معمول توسط کشورهای شرق آسیا استفاده می شود اما بهره گیری از این برند در ایران حدود پنج تا شش سال است که شروع شده به همین دلیل اینکه چه میزان از صادرات صنایع غذایی ایران دارای مهر حلال است؟ مشخص نیست.

وی با اشاره به پرسود بودن برند حلال به دلیل تنوع کالاهای تولیدی در کشور، گفت: گوشت، فرآورده های گوشتی، محصولات بهداشتی، خمیر دندان، لوازم آرایشی و حتی برس مسواک از جمله کالاهایی هستند که می توان از برند حلال در تولید آنها استفاده کرد.

دبیرکل مرکز تحقیقات و اطلاع رسانی اتاق اسلامی(ایکریک) گفت: هرچند در ایران قانونی به نام حلال محصولات غذایی نداریم اما قوانینی هستند که بخش های مرتبط با آن را پوشش می دهند، این در حالی است که قوانین ناظر بر تولید و صادرات این تولیدات نیز در کشور وجود ندارد.

مهدی فاخری افزود: گفت و گوهایی با مجلس شورای اسلامی و دولت در زمینه تدوین قانون تولید غذاهای حلال در ایران صورت گرفته اما هنوز به نتیجه نرسیده است.

دبیرکل مرکز تحقیقات و اطلاع رسانی اتاق اسلامی ادامه داد: غذای حلال نه تنها وجه شرعی بلکه وجه علمی و تجاری قوی نیز دارد به طوری که همه کشورها می خواهند سهم بیشتری در این خصوص ایفا کنند.

وی افزود: باید بین 57 کشور مسلمان مشخص شود که هر نهاد چه مسئولیتی برعهده دارد. در وجه علمی با توجه به آنکه موضوع جدید است، صرف اینکه بگوییم کالایی حلال است فقط بخشی از موضوع را شامل می شود و در صورتی که اعلام کنیم کالایی حلال نیست باید جایگزینی برای آن معرفی نماییم. دولت باید آموزش، تحقیقات و توسعه استانداردها در خصوص حلیت را در دستور کار خود قرار دهد.

فاخری سپس تصریح کرد: ایران به لحاظ علمی از وضعیت قابل توجهی برخوردار است اما انتظار می رود به دلیل آنکه مقر اتاق اسلامی در تهران است، طرح جامعیت حلال را تهیه کنیم. باید در تجارت غذای حلال سهم داشته باشیم که برای تحقق این مهم نیاز به ایجاد ساختارهای اداری و تجاری داریم، ضمن آنکه راه اندازی کنسرسیوم در زمینه حلال و داشتن سیاست رسمی از الزامات توسعه تجارت کالاهای حلال است.

کشورهای اسلامی در نظر دارند تا در زمینه خدمات مالی حلال، به تدوین 'استاندارد خدمات مالی حلال' توسط بانک های مرکزی و مراکز مالی کشورهای اسلامی عضو سازمان کنفرانس اسلامی بپردازند و شرکت ها و بازرگانان کشورهای اسلامی را ترغیب به سرمایه گذاری بیشتر در صنایع حلال در جهان کنند.

در این زمینه صنایع کوچک بنگاه های اقتصادی فعال در صنعت حلال از طریق یک شبکه در کشورهای اسلامی با همکاری موسسات استاندارد کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی و موسسات علمی و تحقیقاتی مرتبط در کشورهای اسلامی به یکدیگر می پیوندند.

در حال حاضر موقعیت جغرافیایی سرزمین های اسلامی بین 20 درجه طول غربی (از نصف النهار گرینویچ)و 140 درجه طول شرقی و نیز بین 10 درجه عرض جنوبی و 50 درجه شمالی از خط استوا قرار گرفته اند.

غربی ترین کشور اسلامی در غرب آفریقا واقع است که سنگال نام دارد و شرقی ترین آن اندونزی است که در آسیای جنوب شرقی قرار دارد. بین غربی ترین و شرقی ترین کشور مسلمان بیش از 10 ساعت اختلاف زمان وجود دارد. ترکیه و آلبانی، شمالی ترین و اندونزی جنوبی ترین کشور مسلمان و نیز تنها کشور اسلامی آسیا است که بخش اعظم آن در نیم کره جنوبی قرار دارد.

مسلمانان جهان با جمعیت حدود 3 میلیارد نفری، نزدیک به یک سوم جمعیت مردم جهان را تشکیل می دهند در حالی که تنها فروش سالیانه خرده فروشان گوشت حلال در انگلستان 900 میلیون دلار و ارزش معاملات سالیانه جهانی برای کل تجارت حلال، 2100 میلیارد دلار ارزیابی شده و این غیر از بازاری است که غیرمسلمانان نیز در آن حضور خواهند داشت.

دولت های اسلامی و سازمان همکاری اسلامی با توجه به آمار و ارقام این تجارت میلیاردی، پتانسیل بالای تجارت غذا و محصولات حلال را پیش بینی و برای آن برنامه ریزی می کنند.

برند حلال در سطح جهان در حال توسعه است کشورهای غیرمسلمان نیز علاقه مندی خود در ورود به تجارت در محصولات غذایی حلال را نشان داده اند به طوری که در بازارهای اروپا محصولات حلال 15 تا 30 درصد گران تر از سایر محصولات مشابه به فروش می رسند.

در حال حاضر کشورهایی مانند تایلند، انگلیس و آمریکا نیز که دین رسمی آنها اسلام نیست، برای کسب بازار و درآمد به بازار شناسی کشورهای اسلامی و محصولات حلال توجه جدی پیدا کرده اند و تایلند یکی از کشورهای پیشرو در تجارت محصولات غذایی حلال است.

براساس تحقیقات انجام شده در مناطق مسلمان نشین اروپا بیش از 61 درصد از مدارس از گوشت خوک در هیچ غذایی استفاده نمی کنند، همچنین 12 درصد از مدارس صرفا غذای حلال برای دانش آموزان سرو می کنند. رشد صنعت غذایی حلال در سراسر جهان حاکی از اقبال غیر مسلمانان به این نوع گوشت که طعم بهتر و گوشت سالم تر نسبت به انواع غیر حلال است، دارد.