برزخ ارزی" که دولت را گرفتار می‌کند/ تصمیم نهایی با سیف است

بازار ارز که در روزهای اخیر روندی افزایشی در پیش گرفته است و به صورت نامحسوس صعود قیمت را تجربه می کند، روز گذشته با افزایش نرخ‌ها به صورت لحظه ای مواجه شد تا در نهایت قیمت دلار در پایان معاملات دیروز در چهاراره استانبول در 3420 تومان متوقف شد. براساس آخرین خبرها، نرخ دلار در بازار امروز یکشنبه به بیش از 3520 تومان رسیده است.

بر این اساس، قیمت دلار در یک هفته گذشته افزایش بیش از 280 تومانی ( نسبت به یکشنبه هفته قبل؛ نرخ دلار 3236 تومان) را شاهد بود، این درحالی است که به گفته مسئولان اقتصادی و بانکی کشور بازار ارز در یک سال گذشته با کمترین تغییرات و تحولات مواجه بوده و آرامش در این بازار برقرار بوده است.

برای بررسی دلایل افزایش قیمت دلار در بازار ارز پس از یکسال سکون و آرامش به سراغ کارشناسان اقتصادی رفتیم و دلایل را جویا شدیم.

محمدقلی یوسفی در گفتگو با مهر در مورد دلایل اصلی افزایش نرخ دلار در بازار گفت: واقعیتی که در اقتصاد ما وجود دارد، این است که عرضه دلار همواره به وسیله دولت انجام می شود و تقاضا نیز توسط دولت، بخش خصوصی و مردم صورت می‌گیرد.

این استاد دانشگاه و اقتصاددان افزود: در سال‌های مختلف به دلیل بالا بودن قیمت نفت، کم بودن فشار تحریم‌ها و بالا بودن تولید داخلی، نیاز کمتری به واردات وجود داشت، اما با کاهش عرضه دلار، کاهش قیمت نفت و کاهش درآمدهای نفتی، مسایل مرتبط با تحریم و ...، واردات افزایش یافته است. از سوی دیگر، فشار ناشی از افزایش واردات به دلیل کمبود تولید داخلی و نیاز به واردات باعث می‌شود که قیمت دلار در اقتصاد ایران بالا برود.

وی ادامه داد: این وضعیت در حالی است که دولت با کسری بودجه مواجه است و درآمدهای دولت پائین آمده و هزینه‌ها بالا رفته است؛ بنابراین دولت به دنبال منبع درآمد می‌گردد تا بتواند کسری بودجه را پوشش دهد. یکی از راه‌های دولت پیش از این برای ارزان شدن قیمت ارز ارائه سوبسید بود اما در حال حاضر دولت نمی‌تواند این کار را انجام دهد و دلار را با قیمت ارزان وارد بازار کند. از سوی دیگر، دولت چندان ناراضی نیست که قیمت دلار بالا برود تا بتواند بدهی خود را از طریق افزایش نرخ ارز تامین کند.

یوسفی گفت: همانطور که پیش از این نیز با تغییر قیمت ارز دلار از نرخ مرجع به مبادله ای و رسیدن آن به حدود 2400 تومان، دولت توانست بدهی خود را به سیستم بانکی پوشش دهد و در حال حاضر هم ممکن است که از این طریق بخشی از بدهی‌های خود را بپردازد و البته راهی جز این نیز ندارد.

به گفته این اقتصاددان، تقاضا برای دلار در بازار زیاد و عرضه آن کم است و همین امر هم باعث افزایش قیمت این نوع ارز می‌شود و البته سایر عوامل هم در آن بی تاثیر نیست، به ویژه کاهش توان ارزی دولت و کاهش قیمت نفت باعث می‌شود که مسئولان به فکر ذخیره کردن ارزها بیافتند و به راحتی آن را مصرف نکنند و برای آینده نگهداری کنند.

یوسفی خاطرنشان کرد: البته احتیاط بانک مرکزی و دولتمردان درست است، زیرا هیچ اقتصاددانی در ایران نتوانست کاهش قیمت نفت را در سال‌جاری پیش بینی کند و بنابراین دولت هم بودجه سال 93 را با دلار بالا بست و در ادامه قیمت نفت کاهش یافت و باعث شد که دولت با کسری بودجه مواجه شود.

وی خاطرنشان کرد: تیم اقتصادی دولت و اقتصاددانان پیش بینی نمی‌کردند که قیمت نفت کاهش یابد و این امر باعث شد قیمت نفت در بودجه 100 دلار در نظر گرفته شود و بر این اساس، هزینه های دولت تامین نشد اما الان که قیمت نفت از این نرخ به نرخ 70 دلار در بودجه 94 تقلیل یافته است، کاهش درآمد دولت را در پی دارد و توان عرضه ارز توسط دولت در بازار کم می‌شود.

این استاد دانشگاه با تاکید بر رعایت جانب احتیاط توسط دولتمردان، عنوان کرد: کار عاقلانه تر که دولت باید انجام می داد و نداد، این بود که کسری را از طریق افزایش قیمت سکه انجام می‌داد و جلوی افزایش قیمت سکه را نمی‌گرفت، زیرا سکه مانند دلار نیست. با افزایش نرخ دلار، قیمت واردات، ماشین آلات و غیره افزایش می‌یابد اما با افزایش قیمت سکه منابع جذب سیستم بانکی می‌شود و حتی دولت از این طریق می‌تواند با تورم مبارزه کند.

وی بیان کرد: اما دولت به چند دلیل این جنبه سیاست‌گذاری را دنبال نکرد و الان به جای ارز، طلا قاچاق می‌شود. با پائین نگه داشتن قیمت سکه، برخی‌ها به راحتی سکه می‌خرند و با قاچاق آن به خارج کشور و فروش آن، کالا وارد می‌کنند.

یوسفی با تاکید بر اینکه در حال حاضر شرایط به گونه ای است که هرگونه مداخله توسط بانک مرکزی و دولت در بازار اثر منفی بیشتری بر بازار ارز خواهد گذاشت، افزود: البته بازار و اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد، قابل پیش بینی نیست، زیرا تحریم‌ها همچنان باقی و مسائل هسته ای حل نشده است و به نظر می رسد که در 7 ماه آینده در "برزخ ارزی" قرار داریم و اگر دولت بی احتیاطی کند و ارز را به راحتی وارد بازار کند، اثر منفی بر بازار می گذارد.

وی، این حالت در بازار ارز را گذرا دانست و عنوان کرد: اگر دولت بدون احتیاط ارز وارد بازار کند، ممکن است نتیجه کار موفقیت آمیز نباشد و اثرات منفی بیشتری از نظر روانی و اقتصادی بر جای بگذارد.

همچنین مهدی تقوی استاد دانشگاه و اقتصاددان در این زمینه به مهر گفت: دلیل اصلی افزایش قیمت دلار در بازار به مسایل اقتصادی مربوط نمی‌شود.

وی با بیان اینکه بانک مرکزی نمی‌تواند در بازار ارز دخالت کند، زیرا ارزی در اختیار ندارد که بخواهد به چنین کاری دست بزند، افزود: بانک مرکزی برای اینکه بتواند در بازار ارز دخالت کند، باید ارز دلار در اختیار داشته باشد.

این اقتصاددان با تاکید بر اینکه تصمیم گیری نهایی برای مداخله در بازار ارز به منظور جلوگیری از افزایش قیمت با رئیس کل بانک مرکزی است، عنوان کرد: البته بهتر است که دولت و بانک مرکزی فعلا اقدامی را انجام ندهند و منتظر باشند، زیرا ممکن است که قیمت دوباره کاهش یابد. در این میان، ممکن است غیر از این هم باشد. به هر حال افزایش قیمت دلار در بازار به دلیل "شوک" بوده است.

عباسعلی ابونوری استاد دانشگاه و اقتصاددان در گفتگو با مهر، آخرین تحولات اخیر بین‌المللی ایران را بر تغییر نرخ دلار در بازار تاثیر گذار دانست و گفت: این امر باعث می‌شود برای مدت زمان کوتاهی در بازار ارز شاهد نوساناتی باشیم و این تاثیرگذاری در بازارهای دیگر مانند سکه و سهام هم افتاده است.

وی با اشاره به اینکه افزایش قیمت دلار در پی تصمیم خاصی در بازار داخلی و خارجی نبوده و این نوسانات موقتی است، اظهارداشت: برخی‌ها از آب گل آلود ماهی می‌گیرند و فرصت پیش آمده سوء استفاده می کنند. سیستم نرخ‌ها و بازارهای جهانی هم دچار تغییر و تحولاتی نشده است که بتواند بر بازار داخلی ارز کشورمان تاثیر بگذارد.

این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: از سوی دیگر دولت در نظر دارد که قیمت دلار در بودجه سال 94 را تعیین کند که در حال حاضر این نرخ حدود 2850 تومان در نظر گرفته شده و اعلام این موضوع در روزهای اخیر هم بی تاثیر نبوده است و تا زمان تصویب نهایی بودجه این نوسانات در بازار ارز را شاهد خواهیم بود و پس از تصویب قیمت ارز دلار تثبیت می‌شود.

ابونوری با تاکید بر اینکه افزایش قیمت دلار به میزانی نیست که اقتصاد را تحت تاثیر قرار دهد، گفت: با توجه به این شرایط نیازی به دخالت بانک مرکزی نیست و مسئولان این بانک مطلع هستند که این نوسانات تاثیرگذار نیست و تحولات نرخ دلار تاثیری در اقتصاد کشور نخواهد گذاشت.

وی خاطرنشان کرد: رکودی که هم اکنون در اقتصاد دنیا حکمفرما است، نمی‌تواند دلیلی بر نوسانات نرخ ارز در بازار داخلی باشد و بازار داخلی از حالت عادی و طبیعی خارج نشده است و بنابراین، این وضعیت در بلندمدت ادامه نخواهد داشت و متوقف خواهد شد، ضمن اینکه تا آغاز مذاکرات بعدی و توافقات سیاسی این روند غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد و نوسانات نگران کننده نخواهد بود.

کامران ندری اقتصاددان هم در گفتگو با مهر، دلیل اصلی افزایش قیمت ارز دلار در بازار را نوسانات و انتظارات روانی دانست و گفت: البته اتفاق خاصی در بازار ارز رخ نداده و تحولات اخیر بین المللی ایران هم در بازار تاثیر گذاشته است.