مساله آبیاری زمین‌های کشاورزی مزارع جنوب تهران و برخی استانهای کشور حرف تازه‌ای نیست، اگر چه که در سال‌های اخیر با مطرح شدن این موضوع که فاجعه‌ای برای سلامت مصرف کنندگان میوه و سبزی این مزارع است مسئولان را بر آن داشت که به جای فرار از حقیقت به فکر چاره‌ای برای رفع این مشکل باشند؛ اما مساله این است که تا کنون علی رغم قوانین مصوب و جدی برای جلوگیری از این مشکل، هنوز هم برخی کشاورزان به دلیل محدودیت‌ها و مشکلات موجود در زمینه تولید محصولات کشاورزی که آبیاری به صرفه از مهم‌ترین آن است، مبادرت به این کار می‌کنند.
بر اساس مصوبه سال ۱۳۸۵ وزارت جهاد کشاورزی مکلف شده است که با همکاری وزارت نیرو اقدامات لازم برای رفع مشکل آّبیاری مزارع سبزی کاری با فاضلاب خام را با اولویت در استانهای تهران، لرستان و خراسان به اجرا در آورد. همچنین بر اساس تصویب نامه سال ۸۶، مقرر شده تا استانداریهای سراسر کشور با همکاری وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از آبیاری مزارع با فاضلاب تصفیه نشده جلوگیری به عمل آورند.
محصولاتی که منجر به بروز انواع بیماری می‌شود
انتقال عوامل بیماری زا از طریق تماس ومصرف محصولات، تجمع مواد سمی در محصولات وانتقال در زنجیره غذایی، تجمع مواد سمی خصوصاً فلزات سنگین در بدن وایجاد انواع سرطان‌ها، آلودگی خاک و امکان آلودگی آبهای زیر زمینی از جمله مضرات استفاده از فاضلاب در آبیاری محصولات کشاورزی بویژه در محصولات روزچین و سبزیجات و صیفی جات است.
بحران زمین‌های جنوب تهران در دهه ۶۰ مطرح شده است
«۵هزار هکتار از مزارع کشاورزی حاشیه شهرهای کوچک و بزرگ کشور به جای استفاده از آب چاه و یا سایر منابع آب سالم از فاضلاب خام شهری برای آبیاری استفاده می‌کنند» این گفته وزیر بهداشت درسال ۹۲ در رابطه با این مساله به صورت شفاف و واضح است.
درست است که وزیر بهداشت در سال ۹۲ به طور شفاف این موضوع را رسانه‌ای و خواستار پیگیری‌های دقیق و جدی در این خصوص شده است و قانونی که در سال ۸۵ دو وزارتخانه کشاورزی و نیرو و حتی استانداری‌ها را مکلف به پیگیری‌های لازم در این مورد کرده است؛ اما این مساله درست در سال‌های پس از جنگ و در دوران مهندس موسوی مطرح شد که پس از پیگیری‌های فراوان نتیجه آن این بود که بهتر است به جای گیاهان برگی اقدام به کشت گیاهان پنبه دار شود؛ اما شاید این مساله با رفتن مهندس موسوی به فراموشی سپرده شد.
کشت گیاهان دانه دار و پنبه در این مناطق
عیسی کلانتری وزیر پیشین وزارت جهاد کشاورزی، در این رابطه به ایلنا می‌گوید:«مسئله آبیاری زمین‌های کشاورزی جنوب شهر تهران با آبهای آلوده، در اواخر دهه ۶۰ و دردولت مهندس موسوی مطرح شد که طی دستوری ۳ هزار نمونه از خاک و آب گرفته شد، تا راهکارهایی برای مقابله با این آلودگی‌ها اندیشیده شود، نتیجه بررسی‌هایی که از ۳ هزار نمونه آب و خاک انجام شد، این بود که این آب‌ها حاوی فلزات سنگین است؛ اما پایین‌تراز حد استاندارد.
وی با اشاره به اینکه پس از این برررسی‌ها مشخص شد آلودگی‌های میکروبی در آب وجود داد، اظهار می‌کند: نتیجه بررسی‌ها در آن زمان این بوده است که وجود آلودگی میکروبی در آب برای گیاهان برگی مشکل ساز است؛ اما برای گیاهانی مثل پنبه و دانه دار مشکل ساز نیست؛ چون این آلودگی‌ها در اثر تماس برگ با آب به گیاه منتقل می‌شود، بنابر این این بحث در آن زمان مطرح شد که بهتر است در این زمین‌ها به جای کشت گیاهان برگی به تولید پنبه و گیاهان دانه دار پرداخت.»
فراموشی رعایت اصول بهداشتی در امر تولید
تامین امنیت غذایی و رعایت اصول بهداشتی در پروسه تولید از مهم‌ترین مساثل انسانی دریک کشور است اما چه بسا مردم روزانه با اخبار متفاوت و نگران کننده‌ای در رابطه با بهداشت محصولات کشاورزی مواجه هستند، از آلودگی سیب و نارنگی تا سرطان زا بودن گوجه فرنگی به دلیل مشکلاتی که در پروسه تولید این محصول وجود دارد؛ اما مساله این است که آلودگی زمین‌های کشاورزی که با فاضلاب آبیاری شده است، مساله‌ای است که نمی‌توان به سادگی ازآن عبور کرد زیرا این زمین‌ها بستر تولید محصولات کشاورزی هستند که بیشتر آن‌ها به صورت خام و روز خوار مصرف می‌شوند.
بهای ارزان آب فاضلاب و صرفه اقتصادی
علاوه بر این مساله مساله مهم تری که پیش روست میل کشاوران به مصرف فاضلاب برای آبیاری این زمین‌ها است که از عمده‌ترین دلایل آن می‌توان به ارزان بودن این روش آبیاری و در نهایت برداشت محصولی درشت‌تر و به ظاهر مرغوب‌تر اشاره کرد. به گفته کشاورزان بطور متوسط آب بهایی که درطول یک سال توسط کشاورز برای استفاده از آب چاه برای سه هکتار پرداخت می‌شود ۳میلیون ۵۰۰ هزار تومان است؛ اما کشاورز برای استفاده از آب فاضلاب در همین مقدار زمین نهایتا یک میلیون تومان پرداخت می‌کند، با توجه به اینکه کشاورزان در زمینه تولید از حمایت کافی برخوردار نیستند.
تهران و ۱۱ استان کشور درگیر این مساله‌اند
یکی از اصلیترین عامل ایجاد نگرانی در آبیاری زمین با فاضلاب شهری حضور فلزات سنگین از جمله نیکل، کروم، سرب و روی در آن است. غلظت بالای فلزات سنگین در فاضلاب شهری می‌توانند سبب آلودگی خاک، گیاه، آبهای زیرزمینی و چرخه غذایی انسان شوند. علاوه بر این مواد شیمیایی مضر و افزایش آلودگی‌های ویروسی و باکتریایی از جمله دیگر خطرات مصرف محصولات غذایی تهیه شده از مزارعی است که با فاضلاب آبیاری می‌شوند.
لازم به ذکر است که ۱۱ استان کشور با مشکل آبیاری مزارع با فاضلاب خام مواجه هستند که البته بیشتر آن مربوط به استان تهران است، هراز چند گاهی فرماندار تهران و یا وزیر جهاد کشاوری خبرهایی در رابطه با جلوگیری از این روش آبیاری به مردم می‌دهند اما واقعیت این است که بر اساس گزارش‌های مختلف و میدانی از مناطقی که در آن آبیاری به این روش انجام شده است هنوز هم بسیاری از زمین‌های کشاورزی درگیر این موضوع هستند، فروشندگان سبزیجات از کاهش مصرف سبزیجات در تهران خبر می‌دهند اما نباید این مساله را به فراموشی سپرد که که مصرف این محصولات حتی برای یک انسان و عواقب آن، نیاز به تفکری عمیق و انسان گرایانه دارد.
خبرنگار: یاسمن خالقیان