چالش‌هایی که در حوزه صادرات ایجاد شده، گریبان صادرکنندگان مواد غذایی را نیز گرفته است. از یکسو آغاز مجدد تحریم‌ها و دست‌اندازهای بانکی ناشی از آن و از سوی دیگر نوسانات ارزی و به تبع آن افزایش قیمت تمام‌شده محصولات، صنعت مواد غذایی را با معضلات جدی مواجه ساخته است. سیاست‌های داخلی درخصوص صادرات هم مزید بر علت شده تا صدور مواد غذایی با مشکلاتی مواجه شود که در مصاحبه با اصلان نوری، مدیر بازرگانی خارجی شرکت کدبانو (دلپذیر)، به بخشی از این مشکلات اشاره شده است. به گفته او، چنانچه موانع پیش روی صادرات برداشته شود، افزایش نرخ ارز می‌تواند برای صادرکنندگان یک فرصت باشد. نوری در عین حال به موانعی همچون افزایش نرخ کرایه حمل و نقل، ارزش‌گذاری غیرواقعی گمرکی محصولات صادراتی، نداشتن مراودات بانکی جهت انتقال ارز حاصل از صادرات با منشأ خارجی و عدم امکان تسویه و رفع تعهد بازگشت ارز حاصل از صادرات اشاره دارد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
همان‌طور که می‌دانید نوسانات ارزی از ابتدای امسال برخی از تولیدکنندگان را دچار مشکل کرده است. اما می‌تواند یک فرصت برای صادرکنندگان باشد. چطور می‌توان در صنایع غذایی از این فرصت استفاده کرد؟
اگر موانع پیش روی صادرات برداشته و امر صادرات تسهیل شود، این افزایش نرخ می‌تواند به یک فرصت برای افزایش میزان صادرات محصولات غذایی تبدیل شود. یکی از مهم‌ترین موانعی که در حال حاضر برای صادرات وجود دارد بالا رفتن نرخ کرایه حمل تا ۱۰۰درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل است. از سویی نداشتن مراودات بانکی برای انتقال ارز حاصل از صادرات با منشأ خارجی، عدم امکان تسویه و رفع تعهد بازگشت ارز حاصل از صادرات، از دیگر مسائلی است که می‌توانم به آن به‌عنوان موانع صادراتی اشاره کنم. ارزش‌گذاری غیرواقعی گمرکی محصولات صادراتی نیز از دیگر چالش‌هایی است که اتفاقا دارای اهمیت زیادی است. چنانچه درخصوص ارزش‌گذاری تجدیدنظر شود و فاکتور صادره توسط صادرکننده و مدارک وجه دریافتی ملاک باشد، در امر افزایش صادرات و توسعه بازارهای هدف گام‌های موثری برداشته می‌شود. اغلب کشورهای بازار هدف، عوارض و مالیات را براساس اظهار گمرکی صادرشده در گمرکات ایران محاسبه و آن را از واردکننده دریافت می‌کنند. ارزش‌گذاری غیرواقعی باعث پرداخت مبالغ بالاتر و در نتیحه بالا رفتن قیمت تمام‌شده و غیررقابتی شدن کالاهای ایرانی می‌شود و عملا مشتری از ادامه همکاری با ایرانی‌ها خودداری می‌کند و صادرکننده، بازاری را که با هزاران زحمت و با صرف زمان و هزینه زیادی به دست آورده است، به راحتی از دست می‌دهد.
به اعتقاد شما دولت باید چه سیاست‌های تشویقی و حمایتی را برای افزایش صادرات مواد غذایی اعمال کند؟
یکی از سیاست‌های تشویقی دولت برای افزایش صادرات، تسهیل امور اجرایی برای صدور کالاست. نباید مانعی برای تحقق این امر به‌وجود بیاید. اگر موانع مربوط به بازار هدف است و از توان صادرکننده خارج است، دولت باید راسا نسبت به رفع آن اقدام کند. علاوه بر این، موارد دیگری همچون کنترل نوسانات ارزی، سوبسید برای حمل‌ونقل، عقد قراردادهای تعرفه ترجیحی با بازار هدف، تسهیل در انتقال وجوه حاصل از صادرات به ایران با ایجاد شبکه بانکی، پرداخت جایزه (یارانه) صادراتی به صادرکنندگان، لغو عوارض صادراتی، در اختیار گذاشتن اطلاعات به‌روز مورد‌نیاز بازارهای هدف توسط وابسته‌های بازرگانی و همکاری تنگاتنگ، پرداخت کمک‌هزینه شرکت در نمایشگاه‌های خارجی، تسریع در استرداد به‌موقع مالیات ارزش افزوده کالاهای صادراتی، تسهیل واردات مواد اولیه مورد‌نیاز و کاهش تشریفات گمرکی برای واردات و صادرات، تجدیدنظر در ارزش‌گذاری کالاهای صادراتی و خروج صادرات از بلاتکلیفی می‌تواند صادرکنندگان را به‌صدور کالا امیدوار کند. به اعتقاد شما با توجه به وضعیت کنونی، سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات می‌تواند نیاز صنعت غذایی را برآورده کند یا سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی ماهر و نوآور؟
توسعه صادرات هر دو بعد را می‌طلبد؛ یعنی تولید محصولات متنوع با رویکرد نوآوری و نحوه بازاریابی و ورود به بازار هدف و توسعه آن. برای توسعه صادرات مواد غذایی با توجه به توسعه در تمام زمینه‌ها در دنیا، سرمایه‌گذاری در بخش توسعه و به‌روزرسانی ماشین‌آلات و در کنار آن در بخش نیروی انسانی ماهر توامان لازم است.بازارهای فعلی یک بازار رقابتی شدید با نوسانات زیاد است و رقبا هر روز با تکنولوژی‌های مدرن در صدد تولید و ارائه محصولات جدید با تنوع‌های خاص و با شیوه‌های مختلف، در این بازارها فعالیت می‌کنند، بنابراین برای اینکه از این قافله عقب نمانیم باید همیشه نوآوری در بخش تولید محصولات متنوع و جدید داشته باشیم و داشتن محصولات جدید علاوه بر داشتن ماشین‌آلات مدرن نیازمند افراد نوآور و توانمند است. توسعه بازارهای صادراتی در مرحله بعد از تولید نیز نیازمند افراد ماهر و توانمند برای بازاریابی، ورود به بازارهای جدید و توسعه فروش است.
یکی از موارد مهم در بحث صادرات مواد غذایی، موضوع برندینگ و بسته‌بندی است. وضعیت رقابتی ایران در این زمینه چگونه است و چه نوآوری‌هایی می‌توان در این‌خصوص به‌کار گرفت؟
همان‌طور که می‌دانیم، برندینگ بحث مهمی در بازارهای صادراتی بوده و این امر مستلزم صرف زمان و هزینه زیاد است. ثبت برند در کشورهای بازار هدف، یکی از اقداماتی است که از سوءاستفاده احتمالی بعدی افراد سودجو پیشگیری می‌کند. در قدم بعدی ارائه محصول باکیفیت با بسته‌بندی جذاب اهمیت زیادی دارد. همه بر این امر واقفیم که قبل از هرچیز حتی کیفیت و قیمت مناسب، بسته‌بندی جذاب موجب می‌شود مصرف‌کننده برای خرید آن محصول یک قدم نزدیک‌تر شود. بنابراین بسته‌بندی خوب و متناسب با ذوق و سلیقه مصرف‌کنندگان بازار هدف از نظر طراحی، رنگ آمیزی، سایز و نوع شکل آن از اهمیت بالایی برخوردار است. وضعیت ایران در زمینه برندینگ در بازارهای هدف مناسب نیست؛ زیرا یا صادرکنندگان هرگز به فکر برندینگ در بازارهای هدف نبودهاند یا به دلایلی در این خصوص موفق نبودهاند. عدم اعتماد به ثبات بازارهای هدف که عمدتا بازارهای آشفته کشورهای تازه استقلال‌یافته یا کشورهای همسایه درگیر جنگ بوده است یکی از دلایل عدم موفقیت در برندینگ است. دلیل دیگر هم به عدم حمایت دولت در بخش هزینه‌ها و عدم همکاری وابسته‌های بازرگانی و اقتصادی ایران در کشورهای بازار هدف برمی‌گردد.
در میان چالش‌های صادراتی، برندسازی به‌عنوان یک چالش مهم مطرح است. حال آنکه برای برندسازی باید برنامه داشت. برندهای موفق ابتدا از سطح ملی آغاز به کار کرده و پس از جلب اعتماد مصرف‌کنندگان داخلی، با بهره‌گیری از تکنیک‌ها و روش‌های نوین بازاریابی، هویت واقعی خود را به جهان می‌شناسانند. ثبت برند، تاسیس نمایندگی‌های بازاریابی و فروش، ایجاد سیستم توزیع مناسب، تبلیغات به شکل‌های مختلف، همچنین اجرای برنامه‌های انگیزشی و تشویق مصرف‌کنندگان به خرید یک محصول از برند خاص، می‌تواند تعریف برندینگ را که همان ایجاد ذهنیت نسبت به برند به شکل خاص در مصرف‌کنندگان است، متجلی کند؛ زیرا این فرآیند فراتر از فروش کالاست. البته این نکته را اضافه کنم که وضعیت محصولات ایران در زمینه بسته‌بندی نسبت به گذشته بهبود یافته و در آن خصوص در حال پیشرفت هستیم. در بازارهای جهانی هم نسبت به رقبا در جایگاه قابل قبولی قرار داریم. با تنوع در بسته‌بندی و ایجاد رابطه بین بسته‌بندی و سلیقه بازار هدف از نظر شکل و طرح، می‌توان بیشتر در این بازارها حضور یافت. امروزه با توسعه تکنولوژی‌های مدرن بسته‌بندی و طراحی، باید مدام در ایجاد تنوع بسته‌بندی و بهتر کردن طرح‌ها تلاش کرد.