سیاست حفاظت از منابع آبی زیرزمینی نیازمند بازنگری است

منابع آب زیرزمینی یک سرمایه عظیم و بی‌بدیل برای هر کشور است که به صورت تدریجی و در طول سالیان متمادی تشکیل شده و بهره‌‌برداری از آن باید به ‌درستی صورت گیرد تا این سرمایه برای نسل ‌های آینده نیز باقی بماند، این مطالب بخشی از نظرات «محمدرضا گلدان‌ساز» کارشناس حوزه منابع آب است که به اعتقاد وی روند کسری مخازن آب زیرزمینی رو به افزایش است.
وی گفت: متاسفانه در دهه‌‌های اخیر، برداشت بی‌‌رویه از آب‌های زیرزمینی موجب کاهش این منابع شده است، سفره آب‌های زیرزمینی هر ساله با بارش‌‌ها تغذیه می‌‌شود و سطح آب زیرزمینی بالا می‌آید حال اگر مقدار برداشت به اندازه میزان تغذیه باشد، شاهد افت سطح آب زیرزمینی نخواهیم بود اما در بیشتر دشت‌‌های کشور، میزان برداشت بیشتر از میزان تغذیه آب زیرزمینی است که این اضافه ‌برداشت در واقع از ذخیره تجدیدناپذیر آبخوان صورت می‌‌گیرد و منجر به کاهش حجم آبخوان می‌شود.

**کسری مخازن آب کشور در کمتر از نیم قرن اخیر، صد برابر شده است
وی با استناد به آمارهای شرکت مدیریت منابع آب و با توضیح اینکه به مقدار اضافه‌ برداشت در هر سال اصطلاحا کسری مخزن گفته می‌‌شود، گفت: اولین آمار کسری مخزن مربوط به سال 1344 بوده که در آن زمان مقدار اضافه ‌برداشت 66 میلیون ‌متر مکعب گزارش شده است، اکنون میزان اضافه‌ برداشت سالانه 6 میلیارد ‌متر مکعب است یعنی نسبت به سال 1344 حدود 100 برابر شده است.
وی ادامه داد: 6 میلیارد متر مکعب اضافه ‌برداشت در هر سال، تقریبا معادل 3 برابر حجم کنونی دریاچه ارومیه است، از سال 1344 به بعد هر سال اضافه ‌برداشت صورت گرفته و به صورت تجمعی طی 50 سال اخیر، بیش از 130 میلیارد متر مکعب از ذخیره تجدیدناپذیر آب زیرزمینی کشور برداشت شده است.
گلدان‌ساز افزود: بررسی روند تغییرات حجم مخازن آب زیرزمینی نشان می‌‌دهد که نرخ کاهش حجم مخازن نسبت به دهه 70 تقریبا سه برابر شده است، در واقع در دهه 70 متوسط اضافه‌ برداشت حدود 1.7 میلیارد متر مکعب در سال بوده است اما از اواخر این دهه، اضافه‌ برداشت‌ها بیشتر شده به ‌طوری ‌که متوسط اضافه برداشت در دو دهه اخیر حدود 5.6 میلیارد متر مکعب در سال بوده است.
بررسی‌‌ها نشان می‌‌دهد که اگر روند برداشت از منابع آب زیرزمینی به ‌همین ‌صورت ادامه یابد، کمتر از 70 سال دیگر این منابع به‌ کلی تمام خواهد شد، این تخمین در صورتی است که مصارف در آینده، افزایش نداشته باشد اما واقعیت آن است که جمعیت، کشاورزی و صنعت کشور، رو به توسعه است بنابراین نیاز‌های شرب، کشاورزی و صنعت هم افزایش خواهد یافت.
وی ادامه داد: از طرفی اُفت سطح آب زیرزمینی پیامدهای دیگری نیز دارد که قبل از اینکه آب زیرزمینی به اتمام برسد، زندگی ما ایرانیان را به خطر خواهد انداخت، خشک شدن رودخانه‌ ها و تالاب‌ها، از بین رفتن پوشش گیاهی، افزایش ریزگردها، فرو نشست زمین، ایجاد شکاف‌های طولانی در دشت‌ها، ایجاد فرو چاله‌ها و شور شدن آب زیرزمینی از پیامدهای اضافه ‌برداشت است، به‌ عبارتی می‌توان گفت قبل از اینکه آب زیرزمینی به اتمام برسد، محیط‌ زیست دچار آسیب جدی خواهد شد.
این کارشناس حوزه آب تاکید کرد: برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقاتی، لازم است که سیاست‌‌های قبلی مورد بازنگری قرار گیرد، روند افزایشی میزان کسری مخزن در دو دهه اخیر حاکی از آن است که در زمینه منابع آب زیرزمینی، مدیریت درستی وجود نداشته، به نظر می‌‌رسد سیاست، قوانین و برنامه ‌های اجرایی برای مقابله با این پدیده در این سال‌‌ها ناکارآمد بوده و باید اصلاحاتی در این زمینه صورت گیرد.
وی گفت: در این راستا لازم است سیاست‌‌ها و قوانینی که منجر به وقوع این ناهنجاری شده شناسایی و مورد بازنگری قرار گیرند، همچنین لازم است سیاست‌‌های موفق در این زمینه تقویت شده تا بتوان از نابودی این منبع استراتژیک جلوگیری کرد.