علاوه بر این، بیشترین محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (از نظر ارزش) به کشورهای افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، ترکیه، ویتنام، ترکمنستان و آلمان نیز فروخته شده است. این کشورها در مجموع ۸۰درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین ایران بیشترین نیاز خود در بخش مذکور را از امارات تامین می‌کند. بنابراین مهم‌ترین مبدأ واردات صنایع غذایی و محصولات کشاورزی ایران، امارات است. همچنین هند، هلند، سوئیس، انگلیس، سنگاپور، روسیه، ترکیه، برزیل، آلمان و پاکستان به ترتیب بزرگ‌ترین فروشندگان صنایع غذایی و محصولات کشاورزی به ایران هستند. علاوه بر این، در گزارشی که از سوی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران تهیه شده، آمارهایی از تراز تجاری ایران در این بخش بررسی شده است. آمارهایی که تراز وزنی و تراز ارزشی را طی بازه زمانی هفت ساله بررسی کرده است. این آمار نشان می‌دهد از سال ۹۰ تا ۹۷ تراز تجاری ایران چه به لحاظ وزنی و چه به لحاظ ارزشی در ۱۱ ماه منتهی به بهمن منفی است. اما در بازه زمانی مورد بررسی شاهد بهبود کسری تجاری وزنی و ارزشی نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ هستیم. به عبارتی فاصله صادرات ایران از واردات در ۱۱ ماه منتهی به بهمن ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ کاهش یافته است.
جزئیات صادرات و واردات
گزارش پیش رو نشان می‌دهد در ۱۱ ماه منتهی به بهمن سال ۱۳۹۷، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ۶ میلیون و ۳۸۱ هزار تن و به ارزش ۵ میلیارد و ۸۵۴ میلیون دلار است که از نظر وزن ۶ درصد و از نظر ارزش ۵/ ۱۴ درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات بخش کشاورزی و غذایی در این دوره زمانی نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود یک درصد و در مقایسه با متوسط صادرات در سال‌های برنامه پنجم توسعه ۲/ ۷ درصد افزایش دارد. اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه‌های درختی به ارزش یک میلیارد و ۳۴۰ میلیون دلار با سهم ۲۳ درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی به ارزش یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون دلار با سهم ۴/ ۲۰ درصد، شیر و فرآورده‌های آن به ارزش ۵۵۵ میلیون دلار با سهم ۵/ ۹ درصد، زعفران ۲/ ۳۱۹ میلیون دلار با سهم ۵/ ۵ درصد و ماهی و میگو به ارزش ۲۹۷ میلیون دلار با سهم ۱/ ۵ درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده است. متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی ۹۲۲ دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور (۳۷۸ دلار) ۱۴۴ درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در ۱۱ ماه امسال ۵۶ هزار و ۷۷۸ ریال و متوسط کل صادرات غیرنفتی کشور ۵۴ هزار و ۹۵۰ ریال بوده است.
مهم‌ترین مقصد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (از نظر ارزش) کشورهای عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، ترکیه، ویتنام، ترکمنستان و آلمان بوده که سهم آنها به ترتیب ۵/ ۴۱، ۳/ ۱۲، ۳/ ۷، ۶/ ۶، ۳/ ۳، ۵/ ۲، ۳/ ۲، ۲/ ۲ و ۲ درصد است و در مجموع ۸۰ درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر، در ۱۱ ماه سال ۹۷، مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ایران نیز ۱۸ میلیون و ۱۶۹ هزار تن با ارزش ۹ میلیارد و ۴۴۷ میلیون دلار بوده که به ترتیب از نظر وزن ۸/ ۶۲ درصد و از نظر ارزش ۵/ ۲۴ درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت ۳/ ۲ درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل و در مجموع نیز ۱/ ۱۱ درصد کمتر از میانگین سال‌های برنامه پنجم توسعه بوده است. اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در ۱۱ ماه سال ۹۷، شامل ذرت به ارزش یک میلیارد و ۸۹۳ میلیون دلار با سهم ۲۰ درصد، برنج به ارزش یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار با سهم ۳/ ۱۴ درصد، دانه سویا به ارزش یک میلیارد و ۸۶ میلیون دلار با سهم ۵/ ۱۱ درصد، روغن نباتی به ارزش ۸۸۲ میلیون دلار با سهم ۳/ ۹ درصد، گوشت قرمز به ارزش ۶۸۳ میلیون دلار با سهم ۲/ ۷ درصد، کنجاله دانه‌های روغنی به ارزش ۵۵۷ میلیون دلار با سهم ۹/ ۵ درصد، جو به ارزش ۵۳۶ میلیون دلار با سهم ۷/ ۵ درصد و انواع میوه به ارزش ۳۶۴ میلیون دلار با سهم ۹/ ۳ درصد از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که در مجموع حدود ۷۸ درصد ارزش واردات بخش کشاورزی را شامل می‌شوند.
متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در ۱۱ ماه سال جاری، ۵۲۰ دلار است که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (۱۳۳۱ دلار) حدود ۶۱ درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی ۴۱ هزار و ۸۴۱ ریال و متوسط واردات کشور ۴۱ هزار و ۶۱۳ ریال بوده است. کشورهای عمده طرف معامله از نظر ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ترتیب شامل امارات متحده عربی با ارزش ۸۹۰ میلیون دلار، هند با ارزش ۷۹۷ میلیون دلار، هلند با ارزش ۷۴۲ میلیون دلار، سوئیس با ارزش ۷۳۴ میلیون دلار، انگلستان با ارزش ۷۲۵ میلیون دلار، سنگاپور با ارزش ۶۶۳ میلیون دلار، روسیه با ارزش ۵۲۵ میلیون دلار، ترکیه با ارزش ۴۹۹ میلیون دلار، برزیل با ارزش ۳۸۱ میلیون دلار، آلمان با ارزش ۲۲۱ میلیون دلار و پاکستان با ارزش ۱۵۲ میلیون دلار بوده که سهم هر یک از این کشورها از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ترتیب ۴/ ۹، ۴/ ۸، ۹/ ۷، ۸/ ۷، ۷/ ۷، ۷، ۵/ ۵، ۳/ ۵، ۴، ۳/ ۲ و ۶/ ۱ درصد بوده و در مجموع ۶۷ درصد کل ارزش واردات کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.
تراز تجاری
تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در ۱۱ ماه امسال، منفی ۳ میلیارد و ۶۴۱ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱/ ۷ درصد بهبود یافته است (ارزش صادرات یک درصد و ارزش واردات ۳/ ۲ درصد کاهش داشته است). همچنین کسری تراز تجاری یک ماهه سال ۹۷ نسبت به میانگین سال‌های برنامه پنجم (منفی ۵ میلیارد و ۲۱۴ میلیون دلار)، حدود ۲/ ۳۰ درصد بهبود داشته است. تراز تجاری ارزشی ۱۱ ماه منتهی به بهمن در سال ۹۰ منفی ۴ میلیارد و ۴ میلیون دلار، در سال ۹۱ منفی ۷ میلیارد و ۱۰۷ میلیون دلار، در سال ۹۲ منفی ۷ میلیارد و ۱۵۹ میلیون دلار، در سال ۹۳ منفی ۵ میلیارد و ۲۴ میلیون دلار، در سال ۹۴ منفی ۲ میلیارد و ۷۷۸ میلیون دلار، در سال ۹۵ منفی ۲ میلیارد و ۳۰۹ میلیون دلار و در سال ۹۶ منفی ۳ میلیارد و ۹۲۱ میلیون دلار بوده است.
آفت‌کش‌ها و کودها
در ۱۱ ماه سال ۱۳۹۷، جمعا ۱۱ هزار و ۳۷۳ تن آفت‌کش به‌صورت آماده مصرف و ۸ هزار و ۹۷۹ تن به‌صورت تکنیکال وارد کشور شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، آفت‌کش‌های آماده مصرف ۸/ ۲۲ درصد کاهش و تکنیکال‌ها ۳/ ۲۶ درصد کاهش نشان می‌دهد. درمجموع با تبدیل آفت‌کش‌های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل ۵/ ۲) می‌توان نتیجه گرفت که در ۱۱ ماه سال ۹۷ مقدار واردات آفت‌کش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲/ ۲۵ درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهشی قارچ‌کش‌ها ۷/ ۳۴درصد و حشره‌کش‌ها ۸/ ۲۳ درصد و علف‌کش‌ها ۲۷ درصد بوده است. جمع کل ارزش آفت‌کش‌های وارداتی در ۱۱ ماه امسال ۱۶۳ میلیون دلار بوده که حدود ۸/ ۱۲ درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.
در ۱۱ ماه سال ۱۳۹۷ هزار و ۹۹۵ تن آفت‌کش آماده مصرف و ۳/ ۸ تن آفت‌کش تکنیکال جمعا به ارزش ۶ میلیون و ۳۲۶ هزار دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار به ترتیب ۸/ ۱۵ و ۱۷۸ درصد افزایش و از نظر ارزش جمعا ۸ درصد کاهش دارد.کل واردات کودها در ۱۱ ماه امسال، ۳۶۷ هزار تن با ارزش ۱۸۹ میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی ۳/ ۲۷ درصد و از نظر ارزش ۲۴ درصد کاهش نشان می‌دهد. در بین انواع کودهای وارداتی به ترتیب کودهای میکرو ۶۵ درصد، کودهای ازته حدود ۴/ ۲۵ درصد، فسفره ۴۹ درصد و پتاسه ۳۱ درصد و NPK حدود ۳۹ درصد از نظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته‌اند.همچنین در ۱۱ ماه سال ۱۳۹۷ مقدار ۳ میلیون و ۴۸۳ هزار تن کود با ارزش ۸۲۴ میلیون دلار صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۵/ ۵ و ۹/ ۱۸ درصد افزایش داشته است. ضمنا حدود ۹۹ درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.
بذر
درمجموع کل واردات بذر و سایر اندام‌های تکثیر شونده گیاهی در ۱۱ ماه امسال، ۶ هزار و ۵۵۵ تن با ارزش ۱۰۴ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی حدود ۴۴ درصد و از نظر ارزش ۲۴ درصد کاهش نشان می‌دهد از بین بذور مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش ۶۸ درصدی و بذر ذرت با کاهش ۳۲ درصدی روبه‌رو بوده است. اما بذر چغندرقند و بذر سیب‌زمینی به ترتیب ۴۰ درصد و ۴/ ۳۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته‌اند. در ۱۱ ماه سال ۱۳۹۷ جمعا ۷ میلیون و ۹۱۶ تن بذر و سایر اندام‌های تکثیر‌شونده گیاهی با ارزش ۲۵ میلیون و ۴۱۴ هزار دلار صادر شده که بخش اعظم آن مربوط به سایر اندام‌های تکثیر‌شونده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار ۴/ ۱۷ درصد و از نظر ارزش ۸/ ۴۵ درصد افزایش نشان می‌دهد.
ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی
در ۱۱ ماه سال ۱۳۹۷، مقادیر ادوات کاشت و داشت، کمباین‌ها و دستگاه‌های برداشت و تراکتورهای کشاورزی جمعا به وزن ۱۰ هزار و ۷۳ تن به ارزش ۵۸ میلیون و ۱۷۹ هزار دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۵۷ درصد و ۵۲ درصد کاهش نشان می‌دهد. دراین‌بین از نظر مقدار ادوات کاشت و داشت با ۵۵ درصد، کمباین‌ها و دستگاه‌های برداشت با ۵۲ درصد و تراکتورهای کشاورزی با ۶۴ درصد کاهش روبه‌رو بوده است. در ۱۱ ماه سال ۹۷ جمعا ۱۰ هزار و ۴۰۵ تن ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی به ارزش ۳۱ میلیون و ۳۳ هزار دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، از نظر وزن ۴۲ درصد و از نظر ارزش ۵/ ۱۳ درصد افزایش داشته است و این افزایش غالبا مربوط به ادوات کاشت، داشت و سپس تراکتورهای کشاورزی بوده است.
