یکی از مهم ترین اختیاراتی که تولیدکننده دارد، فروش محصولاتش به خریداری است که به بهترین قیمت محصولش را بخرد اما همواره این حق از کشاورزان گرفته شده است.
خرید تضمینی گندم سال زراعی 97-98 با حواشی همراه است و در حال حاضر که فصل برداشت گندم در مناطق گرمسیری کشور است و به برداشت گندم در سایر نقاط کشور نیز چیزی نمانده، همچنان این حواشی ادامه دارد.
امسال خرید تضمینی گندم از زمانی که با اعلام نشدن به موقع سروصدای بسیاری به راه انداخت و سپس با تاخیر و با نرخ پایین اعلام شد و اعتراض کشاورزان را به همراه داشت، تا امروز که دلالان با خرید گندم با قیمتی بیشتر از نرخ تضمینی پا در کفش دولت کرده‌اند، همچنان خبرساز است. در حال حاضر اجبار دولت به خرید تضمینی گندم با نرخ مقرر شده، در حالی کشاورزان تمایل به فروش گندم خود به افراد دیگری به قیمت بالاتری دارند، یکی دیگر از حاشیه‌های تمام نشدنی خرید تضمینی امسال است.
طبق قانون تضمین خرید محصولات اساسی دولت موظف است همه‌ساله قیمت خرید تضمینی محصولات را با رعایت هزینه‌های واقعی تولید در موعد مقرر (قیمت‌های مصوبه مزبور را قبل از آغاز هر سال زراعی یعنی آخر شهریور ماه) اعلام کند. در واقع مفهوم قانون خرید تضمینی به این نکته اشاره می کند که در صورت افت قیمت بازار به سطحی پایین‌تر از قیمت یا نیافتن مشتری در بازار تولیدکنندگان می‌توانند کالای خود را به قیمت تضمینی به دولت بفروشند. در این قانون به رعایت هزینه‌های واقعی تولید نیز اشاره شده، موضوعی به نظر می‌آید در تعیین قیمت 1700 تومان برای خرید گندم امسال به کلی نادیده گرفته شده است.
رییس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور با اشاره به مشکلاتی که خرید تضمینی گندم از سال گذشته بر سر راه کشاورزان گذاشته است اعلام کرد:«اجباری که بر کشاورز برای فروش محصولاتش واردشده صحیح نیست. هر فرد تولیدکننده مختار است که خریدار محصولات تولیدی‌اش را انتخاب کند. مفهوم خرید تضمینی این است که طبق قانون، خرید تضمینی گندم باید به گونه‌ای عمل کند که کشاورز بتواند محصولاتش را به هر قیمتی که می تواند بفروشد، اگر شرایط بازار نامطلوب باشد و کشاورز نتوانست محصولش را بفروشد، در آن صورت دولت موظف است که محصول کشاورز را از او خریداری کند. دولت باید با قیمت تضمینی مناسبی محصول را از کشاورز بخرد. اما روشی که در حال حاضر کشاورزان برای فروش اجباری محصولشان به دولت با آن مواجه شده‌اند فاصله زیادی با مفهوم واقعی خرید تضمینی دارد.»
محمدشفیع ملک‌زاده ادامه داد:«امسال قیمت خرید تضمینی گندم 1700 تومان تعیین شده است. در صورتی که قیمت تمام شده گندم برای کشاورز به بیش از 2 هزار تا 2 هزار و 200 تومان می‌رسد. در شرایط سخت اقتصادی که کشاورز تمام مایحتاج زندگیش را با قیمت چند برابری نسبت به سال قبل تامین می کند چرا باید محصولی که منبع درآمد یک سال او و خانواده‌اش محسوب می‌شود را به قیمتی بسیار کمتر از میزان تمام شده خود به دولت بفروشد. با توجه به قیمت پایین گندم دولت باید نرخ خرید تضمینی را افزایش بدهد.»
رییس نظام صنفی کشاورزی به حضور دلالان در بازار برای خرید گندم به قیمتی بیشتر از نرخ خرید تضمینی هشدار داد و گفت:«در حال حاضر دلالان از شرایط سواستفاده کرده‌اند و با پیشنهاد قیمتی بیش از نرخ خرید تضمینی(در واقع قیمت واقعی محصول) تولیدات کشاورز را می خرند.دولت در این شرایط انبار کشاورزان را پلمپ می‌کند و اجازه نمی دهد که هیچ کشاورزی گندم خود را به خارج از مرزهای استان خود بفروشد. قیمت تمام شده گندم حدود2 هزار تومان تا 2هزار و 200 تومان است. این درحالی است که قیمت گندم در کشورهای هم مرز کشور ما تقریبا سه برابر این مقدار است که همین مساله زمینه‌ساز قاچاق گندم و مشکلات دیگری خواهد شد. با در نظر گرفتن قیمت 1700 تومان، گندمکار نه تنها ارزش افزوده‌ای از محصولش دریافت نمی‌کند و نمی‌تواند درآمد مورد نظرش را با فروش محصول به دست آورد، بلکه محصول را باید به اجبار زیر قیمت تولید خود به دولت بفروشد.»
ملک‌زاده اجبار برای خرید گندم از کشاورزان به قیمت پایین را زمینه‌ساز ایجاد مشکلات بسیاری برای تولید گندم در آینده کشور خواند و گفت:«دولت نباید فشار اجرایی شدن سیاست‌های خود را به دوش کشاورز بگذارد. تعیین قیمت خرید گندم توسط دولت باید عادلانه باشد. اگر قیمت عادلانه باشد کشاورزان نیز سمعاٌ و طاعتاٌ این سیاست را می‌پذیرند و بدون شک به هیچ خریداری جز دولت گندم خود را نخواهند فروخت، اما در شرایطی که این قیمت عادلانه نیست کشاورز چگونه باید درآمد یک سالش را تامین کند. آیا باید این سیاست به بهای متضرر شدن گندم‌کاران اجرا شود.»
او با اشاره به شباهت مشکلات ایجاد شده از نرخ پایین خرید تضمینی گندم در سال‌های 90- 91 و 97-98 اعلام کرد:«در سال‌های 90 -91 تولید گندم در کشور افزایش داشت اما در همان سال ما شاهد واردات گندم بودیم چرا که مردم گندمشان را به دولت نفروختند. در سال 91 حدود 8 میلیون و 800 هزار تن گندم در کشور تولید شد اما چون قیمت خرید تضمینی برای کشاورز به صرفه نبود، گندمش را به دولت نفروخت. تنها حدود 2 میلیون و 200 هزار تن از میزان گندم تولیدی در سال 91 توسط دولت خریداری شد و دولت در آن سال مجبور به واردات گندم شد، تهدیدی که ممکن است امسال نیز کشور با آن مواجه شود و زمینه ساز قاچاق این محصول را فراهم کند.»
ملک زاده یکی دیگر از عواملی که انگیزه کشاورز برای فروش گندم به دولت را از بین می‌برد پرداخت اقساطی و قطره‌چکانی دولت دانست و گفت:« یکی دیگر از عواملی که ناخواسته باعث می شود گندمکار اشتیاق کمتری به معامله با دولت داشته باشد این است که دولت پول گندمش را پس از چند ماه و به صورت قطره چکانی به او می‌دهد که همین موضوع باعث می‌شود گندمکار انگیزه‌ای برای فروش گندم خود به دولت نداشته باشد.»
او ادامه داد:« در شرایط استثنایی حال حاضر که قیمت گندم پایین است اما قیمت جو، سویا و سایر نهاده ها به شدت بالا رفته است. دراین شرایط کشاورز گندم را برای خوراک دام می فروشد چرا که برای دامدار خرید گندم به عنوان خوراک دام بسیار مقرون به صرفه تر است. در صحبت های کشاورزان به کرات شنیده ام که می گویند به جای فروش گندم به قیمت 1700 تومان به دولت گندم خود را انبار می‌کنیم و از این طریق خوراک دام هایمان را تامین می‌کنیم که این مساله خطرناک است.»
*دولت تنها 10 درصد نیاز خوراک دامداران را تامین می‌کند
رییس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور در مورد توزیع نامناسب نهاده‌های دامی در کشور هشدار داد و گفت:«در مورد نهاده‌های دامی این نکته حائز اهمیت است که تنها 10 درصد نیاز کشور به نهاده‌ها از طریق دولت تامین می‌شود. دامداران همواره برای تامین مواد اولیه خود چون ذرت و کنجاله سویا با مشکل مواجه‌اند و مشکلاتی چون حمل‌ونقل، کمبود و گرانی نهاده‌ها باعث شده دامداران برای تامین مواد اولیه خود با مشکلات جدی در این زمینه مواجه شوند. افزایش قیمت جو، ذرت و کنجاله سویا در حالی که قیمت گندم تا این حد پایین است باعث می‌شود گندم به عنوان خوراک دام مصرف شود که این مساله نیز تبعات خاص خود را به همراه خواهد داشت.»