مبارزه با آفت، این بار ملخ مراکشی

کشاورزی ایران که در سال های اخیر تحت تاثیر خشکسالی ها در شرایط نامساعدی قرار داشت، از ابتدای امسال درگیر سیلاب شد و اکنون با پدیده ملخ ها دست و پنجه نرم می کند؛ مشکلی که بنا بر اعلام وزیر جهادکشاورزی، برای مبارزه با آن در هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کرمان، سیستان و بلوچستان، فارس، خراسان جنوبی و جنوب کرمان 10 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده که سه میلیارد تومان از این مبلغ تخصیص یافته است.
با حمله 147 دسته ملخ صحرایی به کشور از اوایل بهمن ماه پارسال که در بیش از پنج دهه اخیر بی‌سابقه بوده، تاکنون در سطح در 258 هزار هکتار اراضی کشور مبارزه با این آفت انجام شده است؛ این کار به شکل سم پاشی هوایی و زمینی در عرصه های منابع طبیعی و کشاورزی همچنان در حال انجام است اما آنطور که فائو پیش بینی کرده سطح مبارزه با آفت ملخ صحرایی در کشور به 600 هزار هکتار خواهد رسید.
اکنون با استفاده از 10 فروند هواپیمای مخصوص و یک هزار دستگاه انواع سمپاش از جمله 100 دستگاه سمپاش پشت وانتی و تراکتوری هر روز بطور متوسط در سطح هشت هزار هکتار از زمین های آلوده به دسته های ملخ صحرایی بالغ و پوره ها (بچه ملخ ) مبارزه انجام می شود.
همچنین برای سرعت بخشیدن به کار، نیروهای بسیج، ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و توان لجستیکی آنها نیز در استان های جنوبی به کار گرفته شده است.
«محمدرضا درگاهی» رئیس سازمان حفظ نباتات کشور بر این باور است، «مبارزه با این آفت نیازمند همکاری تمامی ادارات کشور است تا بتوان با این آفت مخرب به سرعت مقابله و زمین های کشاورزی را نجات داد آفتی که 25 درصد زمین های کشاورزی را آلوده کرده است.»
بر اساس پیش بینی ها، این مهمان ناخوانده از شبه جزیره عربستان در ماه های آینده نیز در استان های جنوبی حضور خواهد داشت و اگر عملیات مبارزه با آن به خوبی انجام شود، استان های مرکزی از این افت در امان می مانند و به این وسیله امنیت غذایی کشور حفظ می شود.
با توجه به اخطار فائو مبنی بر اینکه دسته های جدید ملخ صحرایی در خرداد و تیر وارد کشور می شود، این امر اهمیت تخصیص به موقع منابع برای مقابله با مخاطرات ناشی از ملخ ها را بیشتر می کند.
** آخرین خبرها از استان های درگیر ملخ صحرایی
در استان سیستان و بلوچستان هرچند امید می رفت با فعال شدن رودخانه های فصلی کشاورزی این خطه، کشت صیفی جات و محصولات جالیزی رونق بگیرد اما ورود این مهمان ناخوانده سبب شد تا به گفته مسئولان استانی، خسارت آنها به کشاورزی، طبیعت و مراتع استان حتی بیش از سیلاب ها باشد.
به گفته حیدر زورقی رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، بیش از 70 هزار هکتار از اراضی این استان در شهرستان های کنارک، فنوج، چابهار، قصرقند، نیکشهر، دلگان، ایرانشهر، سیب و سوران، خاش و سرباز به ملخ های صحرایی آلوده شده که برای مقابله با آنها به 40 تن سم نیاز است.
در استان بوشهر نیز خبر می رسد که سطح پیش بینی مبارزه با آفت ملخ صحرایی در این استان به 30 هزار هکتار افزایش یافته تا پیش از بالغ شدن این پوره ها، عملیات سم پاشی موفقیت آمیز باشد؛ البته سطح خسارت وارده به باغ های این استان بسیار محدود بوده و با سم پاشی از پیشروی آنها جلوگیری شده است اما ماندن ملخ ها و تخم ریزی آنها، سال زارعی آینده که از مهر ماه شروع می شود را تهدید می کند.
61 هزار هکتار از اراضی جنوب کرمان به عنوان یکی از قطب های مهم کشاورزی کشور سم پاشی شده و با تدابیر اتخاذ شده تاکنون هیچ ملخی وارد مزارع نشده و اوضاع تحت کنترل است.
در کهگیلویه و بویراحمد که به دلیل مجاورت با استان های جنوبی در معرض تهدید ملخ ها قرار دارد، تاکنون 40 هزار هکتار از اراضی کشاورزی و مراتع برای مبارزه با ملخ صحرایی پایش شده و مبارزه با این آفت نیز در سه هزار هکتار از اراضی استان انجام شده است.
همچنین، تاکنون بیش از چهار هزار هکتار از مزارع و باغ های فارس برای مقابله با ملخ صحرایی سم پاشی شده که شامل مناطقی از شهرستان های لارستان، گراش، ممسنی، قیر و کارزین، خنج، داراب و زرین دشت است.
** طغیان ملخ های مراکشی در شمال
با این حال در روزها و هفته های اخیر خبر از طغیان ملخ ها در استان های واقع در نیمه شمالی کشور به گوش می رسد؛ گلستان، تهران، اردبیل و زنجان از جمله مناطقی هستند که اکنون مزارع و مراتع آنها درگیر این آفت شده و امکانات خود را برای مقابله با آن بسیج کرده اند؛ البته از آنجا که ملخ های مراکشی بومی کشورمان هستند که به دلیل بارش های بهاری جمعیت آنها رو به فزونی نهاده، بناست جمعیت آنها کنترل شود.
به گفته «سید محمدرضا میر» سخنگوی سازمان حفظ نباتات کشور عملیات مبارزه با ملخ مراکشی در سطح 25 هزار هکتار از اراضی نوار شمالی کشور آغاز شده و اکنون عملیات مبارزه در استان های گلستان، اردبیل، قزوین، زنجان و آذربایجان شرقی در حال انجام است؛ آفت ملخ مراکشی به اندازه ملخ صحرایی خطرناک نیست اما مبارزه با آن تا کنترل جمعیت ادامه می یابد.
در این زمینه در روزهای اخیر خبرهایی از افزایش غیرطبیعی تعداد ملخ ها در مناطق مختلف شهرستان های دشت ورامین که قطب کشاورزی استان تهران به شمار می رود، منتشر شد که نگرانی کشاورزان منطقه را به دنبال داشت زیرا فصل برداشت محصولاتی چون گندم و جو فرا رسیده است.
به گفته مسئولان کشاورزی ورامین، موضوع در دست بررسی است و اگر تعداد ملخ ها بیش از حدمعمول باشد، مبارزه با این آفت در دستور کار قرار می گیرد.
البته به دلیل بارش های ابتدای امسال، تاغزارهای این خطه که بیش از 11 هزار هکتار از اراضی دشت ورامین را به خود اختصاص داده، رشد و رویش قابل توجهی داشته است؛ این وضعیت شرایط مساعدی را برای افزایش تعداد ملخ های کوهان دار که سالهاست در این عرصه ها زندگی می کنند، فراهم کرد و از این رو کنترل جمعیت این نوع ملخ های بومی با روش های بیولوژیک در دستور کار است.
در استان اردبیل هم هرچند خسارتی به مزارع و باغات استان وارد نشده اما مسئولان استانی انتظار دارند با تخصیص به موقع اعتبارات برای تامین سموم و تجهیزات، کنترل این آفت موثر باشد؛ تاکنون در بیش از 6 هزار و 500 هکتار از اراضی استان اردبیل عملیات کانون کوبی ملخ ها انجام شده و پیش بینی می شود این طرح تا اواسط تیرماه ادامه یابد و سطح مبارزه با ملخ ها به حدود 20 هزار هکتار برسد.
زنجانی ها که از نیمه دوم اسفند ماه پارسال درگیر کانون یابی ملخ مراکشی هستند، تاکنون توانسته اند 6 هزار هکتار از زمین های منابع طبیعی و مراتع استان را علیه ملخ مراکشی سم پاشی کنند؛ مبارزه با این آفت تا اوایل تیرماه ادامه خواهد داشت.
در استان قزوین کل اراضی پیش بینی شده برای مبارزه با آفت ملخ، 12 هزار هکتار است که تاکنون عملیات مبارزه در نیمی از این زمین ها انجام شده است.
خبر امیدوارکننده ای که از آذربایجان شرقی منتشر شده اینکه تهاجم ملخ در این استان تحت کنترل بوده و به مرحله طغیان نرسیده است؛ کانون ملخ‌های مهاجم در این استان مراتع دشت مغان و قشلاق‌های دشت خداآفرین است و در مجموع 14 شهرستان نیز در معرض هجوم ملخ‌ها هستند.
هرساله گلستان با معضل هجوم ملخ های مراکشی به مراتع بویژه در مناطق مرزی روبرو است؛ از این رو مبارزه با این آفت هر سال در فروردین ماه و با نمایان شدن اولین ملخ های مهاجر آغاز می شود. گفته شده این نوع ملخ امسال 120هزار هکتار از مراتع استان را تهدید می کند و مبارزه با این آفت در مناطق و شهرستان های درگیر همچون آق قلا و گنبدکاوس در دستور کار است.
** ملخ تهدیدگر امنیت غذایی
ملخ های صحرایی تمام گیاهان زراعی، باغی و حتی علف های هرز را می خورند، این نوع ملخ قدرت پرواز بسیار زیادی دارد و در یک شبانه‎ روز می‎ تواند تا 150 کیلومتر پرواز کند و از کشوری به کشور دیگر و از استانی به استان دیگر می تواند مهاجرت کند.
این نوع از ملخ ها در مسیر عبور خود با تغذیه از سبزینه های مختلف ازجمله جنگل ها، باغهای میوه، علوفه، غلات، صیفی و مراتع را از بین می برند و با توجه به قدرت تخریبی بالایی که دارند باعث قحطی در منطقه نیز می شوند.
هر کیلومتر مربع از دسته پروازی متراکم می ‌تواند شامل 50 میلیون ملخ باشد که روزانه قادرند 100 تُن از پوشش گیاهی را از بین ببرند.
دسته پروازی بسیار بزرگ می‌ تواند هزار کیلومتر مربع را پوشش دهد و قادر است 6 تا 20 ساعت بدون وقفه با سرعت وزش باد 12 تا 120 کیلومتر بر ساعت پرواز کند.
هر ملخ افزون بر تخریب مراتع و مزارع، قادر به گذاشتن حداقل سه کپسول حاوی بین 80 تا 120 تخم است (درمجموع 300 تا 400 عدد )که اگر نتوانیم جلوی تخم ریزی را بگیریم، افزایش آنها غیر قابل تصور خواهد بود زیرا هر عدد کپسول در دمای 10درجه ای داخل خاک ( 2 تا 8 سانتیمتر عمق خاک) 30 روز و در دمای 32 درجه نیز مدت 14 روز زمان می برد تا به پوره و سپس ملخ بالغ تبدیل شود.
سازمان جهانی فائو (وابسته به سازمان ملل متحد) که نظارت مستقیمی روی ملخ صحرایی در سطح جهان دارد، از غرب و شمال آفریقا، کشورهای حاشیه دریای سرخ و خلیج فارس، شبه جزیره عربستان، پاکستان، هند و جنوب و جنوب شرق ایران به عنوان مهم ترین مناطق پراکنش این آفت نام برده است.
در ایران استان‎های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و جنوب کرمان کانون دائمی و همیشگی تولید مثل آفت ملخ صحرایی هستند.
به گفته مسئولان سازمان حفظ نباتات کشور مبارزه با ملخ صحرایی در ایران تا اواخر تیرماه و هفته ابتدایی مرداد ماه امسال پایان می یابد و نیمه دوم دی ماه نیز فعالیت ها مجدد آغاز می شود.