قیمت گوشت در چند ماه گذشته سیر افزایشی خود را تا رسیدن به کیلویی 100 هزار تومان و حتی بالاتر ادامه داده بود اما در روزهای گذشته از اوج قیمت خود عقبگرد کرده و روند کاهشی به خود گرفته است که باید دلیل آن را در کاهش قیمت خوراک دام و افزایش تولید گوشت در کشور جست‌وجو کرد.
ایران سالانه 850 هزار تن گوشت تولید می‌کند و تنها حدود 120 تا 150 هزار تن نیاز به واردات دارد، اما وابستگی 70 درصدی به واردات خوراک دام و تاثیر 70 درصدی خوراک دام در قیمت تمام شده باعث شد قیمت گوشت طی یک سال گذشته افزایش حدود 80 درصد داشته باشد.
گزارش میدانی حاکی است که قیمت هر کیلو گوشت در بازار تهران طی سه ماه گذشته حدود 15 هزار تومان و در یک هفته گذشته 4 هزار تومان کاهش یافته است.
بر اساس این گزارش ران و دست گوشت گوساله کیلویی 88 هزار تومان، گوشت مخلوط گوساله 75 هزار تومان و گوشت چرخ کرده گوساله 74 هزار تومان و گوشت منجمد 55 هزار و 500 تومان به فروش می‌رود.
همچنین قیمت هر کیلو گوشت گوسفندی در استان‌هایی که مبداء تولید نزدیکتر هستند از جمله اردبیل حدود 80 تا 85 هزار تومان است.
*4 دلیل عقبگرد قیمت گوشت در بازار
4 دلیل برای کاهش قیمت گوشت در بازار وجود دارد، نخست اینکه قیمت خوراک دامی که 70 درصد در قیمت تمام شده گوشت مؤثر است، در ماه‌های گذشته به رغم تحریم‌ها روند کاهشی به خود گرفته است.
*فروکش التهاب قیمت و ترخیص نهاده‌ها از بنادر
کیوان جعفرپور مدیر بازرگانی اتحادیه سراسری دامداران گفت: کنجاله سویا که در ماه‌های گذشته از بنادر آزاد نشده بود، به یکباره آزاد شد و باعث کاهش قیمت این نهاده و همچنین سایر نهاده‌ها در بازار شد.
به گفته جعفرپور، قیمت کنجاله سویا در بازار به کیلویی 4 هزار تا 5 هزار تومان هم رسیده بود اما با آزادسازی محموله‌های وارداتی از بنادر به همان قیمت مصوب کیلویی 2 هزار و 450 تومان برگشت.
وی اضافه کرد: همچنین قیمت جو هم که روزهای گذشته به کیلویی 1600 تومان رسیده بود دوباره به قیمت مصوب 1350 تومان برگشت یافت. همچنین فراوانی عرضه کنجاله در بازار به کاهش قیمت پودر ماهی و کنجاله کلزا هم انجامید به طوری که قیمت پودر ماهی در بازار 3 هزار تومان کاهش یافت و قیمت کنجاله کلزا هم حدود 1100 تومان در بازار با کاهش همراه شد.
*رشد 5 درصدی تولید گوشت در داخل
دلیل دوم کاهش قیمت گوشت در بازار، افزایش تولید داخلی است. کارشناسان بارها اعلام کردند که بهترین ابزار برای کنترل قیمت، تقویت تولید داخل است نه واردات، چرا که در فرایند واردات، پروسه‌های مختلفی وجود دارد که تنظیم و کنترل آنها به آسانی صورت نمی‌گیرد، مثلاً در واردات اخیر گوشت اعلام شد که شرکت‌های خاصی اقدام به واردات می‌کنند. از سوی دیگر تفاوت نرخ ارز در بازار هم باعث می‌شود که نتوان ارزهای اختصاص یافته را کنترل کرد. تفاوت ارز دولتی با ارز نیمایی و آزاد 2 تا 3 برابر است که این تفاوت، اشتیاق خیلی‌ها را برای رانت افزایش می‌دهد.
کشور سالانه بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار تن نیاز به واردات گوشت دارد. امسال حدود ۴ هزار میلیارد تومان برای واردات گوشت ارز ۴۲۰۰ تومانی داده شده اما همچنان قیمت‌ها بالاست و به رغم همه تلاش‌ها و افزایش تولید، چسبندگی قیمت حفظ شده است و قصد پایین آمدن ندارد. در این شرایط طبعا راهکار اصلی تقویت تولید داخل و کم کردن هرچه بیشتر شکاف تولید و مصرف است.
هفته گذشته معاون امور دام وزارت جهاد کشاورزی گفت:«تولید گوشت قرمز در سال جاری 5 درصد افزایش می‌یابد.» این میزان افزایش حدود 45 هزار تن به تولید کشور اضافه خواهد کرد و ما را یک گام به خودکفایی در گوشت نزدیکتر می‌کند.
رضایی همچنین گفت: زنجیره تولید برای گوشت قرمز راه‌اندازی می‌شود که هزینه‌ها را کاهش خواهد داد، ضمن اینکه خود تولیدکنندگان باید اقدام به واردات نهاده‌های مورد نیازشان بکنند تا این فرایند به دست نااهلان نیفتد.
در واردات خوراک دام افراد ویژه و انحصارگر وجود دارد. مثلا حدود 80 درصد واردات نهاده‌های دام توسط فردی به نام «م» انجام می‌شود و چه در این دولت و چه در دولت‌های قبل کسی نتوانسته این فرد را مهار کند و یا جایگزینی برایش پیدا کند. ظاهرا صحبت‌های آقای رضایی معطوف به این مسئله است که چرا باید تولیدکنندگان اجازه دهند که افراد رانت جو و انحصارگر واردات نهاده‌های مورد نیاز کشاورزان و دامداران را به دست بگیرند.
*جایگزینی ارز نیمایی به جای دولتی و کاهش رانت
دلیل سوم برای کاهش قیمت گوشت در بازار جایگزینی ارز نیمایی به جای ارز دولتی برای واردات گوشت است و شاید برای خیلی‌ها سؤال باشد که چطور 200 میلیون دلار ارز دولتی نتوانست قیمت بازار را متعادل کند و واردات با ارز نیمایی چگونه کنترل خواهد کرد؟ در ابتدای طرح واردات با ارز نیمایی بسیاری انتقاد داشتند که اختصاص این ارز قیمت گوشت را دو برابر خواهد کرد اما نتیجه برعکس شد و اتفاقا قیمت گوشت روند کاهشی به خود گرفت.
کارشناسان معتقدند هر چقدر تفاوت نرخ ارز کمتر باشد حضور افراد رانتخوار کمتر خواهد شد، بنابراین تمام ارزها در مسیر واردات محصول اصلی پیش خواهد رفت اما زمانی که تفاوت ارز دولتی با ارز نیمایی دو برابر است، اشتیاق ویژه‌خواران بیشتر می‌شود. بنابراین اختصاص ارز نیمایی باعث افزایش واردات و جلوگیری از هرز رفت ارز خواهد شد.
علاوه بر این نوع و کیفیت و دسترسی ارز اختصاص یافته در بخش دولتی و نیمایی نیز متفاوت است.
مرتضی رضایی معاون امور دام گفت: در طی سه ماه گذشته حدود 45 هزار تن گوشت با ارز نیمایی وارد کشور شده است.
دلیل چهارم کاهش نرخ ارز در روزهای گذشته است. اگرچه واردات خوراک دام هنوز با ارز دولتی انجام می‌شود، اما بسیاری از مایحتاج تولیدکننده‌های دام و طیور با ارز آزاد و یا نیمایی تأمین می‌شود که کاهش اخیر نرخ ارز باعث پایین آمدن قیمت تمام شده آنها نیز شده است.
*موانع سر راه تولید گوشت قرمز در کشور
همه کارشناسان متفق‌القولند که برای کاهش قیمت گوشت باید تولید داخل تقویت شود اما موانعی سر راه تولید وجود دارد. نخست اینکه به دلیل فقیر بودن مراتع کشور و نبودن الگوی کشت مناسب، تولید علوفه و خوراک مورد نیاز دامداران در داخل تأمین نمی‌شود و کشور حدود 70 درصد وابسته به واردات است. به همین دلیل باید تلاش کرد که خوراک دام و طیور در داخل تولید شود.
بسیاری معتقدند با توجه به محدودیت آب و خاک در کشور امکان توسعه افقی و افزایش سطح زیر کشت وجود ندارد اما کارشناسان راهکار مناسبی را پیشنهاد می کند بهترین راهکار اجرای الگوی کشت است.
کشور ما در تولید خربزه و هندوانه مقام دوم دنیا را دارد، اما 70 درصد ذرت و بخش زیادی از جو مورد نیاز را وارد می‌کند، در حالی که همین دو محصول که از تیره گرامینه هستند در شرایط آب و هوایی مشابه گندم امکان رشد دارند.
دولت باید طرح اجرای الگوی کشت را که ده سال است خاک می‌خورد به قانون تبدیل کند و وزارت جهاد کشاورزی آن را اجرایی سازد که با این کار حتی می‌توان تولید محصولات صیفی مانند گوجه‌فرنگی و سبزی که آب‌بری بالایی هم دارند و میزان فسادپذیری آنها هم بالاتر است را کاهش دهند و به جای آن جو، ذرت و یا کنجاله بکارند.
در گام بعدی می‌توان از ظرفیت‌های داخل به حداکثر میزان استفاده کرد. در بخش عشایری کشور ظرفیت‌های فراوانی وجود دار که در صورت حمایت دولت می‌تواند تولید گوشت کشور را افزایش دهد.
سردار سیف‌زاده رئیس بسیج عشایر اخیراً اعلام کرد ظرفیت رساندن کشور به خودکفایی در گوشت در بخش عشایری وجود دارد.
وی اضافه کرد: در صورتی که دولت حمایت‌های لازم را انجام دهد، می‌توان با حمایت از بخش عشایری و توانمندسازی آنها و همچنین استفاده از دام‌های پربازده، تولید گوشت را افزایش داد و 120 هزار تن فاصله‌ای که برای رسیدن به خودکفایی لازم است را تأمین کرد.
علی کریمی کارشناس امور دام معتقد است که استفاده از نژادهای اصیل و پربازده می‌تواند عملکرد و بهره‌وری دام‌ها را تا 25 درصد افزایش دهد، البته در این میان دامداران باید تلاش کنند تا با مدیریت تولید و کاهش پِرت انرژی هزینه‌های تمام شده را نیز کاهش دهند.
بر اساس رهنمودهای اقتصاد مقاومتی به ویژه در شرایط تحریم باید از حداکثر ظرفیت داخل استفاده کرد. تجربه یک سال گذشته نشان داد که به رغم فاصله بسیار اندک کشور با خودکفایی در گوشت که تنها ۱۲۰ هزار تن است، بار مالی 4 هزار میلیاردتومانی به کشور برای تامین همین کمبود اندک تحمیل شد. اگر از ظرفیت های موجود که کارشناسان متعدد به آن اذعان دارند استفاده بهینه شود تنها یک نفس با خودکفایی فاصله داریم.