کم آبی تنها مشکل فعالان این بخش نیست بلکه بازاریابی، فرآوری، بسته بندی و مکانیزاسیون در نخلداری نیز دیگر دغدغه‌های فعالان این بخش است که مسئولان دولتی با کمک بخش خصوصی استان بوشهر برای برطرف کردن این موانع و امیدواری تولیدکنندگان این میوه شیرین پر زحمت درسال‌های اخیر تلاش های پیگیرانه‌ای را آغاز کرده‌اند که تاکنون بخشی از آنها اجرا شده و به ثمر نشسته و بخشی دیگر نیز در دست مطالعه، اجرا و پیگیری است.
در این ارتباط با تشکیل کارگروه ویژه نظارت بر صادرات، برگزاری جشنواره‌های ترویجی، تغییر شیوه آبیاری، پرداخت تسهیلات نوسازی، حذف پرداخت سهم بیمه کارفرما در واحدهای مربوط به فرآوری و بسته بندی خرما، ایجاد سردخانه و محاسبه برق بخش های مرتبط با نخیلات با تعرفه کشاورزی از محورهای تلاش های بخش خصوصی و مسئولان دولتی در استان بوشهر برای چاره اندیشی در زمینه حل مشکل نخلداران و فعالان این عرصه است.
تشنگی نخیلات
استان بوشهر از مناطق بحرانی کشور در زمینه تامین آب است و دشت‌های آن یکی پس از دیگری ممنوعه اعلام می‌شود و بخشی از نخیلات این استان در معرض خشک شدن قرار دارند، بارش کم باران و برداشت بی رویه از دشت‌ها و چاه‌های آب در دهه‌های گذشته سبب تشدید و افزایش بحران کم‌آبی در این استان شده است.
خشکسالی‌های پی در پی سبب خشک و شور شدن چاه های آب شده و با توجه به کاهش حجم آب در سفره‌های زیرزمینی و سدها، توسعه باغ در این استان ممنوع است و تنها افزایش عملکرد تولید در واحد سطح مورد توجه قرار دارد که در این ارتباط طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در دشت‌ها و طرح تحول کشاورزی در باغ های نخیلات استان بوشهر به اجرا درآمده است که با تکمیل آن عملکرد تولید محصول در باغ ها و اراضی کشاورزی تا ۲ برابر افزایش می‌یابد.
بحران کم آبی در بخش کشاورزی نخیلات شهرستان دشتستان به گونه ای است که بسیاری از کشاورزان به ناچار با هزینه گزاف اقدام به حفر چاه و نصب تلمبه برای تامین آب نخل ها کرده اند اما این امر نیز بدلیل کیفیت پایین آب و بالا بودن هزینه تامین سوخت و دیگر ادوات نگرانی نخلداران را در جلوگیری از خشک شدن و افزایش تولید برطرف نکرده است.
هم اینک بطور میانگین هر فصل یک بار آب از طریق رودخانه دالکی برای نخیلات به ازای هر صد اصله دو ساعت تامین می شود که باتوجه به شیوه آبیاری حوضچه ای و غرقابی حتی پای نخل ها را آبگیری نمی‌شود.
تشنگی نخیلات دشتستان باعث شده تا افزون بر اینکه بسیاری با کاهش ثمردهی روبرو شده اند یک باغ ۳۰۰ اصله نخل حدود ۵۰ اصله آن اصلا ثمر ندهد و هر ساله نیز بر این روند افزوده می شود.
به گفته رئیس انجمن خرمای استان بوشهر با وجود خشکسالی و قرار داشتن بوشهر در اقلیم کم آب اما بخشی از مشکلات تولید خرما به نحوه آبیاری بر می‌گردد که با وجود گذشت سال‌ها تاکنون تغییری در شیوه آن حاصل نشده است.
ابوالقاسم کاووسی بر این باور است که روش هایی برای سازگاری با این وضعیت وجود دارد که مهندسان خوش فکر باید آنها را یافته و زمینه نجات نخل ها را فراهم آورند.
وی اضافه کرد: رودخانه دالکی به عنوان یکی از منابع اصلی تامین کننده آب نخلستان های شهرستان دشتستان به حدی کم آب شده که آب به بسیاری از نخل ها نمی‌رسد و آنها ایستاده می‌میرند.
رئیس انجمن خرما استان بوشهر گفت: در شرایط کنونی که عملیات احداث سد دالکی دردست اجراست باید طرح های نوین آبیاری در نخلستان ها به موازات عملیات احداث این سد انجام شود.
وی ادامه داد: با شرایط موجود کم آبی بخش زیادی از مجموع طول ۶ کیلومتری کانال آبیاری وحدتیه خاکی است که باعث هدر رفت بالای آب می‌شود.
کاووسی یادآورشد: باتوجه به اینکه این کانال آب ۵۰ هزار اصله نخل را تامین می کند باید زمینه بتنی و یا لوله گذاری آن فراهم شود تا در شرایط کنونی شاهد کم آبی نباشیم.
وی ادامه داد: در شهرستان دشتستان سه میلیون اصله نخل وجود دارد که هر اصله ماهانه ۱۰ هزار و ۵۰۰ ریال حقابه پرداخت می کنند که جمع آن به ۳۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال می رسد.
کاووسی ادامه داد: با توجه به هزینه های بالای نخلداران پرداخت این میزان حقابه توجیه اقتصادی ندارد و باید مورد بازنگری قرار گیرد.
طرح نخلستان
یک از مشکلات اصلی استان بوشهر در حوزه کشاورزی علاوه بر کمبود آب و منابع آبی شیوه‌های سنتی آبیاری است که بخش عمده‌ای از منابع آبی این استان را به ویژه در نخلستان ها که روش غرقابی
استفاده می‌شود، هدر می‌دهد؛ در این ارتباط با هدف اصلاح شیوه آبیاری نخیلات طرح نخلستان در سطح ۳۴ هزار و ۲۵۰ هکتار در شهرستان دشتستان اجرا می‌شود که با پایان مطالعات این طرح
عملیات اجرایی آن در سطح ۲ هزار و ۵۷۰ هکتار در بخش سعدآباد آغاز شده است.
همچنین در قالب این طرح ۱۶۹ کیلومتر شبکه درجه ۳ و ۴ آبیاری احداث و مطالعات هفت هزار و ۷۰۰ هکتار از نخیلات این حوزه در آبپخش و کلل انجام و عملیات اجرایی آنها از محل اعتبارات سفر رئیس جمهوری به استان آغاز می‌شود.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در زمان حاضر سنتی بودن و مکانیزه نبودن باغ‌های نخیلات استان بوشهر از جمله مشکلاتی است که تلاش می‌شود با ارتقای ضریب مکانیزاسیون این باغ‌ها اصلاح شود.
محمدتقی منوچهری افزود: همچنین با تخصیص اعتبار از محل سفر هیات دولت به استان زمینه لازم برای اجرای طرح تغییر شیوه آبیاری نخیلات در سطح هفت هزار هکتار در منطقه آبپخش آغاز شده است و در این ارتباط سال‌های ۹۶ و ۹۷، هفت هزار و ۵۰۰ هکتار معادل یک برنامه پنج ساله در این بخش کار شده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: طرح نخلستان برای برطرف کردن مشکلات ساختاری این بخش با طرح آبیاری نوین اجرایی شده که اعتبارات این عرصه تامین و تخصیص یافته است.
ضرورت نگاه ویژه به محصول استراتژیک بوشهر
با وجود اینکه خرما یکی از محصولات استراتژیک استان بوشهر است و ۸۰ هزار نفر بطور مستقیم در حوزه نخیلات این استان اشتغال دارند اما فرآوری آن در سایر استان ها صورت می‌گیرد و این میزان اشتغال ایجاب می‌کند نگاه ویژه تری به حوزه خرما شود.
ابوالفضل روزی طلب دبیر انجمن خرمای استان بوشهر بر این باور است که سرانه مصرف خرما در کشور پایین است که باید زمینه افزایش آن فراهم شود و با برگزاری رویدادهای ملی به تحقق این موضوع کمک کرد.
سالانه ۱۵۰ تا ۱۷۰ هزار تن خرما، خارک و رطب از ۴۰ نوع نخل در استان بوشهر تولید که ۲۵ تا ۳۰ هزار تن آن به خارج صادر می‌شود که برای رونق صادرات این محصول کمک دولت به بخش خصوصی برای بازاریابی جهانی ضروری است.
مدیرکل استاندارد استان بوشهر گفت: این اداره کل یکی از سازمان های سه گانه در ارائه مجوز صادرات خرما محسوب می شود.
محمد رحیم بهره مند اظهارکرد: در واحدهای صنعتی ضوابط و مقررات مورد نیاز استاندارد رعایت شده ولی در واحدهای سنتی چنین چیزی مشاهده نمی شود.
وی افزود: در این ارتباط ارائه آموزش به عنوان یک راهکار اصولی باید در حوزه برداشت و بسته بندی خرما در دستور کار قرار گیرد.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر گفت: اجرای خوشه های صنعتی خرما با رویکرد علمی و دانش بنیان در سه سال گذشته باعث شد تا وضعیت تولید، فرآوری و صادرات این محصول بهبود یابد.
سیدحسین حسینی محمدی با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی تولید کنندگان خرما با همکاری شرکت شهرک‌های صنعتی استان بوشهر افزود: در قالب این دوره ها صاحبان صنایع آموزش‌های لازم در ارتباط با نحوه فراوری و بسته بندی خرما را فرا گرفتند.
حسینی محمدی گفت: با توسعه صنایع فرآوری محصولات کشاورزی و بهبود کیفیت و توسعه صادرات خرما و معرفی این محصول در دنیا، برند خرمای استان بوشهر جهانی شد.
وی اضافه کرد: بر اساس تقویم تدوین شده، نمایشگاه تخصصی محصولات کشاورزی از جمله خرما و صنایع وابسته به این محصولات برگزار می‌شود.
حسینی محمدی با تاکید بر حمایت از مصرف کالای داخلی افزود: تحقق این مهم به تولید محصولات با کیفیت وابسته است که توجه به برند سازی، ارتقای کیفیت بسته بندی محصول و اصلاح شبکه‌های توزیع مورد توجه است.
وی اضافه کرد: هم اکنون در بخش خرما ۱۸ هزار تن ظرفیت سردخانه جدید در استان بوشهر اضافه شده که در این ارتباط نخلداران نگرانی و مشکلی در زمینه نگهداری محصول نخواهند داشت.
راهکارهای افزایش صادرات و مصرف خرما
قرارگیری خرما در سبد غذایی خانوارهای ایرانی باید از طریق برگزاری جشنواره های ملی به عادت تبدیل شود و برای صادرات این محصول دستگاه‌های نظارتی باید به منظور کسب جایگاه بین المللی برای خرمای صادراتی بوشهر نظارت های خود را تشدید کنند.
عبدالکریم گراوند استاندار بوشهر براین باور است که با ارائه خرمای با کیفیت در بازارهای جهانی این محصول جایگاه خود را پیدا می‌کند از این رو در همه حوزه‌ها و بویژه کشاورزی باید سیاست ها به گونه‌ای باشد که بخش خصوصی با کمک دولت بتواند امور مربوط به حوزه خود را عهده‌دار شود.
رئیس اتاق بازرگانی بندر بوشهر نیز گفت: برای کاهش هزینه‌های کشاورزان ضرورت دارد ساز و کار محاسبه حامل‌های انرژی براساس تعرفه کشاورزی صورت گیرد.
خورشید گزدرازی ادامه داد: تسهیل در حمل و نقل حوزه کشاورزی بهسازی جاده های بین مزارع و نخیلات به عنوان یکی از خواسته های مهم کشاورزان است که باید پیگیری شود.
وی ادامه داد: تشکیل مرکزی برای تحقیق، پژوهش و توسعه فناوری خرما از مطالبات حوزه نخیلات است که باید در راستای بهبود بازار خرما در مسیر گام برداشت.
گزدرازی اظهارکرد: بسیاری از نخلستان ها نیازمند نوسازی است که برای تحقق این مهم باید تسهیلات کم بهره مورد نیاز کشاورزان فراهم شود.
گزدرازی ادامه داد: پیگیری برای حذف حق بیمه سهم کارفرما در واحدهای مرتبط با خرما از جمله مواردی است که باید با هدف حمایت از اشتغال، تولید و صادرات مورد توجه کشاورزان قرار گیرد.
وی ادامه داد: در حوزه صادرات محصول خرما نیز برای ساماندهی مناسب باید کمیته ویژه نظارت بر صادرات محصول خرما تشکیل شود که در صورت تحقق چنین تشکلی اتاق بازرگانی مهیای همکاری
با این تشکل خواهد بود.
صادرات ۲۵هزار تن خرما
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: سالانه ۱۶۲هزار تن محصول از نخیلات این استان تولید می‌شود که از این میزان ۹هزار و ۵۰۰ تن در مرحله خارک (خرمای نارس) معادل ۶ درصد، ۴۶هزار تن رطب معادل ۲۹ درصد و ۱۰۶هزار و ۵۰۰ تن خرما معادل ۶۵ درصد برداشت می شود.
خسرو عمرانی افزود: برداشت خارک از نیمه دوم تیر تا اوایل شهریور انجام می شود و رقم‌های غالب آن برهی، بریمی، حاج باقری، قندی و شیخالی است.
وی ادامه داد: همچنین رطب نیز از اول مرداد تا اوایل مهر ماه برداشت و واریته‌های غالب آن در استان بوشهر کبکاب، استعمران، شهابی و شکر است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: عمده محصول تولید نخیلات این استان در داخل کشور به مصرف می رسد و حدود ۳۰ هزار تن خرما نیز به کشورهای هند، پاکستان، آسیای میانه، روسیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس و اروپایی صادر می شود.
وی یادآور شد: سال گذشته ۲۵ هزار تن محصول خرما از استان بوشهر به ارزش ۳۷میلیون و ۵۰۰ هزار دلار به خارج صادر شد.
در استان بوشهر ۶میلیون اصل نخل در سطح ۳۴ هزار و ۵۰۰ هکتار وجود دارد که آنها در سه مرحله خارک (میوه نارسیده)، رطب و خرما برداشت می‌شود.