چگونه با قزل‌آلا میلیاردر شویم؟/ درآمد ۲۰۰میلیونی از تولید ۴۰ تن در سال

بر اساس آمار فائو ایران بزرگترین تولیدکننده ماهی قزل‌آلا در جهان است و استقبال خوبی از پرورش این ماهی در کشورمان صورت گرفته است.
این ماهی با توجه به قیمت و طعم مناسب  جایگاه ویژه‌ای نیز میان مصرف کنندگان دارد و در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نهاده‌های تولید ماهی قزل‌آلا مانند ذرت و کنجاله سویا و تخم ماهی تحت حمایت دولت قرار دارد و برای واردات آنها از ارز 4200تومانی استفاده می‌شود؛ عمده تجهیزات مورد نیاز برای احداث مزرعه ماهی قزل‌آلا در داخل کشور بومی شده است.
مانند هر صنعت دیگر بازار نقش اصلی در میزان سوددهی فعالان این بخش دارد و تولید کنندگان بر اساس وضعیت بازار ممکن است 5 تا 10 هزار تومان از فروش هر کیلوگرم ماهی سود ببرند.
هر مزرعه پرورش ماهی قزل‌آلا می‌تواند در سال دو دوره تولید داشته باشد و یک واحد 20تنی در هر دوره می‌تواند بیش از 100 میلیون تومان درآمد کسب کند.
هزینه احداث یک واحد 20تنی در صورتی که زمین آن مهیا باشد 500 تا 700 میلیون تومان است و  به‌ازای تولید هر 5 تا 7 تن تولید ماهی قزل‌آلا برای یک نفر اشتغالزایی مستقیم ایجاد می‌شود.
سرمایه گذاران برای ورود یا توسعه فعالیت خود در این بخش می‌توانند از تسهیلات بانکی با نرخ سود 7 تا 14 درصد بر اساس منطقه و نوع فعالیت بهره گیرند.
خبرنگار اقتصادی ما درباره ظرفیت‌های توسعه پرورش ماهی قزل‌آلا برای درآمدزایی و اشتغالزایی و رونق بخش کشاورزی با مهدی شکوری مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران گفتگو کرده که مشروح آن در ادامه می‌آید:
* صنعت مستقل قزل‌آلا
مهدی شکوری اظهار کرد: حدود 99.9 درصد از پرورش ماهیان سردآبی کشور در بخش ماهی قزل‌آلا شکل گرفته است. ماهی آزاد خزر نیز استعداد خوبی برای پرورش در کشور دارد اما هنوز در مرحله تحقیقات و ترویج  است و به‌صورت پایلوت پرورش داده می‌شود.
وی افزود: پروژه ماهی پرورشی آزاد خزر از سال 1390 به‌صورت محدود در کشور آغاز شده است اما به‌صورت عمومی ترویج نشده زیرا هنوز ریسک تولید در این محصول بالا است و تنها چند پرورش دهنده با قبول ریسک سرمایه گذاری در لرستان و مازندران در حال پرورش این ماهی هستند و موفقیت‌هایی نیز به‌دست آورده‌اند.
مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران ادامه داد: پرورش ماهی قزل‌آلا در کشومان فعالیتی شناخته‌شده است، تکنولوژی پرورش آن در کشور وجود دارد و صرفاً در تأمین بخشی از تخم چشم‌زده وابسته به واردات هستیم.
* 35میلیون تومان سرمایه‌گذاری اولیه برای تولید هر تن ماهی
وی در ارتباط با سرمایه اولیه مورد نیاز برای حضور در این صنعت گفت: با توجه به قیمت‌های به‌روزشده در سال 98، تولید هر تن ماهی قزل‌آلا در کشورمان 35 میلیون تومان سرمایه گذاری نیاز دارد اما آن چیزی که در این صنعت محدود کننده به‌حساب می‌آید، دسترسی به آب شیرین است.
شکوری گفت: تقریباً تمام منابع آب شیرین در دسترس، برای پرورش ماهی مورد استفاده قرار گرفته است و کسی که در شرایط فعلی قصد سرمایه گذاری در این صنعت را دارد باید به مکان‌های سخت‌تری برود که دسترسی به زمین و آب در آنجا دشوارتر است.
وی اظهار داشت: بر اساس برنامه ششم توسعه باید 220 هزار تن تولید در این بخش انجام شود که بخش عمده آن از طریق افزایش بهره‌وری است؛ در حال حاضر 175 هزار تن ماهی قزل‌آلا در کشور تولید می‌شود.
مدیر کل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران ادامه داد: فعالان  پرورش ماهی قزل‌آلا برای افزایش بهره‌وری در فعالیت خود باید از ادوات و مکانیزاسیون به‌روز، اکسیژن مایع، هواده‌ها و بهبود عملکرد در بخش مدیریت تولید بهره گیرند.
* پرورش قزل‌آلا در شالیزارها
وی در ارتباط با اینکه حداقل متراژ مورد نیاز برای سرمایه گذاری در این صنعت گفت: در درجه اول، معیار هدف‌گذاری تولید آب در دسترس است؛ با هر مترمکعب آب در دقیقه می‌توانیم حداقل 1 تن تولید کنیم که امروز می‌توانیم با به‌کارگیری ادوات بازچرخانی آب و مدیریت مطلوب این عدد را به 5 تن ارتقاء دهیم.
شکوری اظهار داشت: واحدهای پرورش ماهی قزل‌آلا در ابعاد و اشکال متفاوتی ایجاد می‌شود؛ به‌طور مثال تولید در چاه‌های کشاورزی یکی از این روش‌ها است. در این روش آب قبل از آنکه  به مزرعه برود در استخر پرورش ماهی نگهداری می‌شود، این روش کم‌هزینه‌ای بوده و از آب به‌شکلی مناسب استفاده می‌شود.
وی اضافه کرد: روش دیگر، پرورش در شالیزار است که این روش تولید در کشور به‌صورت محدود صورت می‌گیرد، همچنین روش‌های دیگری مانند پرورش در قفس در دریای خزر و پشت سدها نیز دنبال می‌شود.
مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران درباره اینکه سازمان شیلات به چه‌متراژی مجوز تولید ماهی قزل‌آلا می‌دهد ابراز کرد: در گذشته برای واحدهای دارای 5 تا 10 لیتر آب در ثانیه مجوز با ظرفیت بالا صادر نمی‌شد اما اکنون طرح‌هایی به‌صورت آزمایشی با استفاده از 2 لیتر آب در ثانیه با هدف‌گذاری 20 تن مجوز داده شده است که البته فعالیت با این حجم از آب نیازمند سرمایه گذاری بیشتری در بخش مکانیزاسیون و مدیریت است.
500میلیون تومان سرمایه اولیه برای ایجاد یک واحد 20تنی
وی اظهار داشت: حداکثر ظرفیت صدور مجوز در استخرهای آب کشاورزی 10 تن است و حتی برای تولید یک تن نیز مجوز صادر می‌کنیم؛ کف تولید وجود ندارد زیرا در هر سیستمی ممکن است میزان تولید متفاوتی وجود داشته باشد.
شکوری درباره هزینه‌های احداث یک واحد 20تنی ماهی قزل‌آلا در کشور گفت: سرمایه گذار در صورتی که زمین داشته باشد با 500 تا 700 میلیون تومان سرمایه اولیه می‌تواند یک واحد تولیدی 20تنی قزل‌آلا را ایجاد کند.
وی افزود: حوضچه‌هایی که در این صنعت به‌صورت عمده مورد استفاده قرار می‌گیرد بتنی است اما سازه‌های جدید و پیش‌ساخته‌ای نیز وجود دارد. به واحدهایی که قصد فعالیت به‌صورت محدود دارند استفاده از تجهیزات پیش‌ساخته، پیشنهاد می‌شود.
مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران ادامه داد: در فضاهایی که آب به‌صورت دومنظوره استفاده می‌شود یا میزان آن اندک است پیشنهاد می‌شود از این روش برای تولید استفاده کنند.
شکوری گفت: بچه ماهی، برق، آب، زمین، مهارت و سرمایه از دیگر موارد نیاز برای فعالیت در این صنعت است.
* اشتغالزایی 35هزارنفری در پرورش قزل‌آلا
وی بیان کرد: برای تولید هر 5 تا 7 تن تولید ماهی قزل‌آلا برای یک نفر اشتغالزایی مستقیم صورت می‌گیرد که با توجه به تولید فعلی 175 هزار تنی حداقل 35 هزار شغل ایجاد شده است.
* 100میلیون تومان درآمد در هر دوره مزرعه 20تنی ماهی قزل‌آلا
شکوری درباره درآمدی که سرمایه گذاران از یک واحد 20تنی می‌توانند داشته باشند گفت: قیمت تمام‌شده ماهی قزل‌آلا بر اساس برآوردی که در سال 97 داشتیم 15 تا 18 هزار تومان است.
مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران با اعلام اینکه هزینه تولید هرکیلوگرم ماهی قزل‌آلا در سال جاری به 18 هزار تومان رسیده ادامه داد: در سال گذشته نرخ فروش ماهی قزل‌آلا برای تولید کنندگان مناسب بود اما این رقم در سال جاری کاهش یافته و از طرفی هزینه‌های تولید بالا رفته است.
وی در ارتباط با نرخ فروش ماهی قزل‌آلا ابراز کرد: قیمت فروش ماهی قزل‌آلا در استان‌های مختلف کشور متفاوت است ولی به‌طور متوسط 24 تا 25 هزار تومان سر مزرعه خریداری می‌شود هرچند که این رقم در سال گذشته 27 تا 28 هزار تومان بود.
این مقام مسئول درباره تعداد دوره‌های پرورش ماهی قزل‌آلا در طول یک سال گفت: معمولاً دوره پرورش ماهی قزل‌آلا یک دوره در سال است اما در تخم‌های وارداتی این مدت کاهش یافته است و پرواربندان می‌توانند دو دوره در سال تولید کنند.
وی اضافه کرد: درصورتی که فردی بخواهد تنها یک دوره ماهی در سال تولید کند تفاوت زیادی میان استفاده از تخم وارداتی یا داخلی وجود ندارد؛ اما برای بهره‌گیری از فرصت دو دوره در سال استفاده از محصول خارجی الزامی است.
بنابراین گزارش یک مزرعه 20تنی در صورتی که از فروش هر کیلوگرم ماهی خود 6 هزار تومان سود کسب کند، در هر دوره (حداکثر) 120 میلیون تومان درآمد خواهد داشت.
شکوری در پاسخ به اینکه "در چه مناطقی مجوز ایجاد واحد پرورش ماهی قزل‌آلا داده می‌شود، آیا محدودیت یا ممنوعیتی در این خصوص وجود دارد یا خیر؟" گفت:  در هر مکانی که آب مناسب وجود داشته باشد مجوز برای پرورش این آبزی داده می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که اگر فردی در استانی گرم و خشک مانند یزد  آب مورد نیاز را تأمین کند، مجوز پرورش ماهی قزل‌آلا صادر می‌شود گفت: در استان یزد نیز پرورش ماهی به‌صورت محدود انجام و هزار تن ماهی تولید می‌شود که بیش از پانصد تن آن ماهی قزل‌آلا است.
شکوری افزود: عمده ماهی تولید در این استان در آب شور صورت می‌گیرد که طعم و مزه بهتری نیز در مقایسه با ماهی تولیدشده در آب شیرین دارد؛ دمای آب در این  ارتباط مؤثر است و نباید از 17 تا 18 درجه سانتی‌گراد بالاتر رود.
* تسهیلات بانکی 7درصدی برای پرورش قزل‌آلا
مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران در پاسخ به اینکه "چه تسهیلاتی برای متقاضیان سرمایه گذاری در این بخش اعطا می‌کنید؟" اظهار داشت: متقاضیان فعالیت در این بخش می‌توانند به سامانه سیتای وزارت جهادکشاورزی مراجعه کنند و از تسهیلات با نرخ سود 7 تا 14 درصد بر اساس منطقه و نوع فعالیت بهره گیرند.
وی خاطرنشان کرد: اعطای تسهیلات در این بخش سقفی ندارد و میزان تسهیلات در این بخش بر اساس نوع طرح و برای احداث و توسعه اعطا می‌شود.
شکوری یادآور شد: به‌غیر از در اختیار قرار دادن تخم چشم‌زده ماهی قزل‌آلا به‌عنوان یکی از نهاده‌های تولید، در بخش آب، برق و خوراک ماهی مانند ذرت و کنجاله سویا یارانه در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: سرمایه در گردش پرورش ماهی قزل‌آلا 80 درصد هزینه‌های تولید است؛ در صورتی که 20 هزار تومان هزینه تولید هر کیلوگرم ماهی قزل‌آلا باشد 80 درصد آن سرمایه در گردش است.
مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران گفت: با توجه به ارزشمند بودن آب در کشورمان به تولید کنندگان و کسانی که می‌خواهند به این صنعت وارد شوند توصیه می‌شود که به بهره‌وری آب توجه کنند.
وی افزود: در دهه 70 مجوزهایی برای پرورش متراکم ماهی قزل‌آلا داده شده که بهره‌وری مناسب را نداشتند و اغلب آن واحدها نتوانستند به فعالیت خود ادامه دهند به همین منظور با تغییر نوع فعالیت به سایر چرخه‌های تولید آبزیان وارد شدند. اما امروز دانش و امکانات در کشور برای پرورش متراکم ماهی وجود دارد و باید این فعالیت را توسعه داد و شاید در آینده نه‌چندان دور چاره‌ای جز این نباشد.
شکوری با بیان اینکه اغلب ادوات مورد نیاز در صنعت ماهی قزل‌آلا داخلی است گفت: این ملزومات در داخل و بر اساس توانمندی‌های داخلی و در مواردی تحت لیسانس کشورهای دیگر تولید می‌شود.
مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران در پایان در پاسخ به اینکه "چه توصیه‌ای به علاقه‌مندان به فعالیت در این رشته دارید؟" گفت: علاوه بر سخت‌افزار و نهاده‌های مصرفی، مدیریت استفاده از این نهاده‌ها نیز بسیار اهمیت دارد و به فعالین این بخش توصیه می‌شود که به‌طور مرتب اطلاعات خود را افزایش دهند.
وی در پاسخ به اینکه آیا داشتن تحصیلات دانشگاهی لازمه فعالیت در زمینه پرورش قزل‌آلا به‌حساب می‌آید گفت: این فعالیت در درجه اول فعالیت مهارتی است و فارغ التحصیلان الزاماً نمی‌توانند تولید کننده خوبی باشند و این مهارت باید کسب شود؛ از آبزی‌پروری به‌عنوان هنر نیز یاد می‌شود و برای هنرمند بودن باید علاقه، دانش و توانایی مهارت‌اندوزی و به‌کارگیری این مهارت‌ها را داشت.
دوره‌های آموزشی
شکوری در پاسخ به اینکه علاقه‌مندان این مهارت را باید از چه مراکزی کسب کنند گفت: شیلات از گذشته دوره‌های آموزشی و ترویجی را برگزار می‌کند همچنین جهاد دانشگاهی و سازمان فنی و حرفه‌ای نیز دوره‌های آموزشی در این ارتباط دارند.
وی همچنین ابراز کرد: هزینه‌های این دوره‌ها در گذشته رایگان بوده اما اکنونی هزینه کمی برای آن دریافت می‌شود و این دوره‌ها یک تا سه روزه هستند.