ترافیک گفت‌وگوها درحالی میان طرفین دنبال شد که نمایندگان بخش‌خصوصی ایران و مدیران این اتحادیه اقتصادی بر سر انجام چند اقدام مشترک در قالب شورای تجاری اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اتاق بازرگانی ایران توافق کردند و برای اجرایی کردن این برنامه‌ها تفاهم‌نامه همکاری به امضا رساندند.
بر این اساس، شورای مذکور در حاشیه نشست «هفته اوراسیا» با هدف افزایش تعاملات بین جامعه تجاری کشورهای عضو این اتحادیه اقتصادی و ایران نقشه راه جدیدی تدوین کردند. در چارچوب توافقات صورت گرفته میان رئیس شورای تجاری اوراسیا و رئیس پارلمان اقتصاد ایران، ۱۱ اقدام مشترک با محوریت بهبود و تسهیل تبادل اطلاعات، در دستور کار قرار خواهد گرفت. برآیند کلی این اقدامات حاکی از پذیرش برقراری تماس، ارتباطات مستقیم و تحکیم مشارکت بلندمدت تجاری میان کشورهای عضو اتحادیه و فعالان اقتصادی ایران است؛ مشارکتی که قرار است بر شفافیت اطلاعات و توسعه همکاری‌های سودمند دوجانبه استوار باشد.
«تحکیم روابط تجاری و اقتصادی بلندمدت و سودمند»، «کمک به کشف فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در مقیاس گسترده صنعتی، کشاورزی و خدماتی» و «همکاری مشترک در مکانیزم‌های پشتیبانی تشویق و سرمایه‌گذاری» برخی از برنامه‌های همکاری است که توسط شورای تجاری اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اتاق بازرگانی ایران دنبال خواهد شد.
در عین حال آخرین آمارهای منتشر شده از سوی مرکز تجارت بین‌المللی (ITC) درخصوص وضعیت تجارت ایران با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا، نشان می‌دهد مجموع صادرات ایران به ۵ کشور این اتحادیه در سال گذشته میلادی (۲۰۱۸) ۲/ ۹۱۸ میلیون دلار بوده و در مقابل صادرات کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به ایران در سال ۲۰۱۸ حدود یک میلیارد و ۷۷۵ میلیون دلار به ثبت رسیده است. همچنین در میان اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ایران بیشترین واردات را از کشور روسیه با رقمی معادل یک میلیارد و ۲۰۷ میلیون دلار و کمترین واردات را از کشور قرقیزستان با رقمی نزدیک به ۱۴ میلیون دلار دارد. از سوی دیگر، بیشترین صادرات ایران به اعضای اتحادیه مذکور، در سال گذشته میلادی به روسیه (به ارزش ۱/ ۵۳۳ میلیون دلار) ثبت شده و کمترین میزان صادرات ایران نیز به کشور بلاروس (به ارزش ۶/ ۱۲ میلیون دلار) رقم خورده است.
آغاز همکاری‌ها
اما استارت همکاری‌های مذکور در شرایطی میان دو طرف زده می‌شود که پیش از این چند گام عملیاتی از سوی ایران برای ارتقای مبادلات تجاری با پنج کشور اتحادیه اقتصادی اوراسیا (روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان) برداشته شده بود. در گام اول متولیان تجاری ایران و مقامات اتحادیه اقتصادی اوراسیا در اوایل سال ۹۷، درخصوص کاهش تعرفه ۸۶۲ قلم کالا توافق کردند. توافقی که در تیر امسال پس از تصویب مجلس به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شد؛ در واقع از طریق موافقت‌نامه مذکور که آبان امسال عملیاتی می‌شود، یک گام به سمت ایجاد منطقه آزاد تجاری بین ایران و پنج کشور اتحادیه اوراسیا برداشته شد. براساس برنامه‌های اعلامی، پس از اجرایی شدن کاهش تعرفه‌های تجاری و گذشت یک سال از آن، مذاکرات برای امضا و رسیدن به قرارداد تجارت آزاد میان ایران و این اتحادیه آغاز خواهد شد. به گفته متولیان تجاری، این مذاکرات می‌تواند ۳ سال ادامه پیدا کند تا اینکه در نهایت در یک بازه زمانی ۸ تا ۱۰ ساله موافقت‌نامه تجارت آزاد بین اوراسیا و ایران به‌دست آید.
جزئیات همکاری دوجانبه
اما به‌دنبال تفاهم صورت گرفته میان پارلمان اقتصاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا «شورای تجاری اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اتاق بازرگانی ایران» تاسیس می‌شود. در واقع این شورای تجاری یک مجمع هماهنگ‌کننده و مشورتی دائمی برای جامعه تجاری کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران به حساب می‌آید که بخشی از همکاری‌های تازه دو طرف در قالب آن دنبال خواهد شد. در این چارچوب، مطابق توافق‌نامه‌ای که در شهر بیشکک، پایتخت قرقیزستان به امضای غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران و ایبرایف، رئیس شورای تجاری اتحادیه اوراسیا رسیده، دو طرف قول‌وقرارهایی برای ۱۱ اقدام مشترک به منظور بهبود مناسبات و آسان‌سازی تبادل اطلاعات در دستور کار قرار خواهند داد. اقدامات به شرح ذیل هستند: ۱- بسط موقعیت هماهنگ جامعه تجاری کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و ایران در تعامل با بدنه این کشورها (تعاملاتی که در برقراری ارتباط مستقیم میان جامعه تجاری کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران نقش‌آفرین خواهد بود) ۲- ارتقای توسعه ارتباطات تجاری و اقتصادی، همکاری صنعتی و مالی کشورهای عضو EAEU و ایران و بهبود رقابت‌پذیری اقتصادهای ملی. ۳- افشای موانع، معافیت‌ها و محدودیت‌های دسترسی دوجانبه به بازارهای کشورهای عضو EAEU و ایران.۴ - به‌کار گرفتن جامعه تجاری اعضای اتحادیه اوراسیا و ایران در پروژه‌های اقتصادی مختلف در قلمرو کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا. ۵- کمک به برقراری تماس و ارتباطات مستقیم، تحکیم مشارکت بلندمدت و سودمند دوجانبه بین جامعه عضو اتحادیه اوراسیا و ایران. ۶- کمک به کشف فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در مقیاس گسترده صنعتی، کشاورزی و بخش‌های خدماتی. ۷- همکاری مشترک در مکانیزم‌های پشتیبانی تشویق و سرمایه‌گذاری. ۸- تبادل اطلاعات پیرامون قوانین و مقررات داخلی اعمال شده فعلی، تنظیم تجارت و اقتصاد بین‌المللی و همکاری‌های فنی و صنعتی. ۹- توسعه طرح‌ها و برنامه‌های همکاری جامعه تجاری کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا و ایران در زمینه‌های مربوطه. ۱۰- ارائه حمایت مشترک در برگزاری انجمن‌ها، سمینارها، میزگردها، کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها و سایر رویدادهای دارای منافع دوجانبه با هدف توسعه روابط دوجانبه تجاری. ۱۱- برقراری شرایط شفافیت اطلاعات میان طرفین و توسعه تعهدات مشارکت سودمند دوجانبه.
نمای نزدیک از اوراسیا
براساس گزارشی که معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر کرده، اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) از سال ۲۰۱۴ و طی توافقی میان کشورهای بلاروس، قزاقستان، روسیه، ارمنستان و قرقیزستان با هدف بهبود توسعه پایدار و ارتقای کیفیت سطح زندگی کشورهای عضو تاسیس شد. در واقع این اتحادیه یک سازمان بین‌المللی برای ادغام اقتصادی منطقه‌ای است که دارای شخصیت حقوقی بین‌المللی بوده که پس از انعقاد پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا تاسیس شد. از ویژگی‌های مهم مدل تجاری اتحادیه مزبور این است که تعرفه گمرکی در تجارت کالایی بین اعضای اتحادیه صفر است، اما اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا، تعرفه خارجی مشترکی را برای کالاهایی که از خارج از اتحادیه وارد می‌شود، اعمال می‌کنند. مطابق آخرین اطلاعات تجاری سال ۲۰۱۸، اتحادیه اقتصادی اوراسیا با مجموع بازار مصرف ۱۸۱ میلیون نفری و تولید ناخالص داخلی ۹/ ۱ تریلیون دلاری، حدود ۵۴۸ میلیون دلار به کشورهای دنیا صادرات داشته است و از سوی دیگر ۵/ ۳۱۸ میلیارد دلار کالا از کشورهای مختلف وارد کرده‌اند.
در میان کشورهای اتحادیه، فدراسیون روسیه بیشترین میزان جمعیت، تولید ناخالص داخلی و حجم تجارت با جهان را دارد و بیشترین نرخ تورم متعلق به قزاقستان با ۶ درصد و بیشترین نرخ بیکاری نیز مربوط به ارمنستان با ۱/ ۱۸ درصد بوده است. قرقیزستان با تورم ۵/ ۱ درصدی و تولید ناخالص داخلی ۱/ ۸ میلیارد دلاری، کمترین نرخ تورم و تولید ناخالص داخلی و کشور بلاروس با ۸/ ۰ درصد کمترین نرخ بیکاری را داشته‌اند. اما براساس آمارهای مرکز تجارت بین‌المللی، درسال ۲۰۱۸ حدود ۳/ ۰ درصد از واردات این کشورها از ایران بوده است. همچنین در میان کشورهای عضو این اتحادیه، سهم ایران در تامین نیاز وارداتی کشور ارمنستان (حدود ۶/ ۵ درصد) بیش از سایر کشورها بوده و حدود ۴درصد از صادرات کالایی این کشور نیز به ایران بوده است.