مرور عملکرد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در رابطه با تفکیک وزارت صمت و احیای وزارت بازرگانی در دو سال گذشته، نشانگر تغییر قابل‌توجه نظرات کارشناسی این مرکز نسبت به این موضوع است. مرکز پژوهش‌های مجلس در سال 96، ضمن انتشار گزارشی کارشناسی، لایحه تشکیل وزارت بازرگانی را فاقد هدف‌گذاری علمی مشخص عنوان نمود. در این گزارش، مرکز پژوهش‌های مجلس، ادغام‌ها و تفکیک‌های وزارت صمت را در چند دهه اخیر سیاسی دانست و تفکیک وزارت صنعت، معدن و تجارت را بستری برای بروز تعارض در اقتصاد سیاسی مطرح نمود.
با این وجود، در طی 7 ماه اخیر و در جریان بررسی طرح تشکیل وزارت بازرگانی، مرکز پژوهش‌های مجلس به دلایل نامعلومی، ترجیح داد سکوت پیشه کند و اظهارنظری درباره تبعات تشکیل مجدد وزارت بازرگانی (بخوانید واردات) و همچنین مغایرت‌های این طرح با قوانین و اسناد بالادستی ننماید، اقدامی که نقش موثری در تصویب این طرح ایفا کرد.
*مرکز پژوهش‌های مجلس در سال 96 درباره احیای وزارت بازرگانی چه نظری داشت؟
در تابستان 96، مرکز پژوهش‌های مجلس ضمن انتشار دو گزارش کارشناسی در رابطه با لایحه دولت مبنی بر تفکیک وزارت صمت، با تشکیل وزارت بازرگانی مخالفت و بر حفظ قانون تمرکز تأکید نمود. طبق اولین گزارش این مرکز پژوهشی، برخی از این دلایل کارشناسی عبارت‌اند از: «عدم ادغام کامل وزارتخانه‌ها در سال ۱۳۹۰ و وجود حلقه‌های معیوب فرآیندی و کارکردی در این ساختار جدید، آثار سوء تفکیک وزارت صمت بر بخش کشاورزی، اتفاق‌نظر موافقان و مخالفان تفکیک در عدم انجام فرآیند ادغام و دستیابی به اهداف آن، تجربه کشورهای موفق در رشد صنعتی و نگرش یکپارچه به صنعت و تجارت». همچنین طبق گزارش دوم مرکز پژوهش‌های مجلس درباره این موضوع، جدایی بازرگانی از تولید در بخش کشاورزی، سبب تغییر اولویت تولید داخل به سیاست تنظیم بازار مبتنی بر واردات خواهد شد و سامان بخشی به تولید و بازار، بدون اعطای دسترسی بازار به متولی تولید، محقق نخواهد شد.
*سکوت عجیب بازوی کارشناسی مجلس به نفع دولت تمام شد
با وجود انتشار این گزارش ها از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس درباره تبعات تشکیل وزارت بازرگانی، متأسفانه این بار بازوکارشناسی مجلس به دلایل نامعلومی ترجیح داد درباره طرح تشکیل وزارت بازرگانی سکوت کند و هیچ‌گونه اظهارنظر کارشناسی در این رابطه منتشر نکرد. این سکوت عجیب بازوی کارشناسی مجلس به تقویت لابی سیاسی دولت با برخی نمایندگان مجلس برای تغییر آرای آنها درباره این موضوع کمک زیادی کرد.
*انتشار گزارش خنثی در دقیقه 90
نهایتا مرکز پژوهش‌های مجلس پس از تأخیر بسیار زیاد، ساعاتی قبل از بررسی طرح تشکیل وزارت بازرگانی در صحن علنی مجلس-3 مهرماه 98- گزارش کارشناسی خود را در رابطه با تفکیک وزارت صمت منتشر نمود. گزارشی که در آن عملاً ضمن عقب‌نشینی از مواضع پیشین خود، تصمیم‌گیری در رابطه با تفکیک شدن یا نشدن وزارت صمت را به خود نمایندگان مجلس واگذار کرد. تغییر نظر مرکز پژوهش‌های مجلس درباره تفکیک وزارت صمت و تشکیل وزارت بازرگانی، عجیب و سوال برانگیز بود. این رفتار تامل برانگیز مرکز پژوهش های مجلس نقش موثری در تصویب طرح تشکیل وزارت بازرگانی با ۱۳۲ رأی موافق از مجموع ۲۲۲ نماینده حاضر در صحن علنی مجلس در تاریخ سوم مهرماه داشت.