اقتصاد مدرن، صنایع مدرن و پس از آن کشاورزی مدرن با چنان سرعتی پیش رفت که در این فرایند بسیاری از چاله‌ها و موانع مغفول ماند و مشکلاتی را امروزه پیش آورده که قابل جبران نیست. به همین دلیل بشر امروزی تصمیم گرفته به سنت و گذشته خود برگردد و با طبیعت بیشتر آشتی کند.
تولید چند برابری محصولات کشاورزی به لطف استفاده از انواع کودها و سموم شیمیایی به بهانه تغذیه جمعیت رو به رشد تصاعدی کار را به جایی رسانده که کمتر محصولی را می‌توان یافت که اثری از باقیمانده محصولات شیمیایی در آن یافت نشود. اگرچه سیاستمداران با بازی‌های «حداقل استاندارد» تلاش می‌کنند اثرات سموم شیمیایی در محصولات را کم‌رنگ و کم‌خطر جلوه دهند اما واقعیت این است که خطر سموم شیمیایی کم و بیش ندارد.
امروزه دنیا به سمت استفاده از محصولات ارگانیک روی آورده است؛ یعنی محصولاتی که همه چیزش طبیعی است. هیچ کود و سمی در آن استفاده نمی‌شود و خاک و آبش نیز کاملا طبیعی است، برای مقابله با بیماری و آفت هم از خود طبیعت استفاده می کند که خداوند در این سیستم بسیار دقیق فکر همه چیز را کرده است.
بشر امروز به این نتیجه رسیده مانند پیشینیان خود بدن سالم را در غذای سالم جستجو کند. در کشور ما از 13 سال پیش روی محصول ارگانیک کار شده و تا به امروز توانسته‌ایم در بین 183 کشور جهان، جایگاه 59 را به دست آوریم.
رضا نورانی رئیس انجمن ارگانیک ایران می‌گوید: اگرچه این رنکینگ مناسب نیست اما اگر بتوانیم از ظرفیت‌های داخل کشور به خوبی استفاده کنیم می‌توانیم جزو 10 کشور اول دنیا باشیم. گفتگوی پیش رو را با رضا نورانی رئیس انجمن ارگانیک ایران و رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی بخوانید:
• لطفا اطلاعاتی درباره میزان تولید محصولات ارگانیک، سطح زیرکشت، جایگاه جهانی و چشم‌انداز تولید این نوع محصولات در ایران بفرمایید.
نورانی: انجمن ارگانیک ایران 13 سال است تلاش می‌کند با ایجاد فرهنگ‌سازی، مطالعه استانداردهای جهانی، بازارهای جهانی و پتانسیل‌های موجود در کشور وضعیت تولید محصولات ارگانیک در کشور را بهبود بخشد. همچنین تلاش کرده تا استاندارد 11 هزار در ایران تدوین شود. در حال حاضر در 16 استان کشور انجمن ارگانیک ایران شعبه دارد و تلاش می‌کند فرهنگ‌سازی مناسبی را برای توسعه محصولات ارگانیک در کشور داشته باشند.
بر اساس آمار جهانی 2013-2014، 84 هزار هکتار سطح زیر کشت محصولات ارگانیک در کشور به ثبت جهانی رسیده اما بیش از 100 هزار هکتار محصول ارگانیک کشت‌شده داریم و به نظر می‌رسد بیشتر از این مقدار هم در حال گذار است.
*لزوم پرداخت یارانه به نهاده های بیولوژیک
تولیدکنندگان محصولات ارگانیک مشکلاتی دارند از جمله اینکه به دلیل گرانی سموم و کودهای بیولوژیک، هزینه تولید برای آنها بالا است و نیازمند این است که دولت فکری بکند و برای کاهش هزینه‌های تولید آنها و همچنین به خاطر اینکه محصولات ارگانیک در سبد تولیدات آنها قرار گیرد، بخشی از یارانه کود شیمیایی را به یارانه کود و سموم بیولوژیک اختصاص دهد. در این صورت هزینه تمام‌شده تولید کاهش خواهد یافت و محصولات ارگانیک با قیمت مناسب‌ترین به دست مصرف‌کنندگان خواهد رسید.
همواره گفته‌ایم که هزینه‌های پیشگیری کمتر از درمان است و محصولات ارگانیک باید برای بیماران خاص در بیمارستان‌ها داده شود تا کم‌کم آنها به غذای ارگانیک عادت کنند، در این صورت بدن آنها در برابر بیماری‌ها مقاومت بیشتری خواهد داشت. همچنین در مهدکودک‌ها و دبستان‌ها می‌توان محصولات ارگانیک را ترویج کرد که در این صورت آنها از کودکی مقاومت بدنشان افزایش خواهد یافت و در آینده کمتر به بیماری دچار می‌شوند.
* ظرفیت تصاحب رتبه در 10 کشور نخست ارگانیک
قبل از سال 85 جایگاهی را در تولید محصولات ارگانیک در دنیا نداشتیم. الان در ردیف پنجاه و نهم بین 283 کشور جهان هستیم. شاید رنکینگ خوبی نباشد، اما اگر از ظرفیت‌های خوب استفاده کنیم، در آینده جزو 10 کشور اول دنیا خواهیم بود.
• آیا قوانینی هم برای تولید محصولات ارگانیک در کشور و حمایت از تولید این نوع محصولات وجود دارد؟
نورانی: در برنامه ششم تولید محصولات ارگانیک گنجانده شده و تاکید شده است، همچنین در آبان ماه سال 1394 مقام معظم رهبری در ابلاغیه‌ای که به سران سه قوه صادر کردند در بند 8 به تولید محصولات سالم و ارگانیک اشاره شده است که اگر تا به امروز به امر مقام معظم رهبری توجه می‌شد، تولیدات محصولات ارگانیک در کشور الان چند برابر شده بود.
• آیا حمایت‌هایی از سوی دولت برای محصولات ارگانیک انجام می‌شود؟
نورانی: در سال 2016 در نمایشگاه بین‌المللی بیوفام شرکت کردیم و پرچم جمهوری اسلامی را در میان کشورهای جهان برافراشتیم، اما از آن به بعد حمایت‌های مالی و معنوی از محصولات ارگانیک انجام نشد و ما نتوانستیم در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت کنیم، اما امسال وزارت صنعت با حمایت از محصولات ارگانیک، از ما خواست تا جشنواره محصولات ارگانیک را در نمایشگاه بین‌المللی دایر کنیم تا این محصولات روز به روز ترویج شود؛ چراکه آنها معتقدند بدن سالم در گرو تغذیه سالم است.
• حمایت انجمن ارگانیک از تولیدکنندگان این محصولات چیست؟
نورانی: انجمن که حمایت‌های مالی نمی‌تواند انجام بدهد، اما بیشتر تلاشش را در حوزه فرهنگ‌سازی و ارائه پتانسیل‌ها و ظرفیت‌ها و همچنین حضور در بازارهای جهانی معطوف می‌کند ضمن اینکه نمایشگاه‌ها را معرفی می‌کند تا آنها شرکت کنند. همچنین فصلنامه‌ای را منتشر می‌کند و در آن اطلاعات روز دنیا را در اختیار تولیدکنندگان محصولات ارگانیک قرار می‌دهد. اخیرا دفتر سازمان جنبش‌های بین‌المللی ارگانیک را در اتاق بازرگانی ایران به ثبت رسانده که در دنیا در اختیار 5 کشور است.
همچنین انجمن قوانین روز جهانی را از طریق کانال‌های مجازی و نشریات خود در اختیار تولیدکنندگان و مخاطبان قرار می‌دهد.
• چه موانعی سر راه تولیدکنندگان قرار دارد؟
نورانی: متاسفانه از تولیدکنندگان حمایتی نمی‌شود. دستگاه‌هایی که می‌توانستند حمایت کنند اما نمی‌کنند. مثلا در بخش کشاورزی برای دریافت کودهای شیمیایی یارانه اختصاص می‌یابد اما برای استفاده از کودها و سموم بیولوژیک هیچ یارانه‌ای پرداخت نمی‌شود، این در حالی است که نهاده‌های بیولوژیک طبیعت‌دوست هستند و به محیط زیست هیچ خسارتی وارد نمی‌کنند و برای سلامتی انسان‌ها نیز هیچ ضرر و زیانی ندارند، اما کودها و سموم شیمیایی می‌توانند سلامتی انسان‌ها را تهدید کند.
• آیا نهاده‌های بیولوژیک در داخل کشور تولید می‌شود؟
نورانی: بله، شرکت‌های دانش‌بنیان آماده‌اند و سرمایه‌گذاری‌های زیادی در این زمینه انجام می‌دهند، اما این محصولات گران است و به همین دلیل قیمت تمام‌شده تولیدکنندگان ارگانیک را نیز بالا می‌برد.
• آیا همه نیازهای تولیدکنندگان ارگانیک به نهاده‌های بیولوژیک در داخل تولید می‌شود یا وارداتی هم هستند؟
نورانی: در سال‌های گذشته همه وارداتی بودند، اما در چند سال گذشته بخش قابل توجهی در داخل تولید می‌شود. بخشی نیز وارداتی هستند.
* محصولات ارگانیکی که در روستا تولید می‌شوند و ثبت نمی‌شوند
برخی معتقدند اکثر محصولات کشاورزی ما در روستاها ارگانیک محسوب می‌شوند؛ چراکه کود و سم در آنها استفاده نمی‌شود بنابراین حجم تولیدات ارگانیک ما بسیار فراوان است.
نورانی: بله درست است. مثلا انجیر استهبان همه ارگانیک هستند و ما بارها با ادارات کشاورزی این منطقه نامه‌نگاری کردیم که به ما کمک کنند تا محصولات این منطقه را به عنوان ارگانیک ثبت کنیم.
• مشکل شما در این فرایند چه بود و چرا این ثبت کردن به نتیجه نرسید؟
نورانی: واقعیت این است که ثبت محصولات به صورت جهانی هزینه بین‌المللی دارد و ما نمی‌توانیم هزینه‌های آنها را پرداخت کنیم و تقاضایمان این است که این ادارات هم در کنار ما باشند و با ما همکاری و کمک مالی کنند تا بتوانیم آنها را به ثبت برسانیم.
• آیا انجمن ارگانیک مجوز به تولیدکنندگان می‌دهد یا به نوعی آیا انجمن تولید آنها را تایید می‌کند؟
نورانی: شرکت‌های بازرسی یا نمایندگان شرکت‌های بین‌المللی هستند یا نماینده سازمان استاندارد ایران و آنها پس از بررسی‌های لازم به کشاورزان مجوز تولید محصولات ارگانیک را می‌دهند.
• فرایند بررسی‌های آنها چگونه است؟
نورانی: این شرکت‌ها سه سال آب و خاک زمین‌های کشاورزان را بررسی می‌کنند و باید طی این سه سال زمین آنها آیش باشد و اگر در این آزمایش‌ها به این نتیجه رسیدند که استانداردهای لازم را داردبه آنها مجوز تولید محصولات ارگانیک را می‌دهند و پس از تولید هم به هیچ عنوان نباید از نهاده‌های شیمیایی استفاده شود. بنابراین فلسفه تولید محصولات ارگانیک این است که این نوع محصولات باید به دور از هر گونه آلایش شیمیایی باشد، حتی خاک و آبی که استفاده می‌شود نباید به هیچ عنوان مواد شیمیایی داشته باشند و در زمان تولید هم مواد شیمیایی در آن استفاده نشود و درنهایت باقیمانده سموم هم در محصول نخواهیم داشت.
• پس نقش انجمن ارگانیک ایران چست؟
نورانی: انجمن ارگانیک ایران درواقع اصالت تاییدیه‌ها و مجوزها را بررسی می‌کند تا خدای ناکرده مجوزی تقلبی نباشد. در حقیقت ما تاییدیه شرکت‌های بازرسی که برای تولید محصولات ارگانیک مجوز داده‌اند را تایید می‌کنیم و پس از آن کد 18 رقمی را برای الصاق در روی محصولات آنها صادر می‌کنیم که نشان‌دهنده همه اطلاعات تولید و مجوزها تا رسیدن محصول به دست مصرف‌کننده را شامل می‌شود.
* شرکت‌های بین‌المللی مجوزهای ما را قبول ندارند
* آیا کشورها مجوزهایی را که شرکت‌های داخلی صادر کرده‌اند را می‌پذیرند؟
نورانی: نخیر، آنها مجوز ما را قبول ندارند و خودشان باید این مجوزها را صادر کنند و برخی از این شرکت‌های بین‌المللی زمانی که مجوز صادر می‌کند برای سایر کشورها هم قابل پذیرش است.
• نحوه نظارت شرکت‌های بین‌المللی برای محصولات ارگانیک تولیدشده در کشور ما چگونه است، چون آنها در یک کشور دیگری هستند؟
نورانی: آنها سالی سه بار بدون اینکه به ما اطلاعی بدهند، به کشور ما سفر می‌کنند و از خاک، برگ، میوه و هر چیزی را که فکر می‌کنند نیاز است نمونه‌برداری می‌کنند و پس از آنکه در آزمایشگاه‌های خودشان بررسی کردند، نتیجه را به نمایندگان خودشان در کشور ما اعلام می‌کنند که اگر منطبق بر استاندارد نبود، مجوز آنها لغو می‌شود.
• این خیلی مناسب نیست که آنها مجوزهای شرکت‌های ما را قبول ندارند، یعنی این یک حس بی‌اعتمادی به شرکت‌های ما است. چگونه می‌توان این بی‌اعتمادی را برطرف کرد؟
نورانی: استاندارد 11 هزار باید پروتکل‌هایی را با سازمان‌های بین‌المللی داشته باشد و این پروتکل‌ها به ما کمک خواهد کرد تا مجوزهای شرکت‌های داخلی در کشورهای دیگر هم اعتبار داشته باشد، بنابراین بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد، ضمن اینکه مسیر تولید محصولات ارگانیک هموارتر خواهد شد و صادرات به شکلی راحت انجام می‌شود.
• انگیزه شرکت‌های بین‌المللی از صدور مجوز محصولات ارگانیک برای کشور ما چیست؟ درواقع آنها چه منافعی دارند که این همه رنج و مرارت را قبول می‌کنند، سالی سه بار به کشور ما رفت و آمد کنندتا مجوز برای محصولات ارگانیک کشور ما صادر کنند؟
نورانی: آنها در حقیقت به دنبال توسعه محصولات ارگانیک در جهان هستند و معتقدند که کودها و سموم شیمیایی برای آینده بشریت خطرناک است و البته همین الان هم خسارات زیانباری را به محیط زیست و همچنین برای سلامتی انسان‌ها داشته است.
• قیمت محصولات ارگانیک در داخل و خارج از کشور چگونه است؟
نورانی: قیمت‌ها در داخل کشور 20 تا 30 درصد بالاتر از نوع مشابه است و در بازارهای بین‌المللی هم 50 تا 70 درصد و در برخی موارد تا صد درصد گران‌تر است.
• آیا همه محصولات ارگانیک لیبل دارند؟ یعنی اگر برچسب نداشته باشند، احتمال سوءاستفاده از سوی برخی‌ها وجود خواهد داشت.
نورانی: شرکت‌هایی که تحت نظارت انجمن ارگانیک هستند حتما پیگیری می‌شوند که برچسب ارگانیک داشته باشند و شرکت‌هایی که طرف نظارت انجمن نیستند، تا جایی که توان داشته باشیم، بازرسان ما در فروشگاه‌ها نظارت می‌کنند و اگر موفق نشدند به تعزیرات حکومتی معرفی می‌کنیم و آنها محاکمه و جریمه می‌شوند.
• آیا افزایش 30 درصدی قیمت محصولات ارگانیک مصوبه یا قانون است؟
نورانی: نخیر، توافقی است. چون هزینه‌هایی که تولیدکنندگان ارگانیک پرداخت می‌کنند، 30 درصد بیشتر است. قبلا هم عرض کردم که دولت برای نهاده‌های شیمیایی یارانه می‌دهد ولی برای تولید این نوع محصولات هیچ یارانه‌ای پرداخت نمی‌کند، به همین دلیل قیمت تمام‌شده تولید این محصولات بالاتر است.
• آیا واقعا استفاده از محصولات ارگانیک در داخل کشور جا افتاده است؟ به نظر می‌رسد بالا بودن 30 درصدی قیمت فشاری را برای مصرف‌کنندگان ایجاد کند و آنها خرید کمتری از این محصولات داشته باشند.
نورانی: پیشتر هم گفتم هزینه پیشگیری ارزان‌تر از درمان است و مردم به این مسئله کامل معتقدند. مثلا پرتقالی که باقیمانده سم داشته باشد، قطعا عواقبی هم خواهد داشت و یا سیب‌زمینی که نیترات بالایی دارد عوارضش خیلی سنگین است و مردم همه اینها را می‌دانند؛ از این رو در سال‌های گذشته اقبال به خرید محصولات ارگانیک بیشتر شده است. برخی بیماران دوای درد خود را در استفاده از محصولات ارگانیک یافته‌اند و بسیاری هم ایمان دارند با استفاده این محصولات به بیماری‌های لاعلاج دچار نخواهند شد.
• محل فروش این نوع محصولات کجاست؟
نورانی: جزئیات دقیق این فروشگاه‌ها در سایت انجمن ارگانیک ایران موجود است، اما به طور کلی در هایپرها، شهروند و اتکا به فروش می‌رود.