«دکتر قدیر رجب زاده» رئیس مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی ضمن اعلام این خبر افزود: کیت ها و حسگرهای تضمین کیفیت مواد غذایی در آینده می تواند جایگزین درج تاریخ مصرف بر روی محصولات غذایی شود.
وی ادامه داد: استفاده از این حسگرها تامین کننده ایمنی مواد غذایی برای حمایت از حقوق مصرف کننده از طریق دسترسی به اطلاعات کافی در مورد کیفیت محصولات غذایی و اطمینان از سلامت و ایمنی آنها است.
وی گفت: پایش کیفیت مواد غذایی در مراحل انبارداری، حمل و نقل، توزیع و مصرف با استفاده از این حسگرها میسر بوده و استفاده از آنها باعث بهبود کیفیت محصول در زنجیره توزیع خواهد شد.
رجب زاده گفت: مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی برای انجام رسالت ملی در زمینه سلامت غذا، طراحی حسگرهای مورد استفاده در صنایع غذایی را به عنوان یکی از راهبردهای اصلی برنامه ۵ ساله دوم در نظر گرفته است.
طراحی و ساخت نانوالیاف حساس به حرارت به عنوان نشانگر تازگی محصول غذایی
«دکتر بهاره عماد زاده»، مجری طرح پژوهشی طراحی و ساخت نانوالیاف حساس به حرارت به عنوان نشانگر تازگی محصول غذایی در خصوص مشخصات این دستاورد پژوهشی بیان کرد: تاثیر دما بر کیفیت و سلامت محصولات غذایی، داروها و ترکیبات بیولوژیکی بر کسی پوشیده نیست. به منظور پایش، ضبط و بیان تجمعی تأثیر کلی دما از تولید کننده تا مصرف کننده، شناساگرهای دما - زمان که به اختصار TTI خوانده می شوند، تجهیزاتی ساده، ارزان و محسوب می شوند.
وی ادامه داد: این شناساگرها می توانند بصورت برچسب های کوچکی طراحی شوند که بیانی بصری از تاریخچه حرارتی محصول طی نگهداری و توزیع را ارائه دهند.
عمادزاده در خصوص اساس کار این نوع شناساگرها گفت: با استفاده از این شناساگرها مصرف کننده می تواند تشخیص دهد که آیا محصول غذایی در یک دمای مرجع مشخص تعریف شده (بحرانی) در حالت گرما یا سرما قرار داده شده است یا خیر.
وی تصریح کرد: موضوع مهم در خصوص این شناساگرها، پیچیدگی آنها و محدود بودن اطلاعات علمی در خصوص نحوه طراحی آنها می باشد که در نمونه تولید شده در مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی سیستم رنگی مناسب جهت تولید این نوع شناساگرها طراحی و در بستری از نانوالیاف قرار گرفته است. سیستم طراحی شده قادر است زمانی که دما از 35 درجه سانتیگراد فراتر رود، تغییر رنگی مشخص از خود ظاهر کند.
مجری این طرح پژوهشی با بیان اینکه کارایی شناساگر تولید شده بر روی نمونه پسته طی دوره نگهداری ارزیابی شده است، در مورد اهمیت اقتصادی این دستاورد پژوهشی اظهار کرد: قرارگیری شناساگرهای دما- زمان بر روی بسته بندی، اطلاعات مناسبی را در خصوص نحوه نگهداری محصول در زنجیره تولید تا مصرف به خریدار و یا مراجع نظارتی ارائه می کند و سبب ایجاد ارتباطی مناسب میان شرایط محصول و مصرف کننده می گردد. استفاده از این شناساگرها به خصوص در مورد محصولات صادراتی کشور که زمانی طولانی تر را طی می کنند تا به دست مصرف کننده برسند بسیار مفید خواهد بود.
مدیر گروه نانوفناوری مواد غذایی مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی تاکید کرد: بومی سازی دانش فنی تولید این حسگرها که در انحصار کشورهای معدودی بوده، از مزیت های این دستاورد پژوهشی به شمار می رود؛ مضاف بر اینکه در پژوهش حاضر، از بستر نانولیفی درتولید شناساگر استفاده شده است که در نتیجه زمینه لازم برای افزایش حساسیت آنها فراهم کرده است.
وی با بیان اینکه پیشنهاد اجرای این طرح، برنده گرنت پژوهشی 12 هزار دلاری آکادمی جهانی علوم (twas) بوده است افزود: تولید این شناساگرها در کشور می تواند به عنوان تحولی در صنعت بسته بندی محصولات غذایی و دارویی محسوب شود.
استفاده از حسگرهای کاغذی برای تشخیص آلاینده ها و افزودنی های غیر مجاز در محصولات غذایی
«دکتر ابراهیم فولادی»، مجری طرح حسگرهای کاغذی برای تشخیص آلاینده ها و افزودنی های غیر مجاز در محصولات غذایی نیز در خصوص این دستاورد پژوهشی بیان کرد: حسگرها با تنوع کاربرد در شاخه های مختلف علم و تکنولوژی، جذابیت بالایی برای پژوهشگران در زمینه های مختلف علمی را فراهم آورده است.
وی ادامه داد: یک حسگر شیمیایی ابزاری است که اطلاعات شیمیایی اعم از غلظت های جزء خاص را به یک سیگنال تجزیه ای مفید تبدیل می کند که منبع این اطلاعات شیمیایی می توانند از واکنش شیمیایی و یا ویژگی فیزیکی سیستم مورد بررسی باشد.
وی با اشاره به فعالیت های انجام شده در موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی در زمینه حسگرهای کاغذی بیان کرد: این اختراع شامل ساخت حسگری جدید با قابلیت تشخیص سریع به منظور تعیین میزان نیتریت در فراورده های گوشتی براساس روش رنگ سنجی می باشد که در آن تغییرات رنگ کاغذ شناساگر (حسگر) نشان دهنده میزان نیتریت در فراورده های گوشتی شامل انواع سوسیس است.
وی در خصوص مزایای استفاده از این حسگر اظهار کرد: سریع، آسان و ارزان بودن برای تعیین مقدار نیتریت در فراورده های گوشتی مزایای این دستاورد پژوهشی محسوب می شود که کمک زیادی به تسهیل در اندازه گیری نیتریت و عمومی سازی تعیین کیفیت محصولات گوشتی می کند.
وی تصریح کرد: این طرح از سوی سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حمایت شده است که مربوط به دوره فرصت مطالعاتی «نازنین باقری» دانشجوی دکتری شیمی پلیمر دانشگاه مازنداران در موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی انجام شده است.
وی با اشاره به انجام پژوهش دیگر در این زمینه گفت: طراحی حسگر کاغذی به منظور تعیین میزان پروکسید روغن های خوراکی از دیگر دستاوردهای مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی به شمار می رود که میزان تخریب محصولات روغنی را برای مصرف کننده و پژوهشگران تسهیل می کند.
حسگر کاغذی ساخته شده توانایی تغییر رنگ در محدوده حد مجاز روغن های مایع و جامد را دارد و در تشخیص مقدار پروکسید در رستوان ها و فست فود ها بکار برده می شود .
طراحی بیوسنسور برپایه کریستال مایع برای تشخیص تتراسایکلین در صنعت غذا
«دکتر اسماء وردیان»، مجری طرح پژوهشی طراحی بیوسنسور برپایه کریستال مایع برای تشخیص تتراسایکلین در مورد اهمیت این دستاورد پژوهشی گفت: مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها در تولید محصولات دامی و به طبع باقیمانده این مواد در این محصولات می تواند منجر به مقاومت آنتیبیوتیکی، واکنشهای آلرژیک، آسیب کبدی و دندانی در انسان شود که علاوه بر آن این مواد بدلیل تخریب باکتریهای مفید سبب کاهش کیفیت و مقدار محصولات تخمیری نیز میشود.
عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی ادامه داد: با توجه به تحریم های اقتصادی و وقتگیر بودن روش های سنجش دستگاهی، معرفی بیوسنسوری جدید و بومی جهت سنجش باقیمانده آنتیبیوتیک ها در محصولات غذایی در اولویت های اجرایی مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی قرار گرفت.
وی گفت: تشخیص سه گروه آنتی بیوتیک شامل بتالاکتامها، تتراسایکلینها و سولفانامیدها در شیر از اهمیت بالایی برخوردار است که برای اولین بار در ایران از طریق طراحی بیوسنسوری بر پایه کریستال مایع در مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی میسر شده است.
وی اضافه کرد: کاربرد تکنولوژی کریستال مایع و آپتامرها به عنوان آنتی بادیهای سنتزی در طراحی بیوسنسورها در جهان برای تشخیصهای بسیار حساس مورد استفاده قرار می گیرند و نمونه تهیه شده در این موسسه دارای مزیت حساسیت بالا، سادگی عمل و قابلیت حمل آسان می باشد.
دستیابی به دانش فنی پایش فساد ماهی با استفاده از نانو سنسور های حساس به pH
«دکتر بهروز قرآنی» مجری طرح پژوهشی پایش فساد ماهی با استفاده از نانو سنسور های حساس به pH در این باره گفت: در این پروژه تحقیقاتی، نانوحسگرهای تولید شده به روش الکتروریسی طوری در بسته بندی ماهی جاسازی می شوند که نسبت به وجود آمین های تولید شده در اثر فساد ماهی حساس بوده و در اثر واکنش با آنها رنگ برچسب تعبیه شده بر روی بسته بندی تغییر می کند.
مجری این طرح پژوهشی ادامه داد: معمولاً در هنگام شروع فساد ماهی گازهای آمینه منتشر می شوند که این گازها سبب افزایش pH ماهی و محیط بسته بندی شده و هر چه غلظت آمین بیشتر شود، تغییر رنگ واضح تر خواهد بود؛ بدین ترتیب با استفاده از این نانو حسگرهای حساس به pH می توان مراحل تازگی، هشدار جهت مصرف در زمان محدود و همچنین فساد کامل را تشخیص داد.
وی با اشاره به اهداف اجرای طرح پژوهشی پایش فساد ماهی با استفاده از نانوسنسورهای حساس به pH افزود: کیفیت مواد غذایی به لحاظ فساد پذیری در چرخه بسته بندی و توزیع بسیار تغییر پذیر بوده و اغلب با افت همراه است و در نتیجه پایش کیفیت با استفاده از این سنسورها در مراحل بسته بندی، حمل و نقل، انبارداری و توزیع امری ضروری است که می تواند اطلاعات کافی و مهمی را برای تعیین بهتر کیفیت محصول و کنترل تا زنجیره توزیع برای همه از جمله مصرف کننده فراهم کند.
عضو هیأت علمی گروه نانو فناوری مواد غذایی اضافه کرد: بدلیل اهمیت موضوع، بررسی های مختلفی در خصوص طراحی شناساگرهای فساد در دنیا صورت گرفته و مزیت این دستاورد پژوهشی نسبت به نمونه های مشابه استفاده از نانوالیافی است که موجب افزایش سرعت پاسخ دهی در سنسور شده و کارایی آن را برای پایش فساد ماهی افزایش می دهد.
قرآنی با اشاره به اینکه محصولات دریایی بخش مهمی از صادرات کشور را به خود اختصاص می دهند گفت: استفاده از بسته بندی مناسب و همچنین بکارگیری شناساگرهای مناسبی که بتوانند در خصوص کیفیت محصول اطلاعات لازم را در اختیار مصرف کننده قرار دهند می تواند موجب توسعه صادرات این محصولات شود.