رشد و توسعه اقتصادی کشور در گرو رونق صادرات محصولات کشاورزی

با توجه به اهمیت کاهش وابستگی اقتصاد به درآمدهای ارزی، صادرات غیرنفتی از اهمیت بالایی برخوردار بوده که بدین منظور دولتمردان طی سال های تحریم به سبب اهمیت روز افزون تجارت خارجی و ارتباط تنگاتنگ رشد و توسعه اقتصادی کشور بر صادرات کالاهای کشاورزی به عنوان مهم ترین بخش در پایداری اقتصاد تاکید دارند که این امر بیش از پیش اهمیت سیاست های بلندمدت در حوزه تجارت را بین عوامل تولید نمایان می کند.

با وجود آنکه بسیاری از کشورها خواهان محصولات کشاورزی ایران هستند، اما متاسفانه بسیاری از تجار صادرات خود را تنها بر کشورهای همسایه متمرکز کردند که هر از گاهی تجار عراقی به بهانه های مختلف ورود کالای ایرانی به کشورشان را ممنوع اعلام می کنند که این امر چالش های جدی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایجاد می کند.

بسیاری از مسئولان بر این باورند وابستگی صادراتی به یک کشور تنها ریسک پذیری مراودات تجاری را افزایش می دهد که برای خروج از بن بست ها و توسعه صادرات غیرنفتی به منظور کاهش وابستگی درآمدهای نفتی باید نگاه جدی تری به بازارهای اوراسیا و روسیه داشته باشند تا ممنوعیت های گاه و بیگاه کشور عراق منجر به برهم خوردن الگوی کشت و مدیریت تنظیم بازار نشود.

حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین دلایل ممنوعیت صادرات گاه و بیگاه عراق مبنی بر ورود کالای ایرانی و راه های ورود به بازارهای جدید صادراتی در شرایط فعلی تحریم با خبر شویم:
صادرات محصولات کشاورزی نباید متمرکز بر یک کشور شود/صادرات محصولات کشاورزی به صورت مویگرگی در حال انجام است
رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با اشاره به ممنوعیت صادرات ۱۷ قلم محصول کشاورزی ایران به عراق اظهار کرد: عراق یک مشتری درمیان بازار‌های صادراتی ایران به شمار می‌رود که متاسفانه بسیاری از صادرکنندگان به دلیل آنکه عراق در همسایگی ما قرار دارد، وابسته شدند.
وی با تاکید بر این مسئله که هیچ زمانی نباید تمامی تولید محصولات کشاورزی خود را متمرکز یک کشور کرد، افزود: با توجه به وقوع مشکلات احتمالی، تمرکز صادرات بر روی یک کشور چالش‌های متعددی را برای صادرکنندگان و تولیدکنندگان در برخواهد داشت، همانگونه که طی ۲ هفته اخیر، رایزن جمهوری اسلامی در عراق خبر ممنوعیت صادرات ۱۷ قلم کالای کشاورزی را اعلام کرد.
نورانی ادامه داد: در گذشته برخی محصولات ایرانی همچون سیب درختی و پرتقال از سوی تجار عراق ممنوع شده بود، در حالیکه برای کمک به تولیدکنندگان حداقل ۶ ماه قبل باید موضوع را اعلام می‌کردند تا در اجرای الگوی کشت در استان‌ها وابسته به عراق نباشند.
به گفته رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، با توجه به آنکه در ۶ ماهه دوم سال عمده تولیدات سبزی و صیفی به استان‌های خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان اختصاص دارد، از این رو اگر قرار بود صادرات این اقلام ممنوع اعلام شود باید عراق چهار ماه قبل به تولیدکنندگان اطلاع می‌داد تا آن‌ها برای تولید برنامه ریزی نمی‌کردند.
وی با اشاره به اینکه صادرات محصولات کشاورزی نباید متکی به کشور باشد، اظهار کرد: با توجه به آنکه وابستگی صادرات به یک کشور، ریسک پذیری را افزایش می‌دهد، بنابراین باید بازار‌های دیگری را مد نظر داشته باشیم چرا که در ارتباط با کشور‌هایی که مراودات تجاری داریم، اتفاقات ناگواری همچون ممنوعیت گاه و بیگاه به دلایل مختلف رخ می‌دهد.
نورانی با اشاره به اینکه کشور‌های روسیه و اوراسیا خواهان محصولات سبزی و صیفی ما هستند، بیان کرد: با توجه به آنکه صادرات به کشور‌های اوراسیه و روسیه باید دارای گواهی سلامت محور گلوبال گپ باشد تا میزان سموم و کود‌های شیمیایی محصولات و فلزات سنگین در محصولات مختلف را تایید کند که بیش از استاندارد بین المللی نیست.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با بیان اینکه اخذ گواهی سلامت محور گلوبال گپ بسیار زمان بر است، گفت: وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی امر برای اخذ این گواهی نامه‌ها باید برنامه ریزی مدون و اصولی داشته باشد چرا که این امر در توسعه صادرات غیر نفتی و بی نیازی از درآمد‌های نفتی تاثیر بسزایی دارد.
وی با تاکید بر تدوین برنامه صادراتی برای خروج از وابستگی به یک کشور افزود: وزارت جهاد کشاورزی برای خروج از بن بست فعلی و جلوگیری از متضرر شدن تولیدکنندگان و صادرکنندگان باید تمهیداتی بیندیشد تا از وابستگی به کشور عراق رهایی یابیم.
نورانی ادامه داد: با توجه به آنکه کشور‌های اوراسیا و روسیه در ۶ ماهه دوم سال به دلیل مشکلات سرما امکان تولید محصولات جالیزی را ندارند، بنابراین وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی امر باید این موضوع را مورد توجه قرار دهد تا بتوانیم درآمدارزی قابل توجهی از این محل برای کشور داشته باشیم.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه دریافت گواهی سلامت محور گلوبال گپ برای تولیدکنندگان دور از دسترس است، بیان کرد: هم اکنون بسیاری از کشور‌ها همچون روسیه برای ورود محصولات ایرانی به کشورشان گواهی سلامت محور می‌خواهند که این امر به سبب هزینه‌های سنگین برای تولیدکننده دور از دسترس است، به همین خاطر می‌طلبد که وزارت جهاد کشاورزی این امکانات را برای تولیدکنندگان مهیا کند.
به گفته وی، اگرچه کشور‌های همسایه از صادرکنندگان گواهی سلامت محور نمی‌خواهند، اما نیاز است که فراجناحی فکر کنیم و به سمت وسوی کشور‌هایی که نیازشان از عراق بالاتر است یا با قیمت بهتری محصولات کشاورزی ما را می‌خرند، برویم.
نورانی درباره اینکه آیا در شرایط فعلی تحریم امکان ورود به بازا‌های دیگر و بازارسازی برای محصولات کشاورزی وجود دارد، اظهار کرد: اگر صادرکنندگان بتوانند استاندارد‌های کشور‌های مبدا را رعایت کنند، اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه کشور تاثیری ندارد چرا که سالهاست گرفتار تحریم‌های ظالمانه دنیا هستیم و شرایط این گونه نیست که تازه وارد تحریم شده ایم و شریان‌های اصلی به روی ما بسته شده باشد.
این مقام مسئول با بیان اینکه صادرات محصولات کشاورزی به صورت مویگرگی در حال انجام است، گفت: تصمیم گیرانی که یک شبه برای محصولات فساد پذیر تصمیماتی را اتخاذ می‌کنند، باید هشیارانه فکر کنند تا صادرکنندگان میوه و تره بار و سبزی و صیفی را دچار چالش نکنند چرا که علی رغم ریسک بالای محصولات فساد پذیر، بیمه فساد پذیر محصولات را در کشور نداریم که همین امر موجب شده صادرکنندگان با ریسک بالایی در صادرات روبرو شوند.
وی با اشاره به اینکه صادرکنندگان در صادرات محصولات کشاورزی با ریسک‌های متعددی روبرو هستند، تصریح کرد: در حال حاضر ثبت سفارش و ال سی به منظور صادرات باز نمی‌شود و به همین خاطر صادرکنندگان به صورت امانی باید محصولاتشان را به دیگر کشور‌ها صادرکنند، از این رو انتظار می‌رود که مسئولان در ارتباط با صادرات مصوبات عجولانه صادر نکنند تا مشکلات تولیدکنندگان و صادرکنندگان ۲ چندان شود.
مسائل سیاسی بهانه ممنوعیت ورود محصولات کشاورزی/تحریم های آمریکا تاثیری در بازاریابی محصولات کشاورزی ندارد
محمد شفیع ملک زاده رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به اینکه صادرات محصولات کشاورزی به مدیریت تنظیم بازار باز می‌گردد، اظهار کرد: شناسایی به موقع بازار‌های مصرف، توجه به برندسازی، بسته بندی و سورتینگ مناسب محصولات، امکان رقابت پذیری قیمت با رقبا و مقرون به صرفه بودن صادرات برای صادرکنندگان در توسعه صادرات غیر نفتی و کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی تاثیر بسزایی دارد.
وی با اشاره به اینکه بخشی از ممنوعیت‌های صادراتی به مسائل سیاسی کشور‌ها مربوط می‌شود، افزود: مسائل سیاسی از جمله مشکلاتی است که نمی‌توان از آن غافل شد چرا که هر از گاهی برخی مسائل باعث شده بازیچه موضوعی قرار بگیریم و مرز‌ها به روی صادرکنندگان ما بسته شود.
ملک زاده ادامه داد: هر از گاهی تجار عراق به بهانه تولید مناسب محصول و برخی مسائل سیاسی، صادرات محصولات ایرانی را ممنوع اعلام می‌کنند که برای خروج از این بحران، مدیریت در بازار محصولات کشاورزی امری ضروری است چرا که تولید بسیاری از محصولاتمان مازاد بر نیاز داخل است. به عنوان مثال امسال به سبب شرایط مساعد اقلیمی تولید سیب درختی ۱.۵ میلیون تن مازاد بر نیاز کشور است که اگر تمهیداتی برای صادرات اندیشیده نشود، تولیدکنندگان با مشکلات متعددی مواجه خواهند شد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی با انتقاد از این مسئله که مدیریت در بحث بازرگانی محصولات کشاورزی به درستی انجام نمی‌شود، بیان کرد: با توجه به آنکه واردات محصولات کشاورزی برای عده‌ای منافع خوبی در بر دارد، به همین خاطر تمایل دارند که بازار صادراتی محصولات کشاورزی همچنان آشفته باشد.
وی با اشاره به اینکه در شرایط فعلی تحریم امکان ورود به بازار‌های مجدد صادراتی دور از انتظار نیست، گفت: با توجه به مراودات صورت گرفته با برخی کشور‌ها همچون اوراسیا این امکان وجود دارد که در صورت داشتن مدیران با تجربه به سهولت امکان برقراری ارتباط با این کشور‌ها وجود دارد.
ملک زاده با بیان اینکه بسیاری از کشور‌ها خواستار محصولات ایرانی هستند، افزود: براین اساس نیاز است که ارتباط خوبی داشته باشند و قرارداد‌های خرید و فروش و تهاتری مبادله شود چرا که بسیاری از کشور‌ها به تحریم‌های آمریکا اهمیت نمی‌دهند و همواره حاضرند با ایران مبادله کنند.
ضرورت برنامه ریزی صادرات محصولات کشاورزی برای 5 سال آینده/رهایی از درآمدهای نفتی تنها با توسعه صادرات محصولات کشاورزی شدنی است
سید جعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی صادرات محصولات کشاورزی را تابع برنامه و سیاست تجار بازار‌های هدف دانست و گفت: کشور‌های حوزه خلیج فارس بر صادرات محصولات کشاورزی بیشتر نگاه سیاسی دارند که این امر در کنار واگذاری امور بازرگانی به وزارت صمت و مشکلات تنظیم بازار منجر به بسته شدن بازار‌های صادراتی و از دست دادن مشتریان شده است.
وی با اشاره به اینکه جذب مجدد مشتری در کشور‌های خارجی زمان بر است، افزود: با توجه به آنکه صادرکنندگان از ۲ حیث سیاست خارجی و جلوگیری از صادرات در کشور خودمان با مشکلات متعددی روبرو هستند، از این رو نیاز است که برنامه صادراتی برای حداقل ۵ سال آینده در بخش کشاورزی اعلام شود تا الگوی کشت طبق تولید داخل و میزان صادرات صورت گیرد. به عنوان مثال هم اکنون بسیاری از کشاورزان در سردرگمی به سر می‌برند که گوجه فرنگی تولید کنند یا خیر؟ حال نمی‌دانیم منشا این برنامگی‌ها کجاست.
حسینی اعلام برنامه صادرات محصولات کشاورزی برای ۵ سال آینده را تنها راهکار جلوگیری از مشکلات فعلی پیش روی صادرکنندگان اعلام کرد و گفت: با توجه به پتانسیل بالای بخش کشاورزی در توسعه صادرات غیر نفتی و رهایی از وابستگی به درآمد‌های نفت، انتظار می‌رود که صادرکنندگان اقدام به صادرات محصولات کشاورزی به کشور‌های همچون روسیه، قطر، کویت و چین و .. که خواهان محصولات ایرانی هستند، کنند چرا که تمرکز بر روی یک بازار صادراتی مشکلات متعددی را به همراه دارد.
مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی در پایان با اشاره به اینکه عمده مشکلات ممنوعیت‌های صادراتی به سیاست خارجی کشور‌ها باز می‌گردد، تصریح کرد: هر ازگاهی کشور عراق به بهانه‌های مختلف از ورود محصول ایرانی به کشورش جلوگیری می‌کند که این امر موجب شده سایر رقبا همچون ترکیه جایگزین ما شوند، به همین خاطر بنده معتقدم که نیاز به سیاست و برنامه ریزی کلان برای صادرات محصولات کشاورزی به سایر کشور‌ها همچون روسیه امری ضروری است.