منوچهر گرجی روز چهارشنبه در مراسم روزجهانی خاک که در سازمان جهاد کشاورزی استان البرز برگزار شد، افزود: حفاظت و مدیریت پایدار خاک می تواند تامین امنیت غذایی، حل بحران آب و حفظ محیط زیست را برای ما به ارمغان بیاورد.
وی اظهار داشت: خدمات خاک به جامعه، طبیعت و محیط زیست را تولید محصولات مختلف و تامین امنیت غذایی دانست به طوریکه بیش از ۹۹ درصد غذای انسان ها از خاک به دست می آید.
وی گفت: تولید مواد اولیه پوشاک، چوب و سایر نیازمندی های بشر، توزیع و تنظیم جریان تصفیه و ذخیره سازی آب در طبیعت و همچنین ذخیره و نگهداری بذر گیاهان و ذخایر ژنتیکی ارزشمند توسط خاک انجام می شود.
گرجی به دیگر خدمات خاک اشاره کرد و افزود: کاربردهای عمرانی، صنعتی، داروسازی، تولید انرژی از جمله این خدمات می باشد.
وی ادامه داد: کشوری مثل هلند برای خاک ساختمانی خود از خارج از کشور خاک وارد می کند ولی ما به دلیل اینکه محدودیت خاک نداریم ارزش آن را نیز به درستی نمی دانیم.
وی بیان داشت: دانشمندان جهانی یکی از راه های نجات کره زمین را استفاده از خاک و دفن کربن در دل خاک می دانند.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه به مدیریت پایدار خاک و نقش آن در حل اساسی بحران آب کشور اشاره کرد و گفت: مدیریت خوبی در آب شرب، صنعتی و کشاورزی نداریم که یکی از راه حل های آن خاک است.
وی افزود: اگر در طبیعت مدیریت پایدار خاک داشته باشیم در نتیجه آن تنظیم چرخه آب و توزیع مناسب و کاهش تلفات آن در طبیعت را شاهد خواهیم بود علاوه بر اینکه از تخریب خاک جلوگیری شده و کاهش رواناب و رسوبات را خواهیم داشت.
گرجی در ادامه به مدیریت پایدار خاک و نقش آن در افزایش بهره وری آب در کشاورزی اشاره کرد و تصریح کرد: به همین منظور اقداماتی همچون شناسایی و رده بندی خاک ها و تناسب اراضی و همچنین افزایش نفوذپذیری و کاهش تبخیر آب را داریم.
وی گفت:بعضی از کشت ها نفوذپذیری خاک را تا حد زیادی کاهش می دهد همچون کاشت گیاه چای در شمال به طوریکه در سال های اخیر جنگل ها را می تراشند و به جای آن چای کار می کنند و به همین دلیل است که در استان های شمالی شاهد افزاییش سیلاب هستیم.
وی افزود: این کشت ها تا یک چهارم نفوذپذیری خاک را کاهش می دهد.
رییس انجمن علوم خاکی ایران اظهار داشت: مدیریت خاک، حاصلخیزی و تغذیه خاک را تا ۵۰ درصد افزایش می دهد که به ازای آن محصول نیز ۵۰ درصد افزایش می یابد.
وی گفت: مدیریت خاک منجر به مدیریت موجودات زنده در آن و تقویت تنوع زیستی نیز می شود به طوریکه یک فنجان از خاک خوب به اندازه کره زمین موجودات زنده در آن است که تاکنون کمتر از ۱۰ درصد آن شناخته شده است و هرکدام از این موجودات وظیفه خاصی در خاک دارند.
گرجی به مشکلات خاک کشورمان اشاره کرد و افزود: عدم وجود برنامه های جامع مدیریت و حفاظت منابع خاک منجر به تغییر کاربری اراضی حاصلخیز کشاورزی و تهدید امنیت غذایی و همچنین هدررفت آب و تشدید اثرات خشکسالی، افزایش سیل ها، گرد و غبار، طوفان های شن و گازهای گلخانه ای می شود.
وی به وضعیت اراضی کشاورزی در ایران اشاره کرد و اظهار داشت: وسعت ایران ۱۶۵ میلیون هکتار است که در طول تاریخ ۱۸.۵ میلیون هکتار آن به کشاورزی اختصاص یافته و از این میزان ۵۷ درصد آن به صورت دیم و ۴۳ درصد به صورت آبی کشت می شود.
علاوه بر اینکه سالانه ۳.۵ تا چهار میلیون هکتار از اراضی تحت آیش (نکاشت) قرار می گیرند.
از این میزان اراضی کشاورزی فقط ۱.۳ میلیون هکتار اراضی بدون محدودیت و مناسب هستند و مابقی محدودیت هایی همچون شوری، شیب و... دارند.
وی بیان داشت: در حال حاضر سالانه حداقل ۱۰ هزار هکتار از اراضی حاصلخیز کشاورزی به توسعه شهرها و مناطق صنعتی تبدیل می شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران اضافه کرد: اراضی کشاورزی حدود ۱۲ هزار سال به بشر ارایه خدمت کرده اند که آثار آن در ساوجبلاغ استان البرز پیدا شده است.
وی گفت: اراضی کشاورزی امروزه ۹۹.۷ درصد غذای انسان را تامین می کنند.
گرجی با بیان اینکه مسوولان به دلیل بعضی از موارد درصدد رفع این معضلات نمی باشند، افزود: با تداوم این وضعیت تا چند دهه آینده اثری از این اراضی باقی نخواهد ماند.
وی یادآور شد که کاهش سرانه زمین های کشاورزی به شدت امنیت غذایی را مورد تهدید قرار می دهد به طوریکه همیشه انسان ها با بمب و جنگ کشته نمی شوند و قحطی های ناشی از کمبود غذا در جنگ جهانی اول منجر به مرگ ۴۰ درصد جمعیت ایران شد.
رییس انجمن علوم خاکی ایران گفت: یکی از برنامه های پیشنهادی برای خاک اجرای قانون حفاظت از خاک و تقویت تشکیلات اجرایی متولی مدیریت و حفاظت از خاک و همچنین تهیه نقشه های خاک در مقیاس مدیریت پذیر می باشد.
وی افزود: این کار در دنیا حدود ۶۰ تا ۷۰ سال پیش انجام شده ولی در ایران هنوز این کار انجام نشده است.
وی اضافه کرد: در دنیا بیش از ۱۰ هزار نوع خاک داریم که بیش از هزار نوع مدیریت می خواهد.
هر ساله سازمان خوار و بار کشاورزی ملل متحد (FAO) در روز ۵ دسامبر (۱۴ آذرماه) بزرگداشت روز جهانی خاک نامگذاری شده است.