سامانه جامع تجارت سامانه‌ای است که از سال ۹۵ فعالیت خود را آغاز کرده است. سامانه‌ای که بعد از راه اندازی آن، تمامی بازرگانان باید با عضویت در این وب سایت و درج اطلاعات کارت بازرگانی خود، تمامی خدمات خود از جمله صادرات و واردات خود را ثبت کنند.
هدف از راه اندازی این سامانه رصد تمامی کالاها از مرحله عرضه تا خدمت، نظارت بر صادرات و واردات و مبارزه با قاچاق کالاهاست چرا که از طریق این سامانه سازمان ها به راحتی می توانند از طریق رهگیری کالای مورد نظرشان، از رسمی بودن آن مطلع شوند همچنین، تجار می توانند بعد از ثبت سفارش خود، درنهایت درخواست های آنان به سامانه های نیما و سما ارجاع داده شود.
حتی در تاریخ دوم بهمن ماه امسال هم ثبت نام کوله بران در این سامانه آغاز شد و این امر نشان دهنده این است که این سامانه قرار است به عنوان سامانه‌ای قوی بر بخش‌های مختلف نظارت کند و از بروز فساد در حوزه تجارت، جلوگیری کند.
قرار بود این سامانه ایجاد یک درگاه ملی و یکپارچه بود اما هنوز تعلل برخی نهادها مانع از تحقق صد در صدی اهداف این سامانه شده است و بعد از گذشت مدت‌ها همچنان اخباری مبنی بر کشمکش‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت و گمرک جمهوری اسلامی به گوش می‌رسد؛ موضوعاتی که دودش تنها به چشم بازرگانان می‌رود و ممکن است فرآیند تسهیل فعالیت‌های آنان را زمان‌بر کند.
علی رهبری رئیس مرکز تجارت الکترونیکی ، با بیان اینکه تجارت یک فرآیند فرا دستگاهی است، گفت: در حال حاضر بخش اعظم این مراحل مهم توسط سامانه جامع تجارت انجام می‌شود و دو دستگاه وزارت صنعت، معدن و تجارت و گمرک جمهوری اسلامی ایران نقش عمده‌ای در تسهیل این فرآیند دارند.
او با اشاره به هدف شکل گیری این سامانه ادامه داد: برای اینکه بازرگان با بخش‌های مختلف به صورت یکپارچه عمل کند و مجبور به ارائه مجدد اسناد نباشد سامانه‌ای تحت عنوان سامانه جامع تجارت ایجاد شد که بازرگان از طریق یک درگاه ملی کلیه فعالیت‌های تجاری خود را انجام دهد.
رهبری با بیان اینکه در حال حاضر برگه های اسناد تجاری را حذف کرده ایم، گفت: فعالیت های اداری حوزه تجارت به صورت الکترونیک انجام و بسیاری از تصمیمات کارشناسان که گاهی سبب می شد تا صف هایی برای انجام امور تجاری تشکیل شود، حذف و درنتیجه درصد شکل گیری خطاهای احتمالی کم شد.
رئیس مرکز تجارت الکترونیکی تصریح کرد: طبق گزارش‌های بانک جهانی ایران در حوزه تجارت فرامرزی ۴۵ رتبه ارتقا داشته است و بخشی از علت این امر مربوط به هوشمند سازی فعالیت‌های کشور در این بخش بوده که فرآیند تجارت را سالم‌تر ساخته است.
او بیان کرد: قبل از راه اندازی این سامانه گاهی شاهد این موضوع بودیم که برخی بازرگانان اطلاعات و کد کالاهای خود را به گونه‌ای ثبت می‌کردند تا از یک سری مجوزها معاف شوند و بدین طریق از کالاهایی با اولویت ارزی بالا استفاده کنند بنابراین یکی از اهداف شکل گیری این سامانه، جلوگیری از تکرار برخی از این اشتباهات است.
رهبری با اشاره به همکاری مؤثر برخی نهادهای دخیل در راه اندازی این سامانه گفت: با دستگاه‌های مجوز دهنده مانند وزارت بهداشت، سازمان ملی استاندارد، سازمان غذا و دارو و سازمان ملی انرژی اتمی همکاری‌های لازم را انجام می‌دهیم و کمتر از یک دقیقه درخواست ارسالی از سامانه جامع تجارت به سازمان غذا و دارو، پاسخ داده می‌شود.
رئیس مرکز تجارت الکترونیکی تصریح کرد: روزانه ۳۰۰ وب سرویس حدود ۲ میلیون تراکنش در این سامانه انجام می‌دهند یعنی اطلاعات را به خوبی با دستگاه‌های مختلف رد و بدل می‌کنند.
او ضمن اشاره به محقق نشدن صد درصدی اهداف سامانه جامع تجارت گفت: دستگاهی که همکاری نکند بازرگان را مجبور به دوباره‌کاری می‌کند و این سبب می‌شود تا گاهی بازرگان مجبور به ثبت‌نام مجدد شود که این موضوع برای بازرگان سالم هزینه بوده و برای بازرگان ناسالم، محلی برای انجام فساد است و همکاری نکردن برخی دستگاه‌ها بستر وقوع برخی تخلفات را فراهم می‌کند.
رهبری در پایان با بیان اینکه در ۶ حوزه با گمرک تبادل اطلاعات را انجام می‌دهیم، ادامه داد: گمرک اطلاعات مربوط به پروانه واردات را ارائه می‌دهد، اما اطلاعات مربوط به پته واردات، پروانه و پته صادرات و پروانه و پته ترانزیت را با تأخیر برای ما ارسال می‌کند یعنی نقص و تأخیر آن به قدری بالاست که دیگر قابل بهره برداری نیست و علت این تأخیر را نبود امکانات لازم می‌داند.
قصد حذف سامانه‌های دیگر را نداریم
محمد شیرازیان مدیر سامانه جامع تجارت، بیان کرد: برابر بند الف ماده ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز یکپارچه‌سازی فرآیند تجارت قبل از ورود کالا تا سطح عرضه و رصد و رهگیری کالاها از طریق سامانه جامع تجارت انجام می‌شود.
او با بیان اینکه هدف از شکل گیری این سامانه، ایجاد رویکرد مبارزه سیستمی و پیشگیری از وقوع تخلف و قاچاق است، گفت: از طریق اشراف به بخش‌های عرضه می‌توان به صورت بر خط کالای رسمی از غیر رسمی تمییز داد بنابراین تا پیش از راه اندازی این نوع سامانه‌ها، کالاهای رسمی به راحتی برای مردم و بازرسان قابل شناسایی نبودند.
شیرازیان تصریح کرد: وزارت صنعت متولی سامانه جامع تجارت است و این سامانه فعالیت خود را از سال ۹۵ با فرآیند ثبت سفارش واردات آغاز کرد و تا اردیبهشت ماه سال ۹۷ ثبت سفارش همه کالاهای وارداتی به این صورت انجام می‌شد.
مدیر سامانه جامع تجارت با اشاره به نقش بانک مرکزی در تکمیل مراحل این سامانه گفت: بانک مرکزی متولی اصلی تأمین ارز وارد کنندگان است چرا که سامانه نیما به تنهایی درگاه مستقلی برای بازرگان ندارد به همین منظور تجار از طریق سامانه جامع تجارت می‌توانند فعالیت ارزی خود را هم پوشش دهند.
او بیان کرد: برابر آیین نامه مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز تمامی دستگاه‌های عامل باید تعامل مستقیم خود را با بازرگانان قطع کرده و فعالیت خود را از طریق این درگاه ملی انجام دهند.
شیرازیان با انتقاد از همکاری نکردن گمرک با وزارت صمت گفت: هنوز از برنامه‌های پیش بینی شده شکل گیری این سامانه عقب هستیم چرا که مراحل تشریفات گمرکی به طور کامل داخل سامانه جامع تجارت پیاده سازی نشده است.
مدیر سامانه جامع تجارت ادامه داد: تا زمانی که ساختار اطلاعاتی گمرک اصلاح نشود، شفافیت سیستمی به طور کامل رخ خواهد داد دهد چرا که در غیر این صورت سامانه زبان مشترکی نخواهد داشت و شاهد تبادل اطلاعات موثری نخواهیم بود.
او تصریح کرد: گاهی علت این نبود این همکاری‌ها ریشه در این موضوع دارد که برخی سازمان‌ها گمان می‌کنند با روی کار آمدن این سامانه، استقلال و سامانه‌های آن‌ها کنار گذاشته می‌شود درصورتی‌که این سامانه قرار است با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط تعامل مناسبی را در جهت تسهیل امور بازرگانان انجام دهد.
شیرازیان در پایان با بیان اینکه هیچ گاه قصد حذف سامانه‌های دیگر را نداریم، گفت: قرار است نهادهای مربوطه همکاری‌های لازم را انجام دهند و حتی گمرک هم در سال‌های اخیر جلوی برخی مفاسد اقتصادی را گرفته بنابراین خواستاریم با همکاری موثرتر با ما به تخلفات احتمالی در آینده هم پایان دهد.
تعلل گمرک برای همکاری با وزارت صنعت
محسن شیری مسئول تجارت فرامرزی سامانه جامع تجارت در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه حدود ۳۰ دستگاه باید به سامانه جامع تجارت متصل شوند، گفت: ابتدای فرآیند تجارت در این سامانه با موضوع احراز هویت شروع می‌شود که اتصال این سامانه با سامانه‌های دیگر بوده و موضوع صلاحیت کاربران در حوزه فرامرزی مثل وارد کنندگان موردی و فاقد کارت بازرگانی در بخش عملیاتی این سامانه قرار می‌گیرند.
او با انتقاد از عملکرد گمرک در این سامانه بیان کرد: اطلاعات ارائه شده از سوی گمرک در انتهای مراحل بخش تشریفات گمرکی، معمولاً به صورت ناپایدار و غیر برخط ارائه می‌شود بنابراین از آنجایی که اطلاعات به صورت جامع ارسال نمی‌شود، مشکلاتی برای بازرگان به وجود خواهد آمد.
شیری تصریح کرد: طبق توافقات صورت گرفته در جلسات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز قرار بر این شد این مشکلات رفع شود، اما همچنان اطلاعات به صورت ناپایدار در اختیار سامانه قرار می‌گیرد.
رتبه سوم گمرک در تبادل اطلاعات
فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی، با بیان اینکه وزارت صنعت متولی اصلی سامانه جامع تجارت است، گفت: وزارت امور اقتصادی و دارایی پروژه‌ها و سامانه‌های دیگری دارد که مستقل از این سامانه‌ها عمل می‌کند و فعالیت‌های ما از طریق این سامانه‌ها به خوبی پیش می‌رود.
او ادامه داد: امیدواریم در هفته دولت ۹۹ از گمرک هوشمند با تمام سامانه‌های قوی آن رونمایی خواهیم کرد و افرادی که اطلاعات غلطی از همکاری نکردن درست گمرک با وزارت صنعت می‌دهند، در حق ما کم لطفی می‌کنند.
دژپسند تصریح کرد: بنا بر گزارش‌های اعلام شده گمرک در حوزه در اختیار گذاشتن و تبادل اطلاعات رتبه سوم را کسب کرده که این امر نشان از همکاری گمرک با نهادهای ذی‌ربط دارد و اگر کسی چنین حرفی را زده لطفاً به صورت مکتوب هم بنویسد تا من از این پس به گمرک بگویم تبادل اطلاعاتش را قطع کند و فردای آن روز ببینیم دیگر چه می‌گویند.
وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: اگر به اندازه‌ای که گمرک به دیگران اطلاعات می‌دهد، دیگر نهادها هم با آن‌ها تبادل اطلاعات داشته باشند و به آن کمک کنند به طور قطع فضای اطلاعاتی کشور شفاف‌تر خواهد شد.
او در پایان با اشاره به تقدیرهای مکرر نهادهای ذی‌ربط از رئیس کل گمرک گفت: با حضور ایشان در بدنه گمرک خیالمان راحت‌تر شده و یکی از برنامه‌های آینده وزارت اقتصاد، شکل گیری اقتصاد هوشمند و عرضه اطلاعات شفاف است.
گمرک؛ متولی اصلی تجارت خارجی
مهدی میراشرفی رئیس کل گمرک در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه بخش اعظمی از این مشکلات رفع شده است، گفت: در حال حاضر سامانه‌های گمرک بعد از شبکه بانکی بزرگ‌ترین سامانه تبادل اطلاعات در کشور هستند که ماهیانه ۱۵ ترابایت تبادل اطلاعات می‌کنند که ارتباط سامانه‌های ما با ۲۵ سازمان در سال حدود ۱۸۰ ترابایت است.
او ادامه داد: وزارت اقتصاد در امسال در دولت الکترونیک غیر از رتبه سوم، رتبه برتر را به مدد این سامانه‌ها کسب کرده و ارتباط گمرک با سامانه‌های ۲۶ گانه بسیار عالی است چرا که اگر این سامانه‌ها مرتبط نباشند، قدم از قدم برداشته نخواهد شد.
میراشرفی در پایان با بیان اینکه گمرک متولی اصلی تجارت خارجی است، گفت: در بحث تجارت فرامرزی کاغذ را حذف کرده‌ایم حذف این کاغذها نشان از این دارد که باید سامانه‌ای کارها را از پیش ببرد بنابراین ممکن است برخی از افراد این موضوع و دستاوردهای بزرگ گمرک را برنتابند لذا بهتر است نتایج این موضوعات را از افراد ذی‌نفع دنبال نکنید.
برخی بخش‌های سامانه جامع تجارت هنوز راه اندازی نشده است
بیرامی صادر کننده در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، ضمن انتقاد به بخش‌هایی از عملکرد این سامانه گفت: وقتی اسمش را پنجره واحد می‌گذارند یعنی اینکه مرکز فعالیت‌های تجاری بازرگانان باید همین سامانه باید باشد، اما گاهی مواردی را مشاهده می‌کنیم که با این موضوع مغایرت دارند.
او ادامه داد: گاهی به دلیل وجود قوانین مختلف، هنگام استفاده از سامانه مرجع با قوانینی مواجه می‌شویم که این قوانین مورد پذیرش سایر نهادهای دخیل در این سامانه نیست و این امر روند کار ما را با مشکل مواجه می‌سازد.
بیرامی با بیان اینکه برخی بخش‌های این سامانه هنوز راه اندازی نشده است، گفت: برخی قسمت‌ها از جمله لجستیک برنامه‌های بین‌المللی خاموش بوده و نمی‌توان از آن استفاده کرد که این موضوع هم گاهی روند فعالیت ما را زمان‌بر می‌کند.
در کلام آخر باید یادآور شد موضوع هر چه که هست انتظار می‌رود نهادهای ذی‌ربط دست از انحصار بردارند چرا که متولی اصلی بودن سامانه‌ای چندان اهمیتی برای بازرگانان ندارد؛ آنچه که یک تاجر را آسوده خاطر می‌سازد، هماهنگی دستگاه‌های مرتبط برای کم شدن زمان فعالیت‌های تجاری‌اش است.