توازن الکترولیت جیره ای اغلب از طریق فرمول های ساده ای همچون [Na+] + [K+] – [Cl-] یا(/ [Cl-] ([Na+] + [K+] محاسبه می شود (6). مواد معدنی تک ظرفیتی برای سنتز پروتئین بافت، هموستازی خارج و داخل سلولی، پتانسیل الکتریکی غشای سلولی، واکنش های آنزیمی، فشار اسمزی و توازن اسید-باز ضروری است (2). وقتی مرغ های تخمگذار در قفس تغذیه
می شوند، تعادل اسید-باز می تواند تحت تاثیر غلظت یون سدیم، پتاسیم و کلر قرار بگیرد. افزایش غلظت یون سدیم و پتاسیم می تواند باعث القا آلکالوز متابولیکی شود، در حالی که افزایش غلظت یون کلر می تواند باعث بروز اسیدوز متابولیکی شود (2). اگرچه نیاز پرندگان به مواد معدنی تک ظرفیتی (یون سدیم، پتاسیم و کلر) حداقل است و از طریق ترکیب های طبیعی و الکترولیت های نمکی تامین می شود، جیره مناسب نه تنها باید منجر به حفظ هموستازی اسید-باز شود همچنین باید منجر به رشد بهینه شود. براساس مطالعات انجام شده، بیشبود کلر جیره باعث کاهش pH خون و پارامترهای مرتبط و کیفیت پوسته تخم مرغ می شود (1، 3، 7، 9). مانگین (8) ثابت کرد به ازای هر مولکول کربنات کلسیم که در غده پوسته ساز سنتز می شود دو یون هیدروژن آزاد می شود، که می تواند منجر به اسیدوز تا ۲۲ امین ساعت پس از تخمگذاری شود. با در نظر گرفتن اثر جانبی ترکیبات آهکی شدن پوسته تخم مرغ، پیشنهاد شده است که نمک های آلکالینی می تواند مکمل جیره ای مناسب برای بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ باشند. در مطالعه ای که در مورد توازن اسید-باز توسط کوهن و همکاران (4) انجام شد، تغییر نسبت سدیم به کلر، برخلاف مقدار کل این دو یون در جیره، می تواند باعث بروز اسیدوز و آلکالوز متابولیکی شود. طبق مطالعه سوور و ماگین 9۲)، وقتی توازن الکترولیت ها با استفاده از فرمول [Na+] + [K+] – [Cl-] بین ۳۶۰-۱۶۰ میلی اکی والان در کیلوگرم محاسبه شد هیچ تاثیری بر وزن و سطح تخم مرغ نداشت. در مقابل، هامیلتون و تامپسون (5) گزارش کردند زمانی که توازن الکترولیتی جیره کمتر از ۳۳۰ یا کمتر از ۶۲۰ میلی اکی والان در کیلوگرم باشد، تغییر معنی داری در کیفیت پوسته تخم مرغ مشاهده نمی شود، اما باعث کاهش تخمگذاری و مصرف خوراک می شود. بنابراین، در آزمایش آنها توازن الکترولیتی کمتر منجر به کاهش pH خون، غلظت کربنات و کیفیت پوسته می شود. بنابراین مرغ های تخمگذار نیاز به مکمل جیره ای نمک های آلکالین (بیکربنات سدیم یا بیکربنات پتاسیم) برای جلوگیری از بیماری های متابولیکی و حفظ کیفیت پوسته تخم مرغ دارند.
مواد و روش
این مطالعه به منظور بررسی اثر جیره هایی با تعادل الکترولیتی متفاوت بر کیفیت پوسته
تخم مرغ، وزن تخم مرغ، خاکستر استخوان، ماده خشک بستر و پارامترهای خونی در مرغ های تخم گذار انجام شد. در این مطالعه از ۲۱۶ مرغ تخمگذار لهمن قهوه ای استفاده شد که مرغ ها به ۴ گروه مساوی تقسیم شدند که در هر گروه ۵۴ مرغ قرار گرفت.
جیره های آزمایشی:
۱- گروه کنترل با تعادل الکترولیتی ۱۷۰ میلی اکی والان در کیلوگرم
۲- گروه ۱، با تعادل الکترولیتی ۱۸۰ میلی اکی والان در کیلوگرم با کلرید آمونیوم
۳- گروه ۲، با تعادل الکترولیتی ۲۵۶ میلی اکی والان در کیلوگرم با بیکربنات سدیم
۴- گروه ۳، با تعادل الکترولیتی ۳۳۰ میلی اکی والان در کیلوگرم با بیکربنات سدیم و کربنات پتاسیم
این آزمایش ۸ هفته طول کشید. روزهای تولید تخم مرغ، کیفیت پوسته تخم مرغ (خاکستر پوسته، ضخامت، مقاومت و نسبت تخم مرغ های شکسته)، وزن تخم مرغ، درصد ماده خشک بستر و خاکستر استخوانغلظت گلوکز و مواد معدنی و پارامترهای مرتبط به تعادل اسید-باز (pH خون، غلظت بیکربنات، دی اکسید کربن و اکسیژن خون) اندازه گیری شد.
نتایج
میانگین وزن تخم مرغ و درصد ماده خشک بستر در گروه ۲ به طور معنی داری نسبت به گروه های دیگر بالاتر بود (P < 0.001). در گروه ۲، ضخامت و مقاومت پوسته تخم مرغ نسبت به گروه ۱ به طور معنی داری افزایش یافت
(P < 0.05) و نسبت تخم مرغ های شکسته نسبت به گروه ۱ و ۳ به طور معنی داری کاهش یافت (P < 0.01). همچنین درصد خاکستر استخوان تیبیا در مقایسه با گروه کنترل به طور معنی افزایش یافته بود (P < 0.05). تفاوت تعادل الکترولیتی متوسط (گروه ۲) یا بالا (گروه ۳) منجر به کاهش معنی دار غلظت یون کلر و افزایش غلظت یون بیکربنات در ۴ هفته اول آزمایش شد (P < 0.001). pH خون در گروه ۳ نسبت به گروه های دیگر به طوری معنی داری بالاتر بود (P < 0.001).
براساس نتایج این آزمایش، مکمل های آلکالینی جیره ای باعث اصلاح جزئی اسیدوز متابولیکی می شود و اثرات منفی بر کیفیت پوسته تخم مرغ از طریق تاثیر مقدار اضافی کلر بر تعادل الکترولیتی جیره مشاهده می شود.
به طور کلی، تعادل الکترولیتی متوسط (۲۵۶ میلی اکی والان در کیلوگرم)می تواند باعث بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ و تعادل اسید-باز در مرغ های تخمگذار شود.