قیمت ارزان کشمش باعث شده است عمده باغداران، ذخیره‌سازی سنتی را به رغم خطرپذیری به فروش ترجیح دهند. این در حالی است که شهرستان خلیل آباد با بیش از ۶ هزار هکتار باغ انگور و میانگین تولید ۲۵ تن در هکتار، قطب تولید این محصول در خراسان رضوی به شمار می‌رود.
گرچه ۳۰ درصد انگور منطقه صرف تازه‌خوری و مابقی تبدیل به کشمش می‌شود اما این روزها باغداران از بی نتیجه بودن زحمات طاقت فرسای خود برای تولید کشمش به دلیل قیمت پایین آن گلایه دارند.
هر هکتار باغ انگور ۳۲۰ نفرروز اشتغال ایجاد می‌کند که با احتساب ۶ هزار هکتار باغ انگور در این شهرستان سالانه بیش از یک میلیون و ۹۲۰ هزار نفرروز اشتغال ایجاد می‌شود.
داستان غم انگیز باغداران
داستان باغداران شهرستان ۵۰ هزار نفری خلیل آباد در تولید کشمش، با توجه به ارزان تر بودن این محصول نسبت به سال قبل غم‌انگیزتر شده است زیرا نبود خریدار و عدم صادرات باغداران را متضرر کرده است.
باغداران خلیل آباد با اشاره به قدمت کاشت و برداشت انگور در این شهرستان، از مسوولان انتظار کمک و مساعدت برای برون رفت از وضعیت نابسامان بازار کشمش دارند و می‌گویند: تولید کشمش با قیمت این روزها برای آنان به صرفه نیست.
یکی از باغداران خلیل آباد گفت: در سال ۹۷ محصول کشمش باغ خود را از قرار هر کیلو ۲۰۰ هزار ریال فروختم و پارسال با توجه به گرانی کود و آب و افزایش مزد کارگر انتظار داشتم محصولم را گرانتر بفروشم اما مجبور شدم از شهریور ماه پارسال تاکنون محصولم را در منزل انبار کنم و هفته گذشته آنها را کیلویی ۱۸۰ هزار ریال و به صورت مدت دار بفروشم.
محمد غضنفری افزود: این قیمت خرید کشمش، هزینه تولید آن نمی‌شود اما منبع درآمد دیگری ندارم و مجبور به فروش آن هستم.
کشاورز دیگری با گلایه از قیمت پایین کشمش و نبود خریدار برای محصولش گفت: باغداران منطقه از مرداد ماه که فصل برداشت انگور و تبدیل آن به کشمش است منتظرند که مسوولان تصمیمی بگیرند که نتیجه آن به نفع کشاورز باشد و محصولشان روی دست آنها نماند اما طی چند ماه گذشته بازار خرید این محصول خراب شده و کسی اسمی از آن نمی‌برد.
محمد طاهری افزود: در حال حاضر کشاورز دیگر امکان نگهداری کشمش پارسال را ندارد چون محصول جدید در راه است.
وی ادامه داد: کشمش خلیل آباد همواره توسط تجار منطقه صادر می‌شده و اکنون که صادرات این محصول انجام نمی‌شود، باغداران پولی ندارند که بتوانند برای باغ خود هزینه کنند.
وی گفت: برخی باغداران محصول خود را به امید افزایش قیمت انبار کردند اما به جای گران تر شدن، شاهد ارزان شدن محصول هستند.
بازار کشمش منصفانه نیست
مدیر جهاد کشاورزی خلیل آباد نیز گفت: کشمشی که در حال حاضر در دست تولید کننده باقی مانده حدود ۱۵۰۰ تن انواع کشمش است که در مقابل کل کشمش تولیدی ناچیز است و این مقدار هم اگر شیوع ویروس کرونا نبود در پایان سال گذشته و ابتدای امسال صادر می‌شد.
محمود شبان مشکل اصلی افت قیمت بازار را شیوع ویروس کرونا و کندی صادرات عنوان کرد و افزود: این مشکل مربوط به این شهرستان نیست و در کل کشور حاکم است.
وی قیمت تمام شده هر کیلو کشمش را حدود ۱۲۰ هزار ریال دانست و ادامه داد: با توجه به قیمت سایر محصولات و افزایش قیمت نهاده ها قیمت تمام شده هر کیلو کشمش افزایش خواهد یافت و در حال حاضر قیمت کشمش در بازار کیلویی ۱۵۰ هزار تا ۲۰۰ هزار ریال است که با چک‌های ۲ تا سه ماهه خریداری می‌شود و منصفانه نیست.
وی گفت: در روزهای پایانی سال گذشته پیشنهاد کردیم سازمان تعاون روستایی استان، نسبت به خرید توافقی کشمش جهت ایجاد تعادل در بازار اقدام کند اما شیوع کرونا برنامهریزی‌ها را به هم ریخت و در حال حاضر پیگیر هستیم که این سازمان نسبت به خرید توافقی اقدام کند.
شبان افزود: ورود سازمان تعاون روستایی به خرید محصول یا تخصیص تسهیلات کم بهره به عنوان سرمایه در گردش به باغداران، راهکار کوتاه مدت است تا باغداران بتوانند هزینه‌های خرید نهاده ها و باغات خود را تامین کنند.
وی ادامه داد: راهکار برون رفت از این وضعیت در بلند مدت این است که برای کاهش میزان تولید کشمش و افزایش کیفیت آن اقدام شود که این طرح زمان بر است اما تغییر الگوی انگور به ارقام تازه خوری و تجاری، مشکل تولید کشمش در منطقه را کاهش می‌دهد.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل آباد گفت: در سال جاری برنامه افزایش کیفیت کشمش در دست اقدام است که با اجرای آن طی یکی دو سال آینده وضعیت این محصول بهبود می‌یابد.
وی با بیان اینکه مهمترین مشکل باغداران منطقه، نبود یک تشکل قوی و توانمند و دلسوز در این شهرستان است افزود: تعاونی کشمشکاران می‌تواند کمک شایانی به بهبود وضعیت بازار کند ولی عملکرد تعاونی‌ها در چند سال اخیر رضایت بخش نبوده و ما هم به دنبال ایجاد یک تعاونی قوی هستیم که افرادی فعال، توانمند، جوان و پویا در مجموعه مدیریتی آن قرار گیرند و بتوانند در سایه همفکری و اتحاد، تعاونی را تشکیل داده و کار را پیش ببرند.
شبان ادامه داد: در نبود یک تعاونی قوی، دلالان جولان می‌دهند و این مختص کشمش نیست و در همه بازارها وجود دارد به ویژه وقتی سازمان تعاون روستایی در زمینه خرید توافقی کشمش ورود نکرد، دلالان پا به میدان گذاشتند که این امر منجر به افت قیمت شد و شیوع ویروس کرونا هم بر این مشکل افزود.
مردم قدرت خرید ندارند
یک تاجر در خلیل آباد هم گفت: در حال حاضر شرایط صادرات محصول کشمش چندان تغییری نکرده، محصول منطقه ما به دلیل تحریم به جز درصد اندکی که به صورت مستقیم به عراق می‌رود، فقط به دوبی صادر می‌شود لذا در این مدت تغییری در میزان صادرات ما به دوبی صورت نگرفته است.
ناصر پورمحمد افزود: اغلب تولید محصول کشمش این شهرستان، طلایی است که صادر می‌شود و در این مدت با نوسانات نرخ دلار، قیمت پایه این محصول هر کیلو ۱۵۰ هزار ریال است هرچند باغداران با توجه به گرانی سایر اقلام انتظار دارند قیمت کشمش هم افزایش پیدا کند اما چون بخش اعظم کشمش منطقه صادر می‌شود افزایش اقلام دیگر در قیمت پایه این محصول برای صادرات به دوبی تاثیری نداشته است.
وی ادامه داد: کشمش سبز مورد نظر بازار داخلی است اما با کاهش قدرت خرید مردم، بازاری در داخل برای این محصول نیست و نبود تقاضا در کاهش قیمت موثر است.
وی با بیان اینکه گاهی برخی انحصار طلبی‌ها در بین تجار منطقه نیز دردسرساز است و دودش به چشم کشاورز می‌رود، گفت: گاه همین انحصار طلبی‌ها باعث می‌شود عده‌ای خاص امکان معامله با دوبی و صادرات محصول منطقه را پیدا کنند و اینگونه بازار در دست آنها بماند و هرگونه بخواهند نقش دلالی خود را ایفا کنند.
پورمحمد افزود: با اینکه محصول کشمش منطقه از نظر کیفیت تا حدودی مطلوب است اما به خوبی در بازار جهانی معرفی نشده و حتی شاهد ورود قاچاقی مویز افغانستان و از بکستان به منطقه که قطب تولید کشمش است هستیم که این امر بر قمیت فروش محصولمان تاثیر گذاشته و این کشورها توانسته‌اند در پی تحریم و عدم رعایت برخی استانداردها در تولید محصول، رقیب جدی برای کشمش ما باشند.
در هر حال تا مرداد ماه که فصل برداشت انگور و تبدیل آن به کشمش است باید کشمشی که روی دست کشاورزان باقی مانده به فروش برسد لذا مسوولان باید در این زمینه چاره‌ای بیاندیشند.
شهرستان ۵۰ هزار نفری خلیل آباد در ۲۴۲ کیلومتری مشهد قرار دارد و شغل اغلب مردم این منطقه کشاورزی است.