معمولا در نیمه‌های اردیبهشت می‌شود چشم اندازی نزدیک به واقعیت از وضعیت تولید و بازار پسته در ماه‌های پیش‌رو ارائه کرد.
پیش‌بینی اولیه این بود که با توجه به زمستان خوب سال گذشته و بارندگی‌های خوب نیمه اول فصل بهار، سال خوبی پیش رو داشته باشیم. به خصوص در نقاطی که سال 1398 محصول کمتری داشتند.
درختان که سبز شدند و عملا اولین مرحله شکل‌گیری نطفه پسته بر درختان آغاز شد، شاهد تداوم بارندگی‌ها بودیم که این موج بارندگی به نوعی مانع از تکمیل فرآیند لقاح در درختان پسته شد. هرچند در برخی نقاط، شدت و حجم بارش‌ها به قدری بود که درختان صدمه هم دیدند.
در حال حاضر که به پایان اردیبهشت ماه نزدیک می‌شویم، می‌توانیم بگوییم چشم‌انداز مثبتی که در ابتدای سال پیش‌بینی می‌کردیم به دلیل اخلال بارندگی‌های اردیبهشت ماه در فرآیند گرده‌افشانی درختان پسته محقق نخواهد شد و به احتمال زیاد بخش مهمی از محصول امسال پوک خواهد بود.
در حال حاضر برخی دانه‌ها در حال ریزش هستند و خوشه‌های پسته روی درختان هم به اصطلاح باغداران، پر دانه نیست.
بنابراین برآوردهای اولیه نشان می‌دهد امسال در کل کشور 20 تا 25 درصد محصول به دلیل ناقص شدن فرآیند لقاح با پوکی وریزش مواجه شود و در آینده اگر آفتی به باغ‌ها نزند و مشکل خاصی پیش نیاید بقیه محصول قابل برداشت خواهد بود.
در این زمینه چند نکته دیگر را باید یادآور شوم: در سال 1398 به دلیل تغییرات جوی و آب و هوایی، محصول پسته با یک ماه تأخیر برداشت شد و باغداران عملا به جای شهریور از مهرماه شروع به برداشت محصول کردند.
همین طور سال گذشته با آغاز به کار بورس پسته، این انتظار در ذهن باغداران و تجار پسته تقویت شد که در صورت تعویق عرضه، می‌توانند ذخیره خود را با قیمت بالاتری بفروشند.در نتیجه تجار این صنعت بخشی از بازارهای سنتی خود را از دست دادند.
هر سال تجار پسته از ابتدای ماه مهر تلاش می‌کردند با استفاده از فرصت تعطیلات کریسمس، نیاز بازارهای جهانی را تأمین کنند. تعطیلات سال نو چینی هم فرصت خوبی بود که بخشی از پسته ایران به این کشور صادر شود. بازار اولی به خاطر تعویق عرضه از دست رفت و بازار دومی به دلیل شیوع ویروس کرونا.
ویروس کووید 19 تیر خلاصی به صادرات پسته ایران زد و با ممانعت دولت چین از ترخیص محموله‌های صادراتی پسته و همین طور ممنوعیت حمل و نقل آن، بسیاری از تجار پسته گرفتار مشکلات کمرشکن شدند. به این ترتیب سال گذشته نیمی از محصول پسته صادر نشد و در انبارهای صادر کنندگان باقی ماند.
با وجود مشکلاتی که در فرآیند گرده‌افشانی درختان پسته به وجود آمده، پیش بینی این است که تولید پسته امسال مقداری کمتر از سال گذشته باشد. امسال هم به نسبت محصول بدی نخواهیم داشت و چون نیمی از محصول سال گذشته هم در انبارها ذخیره شده، روی هم رفته محصول قابل عرضه از سال گذشته بیشتر است.
این وضعیت فعالان صنعت پسته را به شدت نگران فروش محصول امسال کرده و مشخص نیست اگر محدودیت‌‌های صادراتی تداوم پیدا کند،چه بر سر تجار پسته خواهد آمد.
پدیده بی‌سابقه در بازار پسته این است که همزمان با افزایش قیمت ارز، قیمت پسته رو به کاهش است. در سه دهه گذشته به یاد ندارم که افزایش نرخ ارز داشته باشیم اما قیمت پسته رو به کاهش باشد.
قبل از عید نوروز قیمت هر کیلو پسته فندقی حدود 100 هزار تومان بود اما در حالی که قیمت ارز از آخرین روزهای سال گذشته تا هفته پایانی ماه اردیبهشت بیش از 10 درصد افزایش پیدا کرده، قیمت پسته کاهش یافته است. دلیل اصلی بروز این پدیده،کاهش جهانی تقاضای مصرف پسته بوده و متهم اصلی این وضعیت، ویروس کرونا است.
محسن جلال‌پور رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران